Kovid-19’a karşı başta Çin olmak üzere ABD ve İngiltere’de üretilen aşıların aktifliği tartışılmaya devam ederken, yerli koronavirüs aşıları için Türk bilim insanlarının çalışmaları aralıksız devam ediyor. TÜBİTAK takviyesiyle Türkiye’nin Kovid-19’a karşı birinci mRNA aşı çalışması ise Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Kolu bünyesinde devam ediyor. Aşı geliştirme projesinin yürütücüsü Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ender Koçak, Milliyet’e yaptığı açıklamada, yerli mRNA aşısında, Nisan ayından itibaren ‘Faz’ çalışmalarına geçileceğini belirtirken, “Yaz bitmeden yerli mRNA aşısının piyasaya çıkması için tüm gücümüzle çalışmaya devam ediyoruz. Tek mRNA aşısı yerine, 3 farklı mRNA aşı dizaynı üzerinde çalışıyoruz. Bu sayede en aktif olan aşı dizaynını tespit ederek, Nisan ayından itibaren insan deneyleri, yani Faz çalışmalarına başlamayı planlıyoruz. Şuan için mRNA aşılarımızdan birincisinin hayvan deneylerini tamamladık. Öbür ikisinde ise hayvan deneylerine başlamak üzereyiz. Bu deneylerden elde edeceğimiz sonuçlar en geç Ocak ayı sonunda ortaya çıkacak” dedi.

Birinci ve tek takım

Türkiye’de Kovid-19’a karşı birinci ve tek mRNA aşısı üzerinde çalışan grup olduklarının altını çizen Doç.Dr.Koçak, “MRNA aşıları dizayn aşıları olduğundan tek çalışma yerine 3 farklı çalışma üzerinden yürümek istedik. 2 yıl evvel BioNTech Firması kurucusu Uğur ve Hasret hocalarımızla görüşüp bilgi alışverişinde bulunmuştuk. MRNA aşıları yeni bir teknoloji olduğundan, dünyada sonlu sayıda çalışma var. Türkiye’deki çalışmaya birinci sefer başlayan takımız. Pandemi öncesinde kanser aşıları üzerinde çalışıyorduk. Uğur Şahin Hocanın çalışmaları bize yol gösterici oldu. Dünya genelinde mRNA kanser aşısıyla uğraşan kümelerin Kovid-19 aşısına yönelmesi de bizi tetikledi” diye konuştu.

Oda sıcaklığına sağlam

En büyük gayelerinin mRNA teknolojisiyle çalışan aşı yönetemini Türkiye’ye kazandırmak olduğunu tabir eden Doç. Dr. Koçak kelamlarını şöyle sürdürdü;

“BioNTech’in aşı sürecini önde tamamlayacağını varsayım ediyorduk. Biz de hazırlıklarımızı buna nazaran yaptık ve bilhassa takip etmeye çalıştık. En büyük gayelerimizden biri bu teknolojiyi ülkemize kazandırmaktı. BioNTech ve Moderna’dan yaklaşık 8 ay sonra çalışmaya başladık. Geç başlamak bize, dünya genelinde virüs protein stabilitesine dair dataları anlamımızı sağladı. MRNA’ya ait tüm yayınları takip ederek, başta BioNTech olmak üzere öteki kuruluşların dizaynlarını görme fırsatımız oldu. Bu sayede daha stabil, daha faal aşı geliştirme tarafında ilerledik. Geliştirdiğimiz aşıda soğuk zincire gerek kalmayacak. 6 ay kadar oda sıcaklığında dayanabilecek bir molekülle çalışmalarımızı yürütüyoruz. Laboratuvardaki grubumuz 10 kişi. Birinci olmanın her vakit zorlukları oluyor. Gayemiz yalnızca aşı üretmek değil, grubumuzun de yeni teknolojik aşı cinslerini anlayıp gelecekte ülkeye hizmet etmelerini istiyoruz. Yaz aylarında faz çalışmalarını son basamağını bitirerek Türk mRNA Kovid-19 aşısının piyasaya sunulmasını amaçlıyoruz. Uğur Bey’in yayınlarını daima takip ettik. Pandeminin başlangıcından itibaren virüsün yapısına ait çok sayıda bilimsel makale yayınlandı. Birinci başta nasıl dizayn yapacağımızı anlamaya çalıştık ve virüsün protein yapısını anladık. Daha aktif aşı nasıl oluşturulur arayışı nedeniyle 4 defa dizaynımızı değiştirdik.”

Daha az masraflı

MRNA aşılarının teknolojik açıdan daha az maliyetle üretilebileceğini söz eden Doç. Dr. Koçak, “Bu yeni teknoloji aşıların seri üretim maliyetleri, inaktif aşılara nazaran 10 kat daha düşük masraflı. Tesis kurmak için, onlarca aygıta muhtaçlığımız yok. Düşük maliyetle tesis kurabiliyorsunuz. Aslında eş vakitli olarak bu tesisin oluşması bizi çok keyifli eder. Ülkemizde mRNA teknolojisine sahip aşı üretecek tesisin kurulması gerekiyor. Laboratuvar şartları ve fizikî alt yapının oluşturulmasında bilgi manasında öncülük yapabiliriz. Gerekli yatırım müsaadesi çıktıktan 2 ay sonra mRNA aşı üretim tesisi kurulur. Süratli onay bu işi çözer. Gayemiz, yaz aylarında bu aşıyı insanlığın hizmetine sunmak” dedi

mRNA aşısı nedir?

mRNA aşısı, genetik yoldan tesir eden sentetik RNA moleküllerini insan hücrelerine transfer eden yeni bir aşı tipi. Genetik gerecin nakli, yani RNA, hücrenin içine girdikten sonra mRNA olarak çalışırken, hücreyi tekrar programlar. Hücrenin patojen, örneğin virüs yahut kanser hücreleri tarafından üretilen yabancı proteini üretmesini sağlanır. Akabinde bu protein molekülleri bedenin uyumlayıcı bağışıklık reaksiyonunu harekete geçirir. Böylelikle beden, proteinin içindeki virüsleri yahut kanser hücrelerini yok etmeyi öğrenir.