Salgınla birlikte yürürlüğe konulan temel uygulamalardan biri de patronlar tarafından iş kontratlarının feshinin yasaklanması ve bu yasakla irtibatlı tek taraflı fiyatsız müsaade uygulama hakkı oldu. Fesih yasağı patronun kanunda sayılan durumlar dışında personellerin iş mukavelelerini feshetmesini engellemek gayesiyle yürürlüğe konuldu.

17 MART’A UZATILDI

4857 sayılı İş Kanunu’na süreksiz unsur 10 ile eklenen fesih yasağı, bu yasağa bağlı olarak patrona tanınan tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderme hakkı ve 4447 sayılı kanuna yapılan ekleme ile bu halde fiyatsız müsaadeye gönderilen emekçilere ödenen nakdi fiyat dayanağı 17 Nisan 2020’de yürürlüğe girdi.

Kanunda yapılan değişiklik ve kanunda verilen yetkiye dayanılarak çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararları ile fesih yasağı 17 Mart 2021’e kadar uzatıldı. Şu an için bir yıla yakın bir müddet uygulanması öngörülen yasakla, iş hukukundaki olağan fesih sisteminden farklı bir süreç işlemeye başladı.

AHLAK VE ÂLÂ NİYET

4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen süreksiz 10. husus ile hangi kanuna tabi olursa olsun bütün iş kontratlarının patron tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında feshi yasaklandı.

Kanun yürürlüğe girdikten sonra patron lakin çalışanın ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışlarına dayalı olarak fesih yapabilir hale geldi. Berbat niyetli birçok patron gerçekte emekçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışı bulunmasa da bu türlü bir davranış varmış üzere iş kontratlarını feshetti ve çalışanların işten çıkış kodlarını da SGK’ya bu istikamette bildirdi.

Bu biçimde bildirimin en kıymetli sonucu ilgili personelin işsizlik ödeneğinden yararlanma imkanının da ortadan kalkması oldu. Ancak ilgili personellerin arabuluculuk sonunda tutulan tutanakta yahut yargılama sonunda bu tarafta bir davranışlarının bulunmadığı tespit edilirse, ilgili personeller İŞKUR’a ve SGK’ya başvurduklarında hem işsizlik ödeneği bağlatabilirler hem de patronlar hakkında kontrol yapılarak idari para cezası uygulanmasının önü açılabilir. Bu nedenle patronlar de ilgili duruma dayalı bildirim yaparken daha dikkatli davranmak zorundalar.

KİMİ DURUMLAR İSTİSNA

23/7/2020 tarihli ve 7252 sayılı kanunla ilgili unsura birtakım istisnalar getirildi ve fesih yasağının kapsamı bir ölçüde daraltıldı. Getirilen istisnaya nazaran, iş yerinin rastgele bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi yahut ilgili mevzuatına nazaran yapılan her türlü hizmet alımları ile üretim işlerinde işin sona ermesi durumları fesih yasağının kapsamı dışına çıkartıldı ve geçerli fesih nedeni oluşturan bu durumlara dayalı olarak patronun fesih uygulayabileceği belirtildi.

Kanun iş yerinin kapanması ve faaliyetinin sona ermesi diyerek bütün işletmenin kapatılmasını değil yalnızca bir iş yerinin kapatılmasını bile fesih için kâfi saydı. Ancak burada şunu unutmamak gerekiyor, fesih yasağı kapsamında olmasa da patronun öbür iş yeri var ve emekçiye uygun konumlar bulunuyorsa, bu konumlar teklif edilmeden yapılacak fesih de geçersiz sayılacaktır.

Yasak kapsamında olmamakla birlikte tereddüt oluşturan muhakkak periyodik iş yahut hizmet mukavelelerinde müddetin sona ermesi durumunun da yasak kapsamı dışında olduğu açıkca söz edildi. Muhakkak periyodik mukavelelerin sona ermesi zaten gerçekleşen bir durum olduğundan aslında fesih olarak değerlendirilmiyordu.

UYMAYANA PARA CEZASI

Ahlak ve iyi niyet kurallarına karşıt bir davranış olmadan emekçinin iş mukavelesini fesheden patron yahut patron vekiline bu durumda olan her bir emekçi için brüt minimum fiyat fiyatında idari para cezası uygulanması öngörülüyor.

Bununla birlikte fiyatsız müsaade gösterilip çalıştırılan emekçiler için patrona her personel ve her ay için brüt minimum fiyat fiyatında idari para cezası öngörüldü. Ayrıyeten ödenen nakdi fiyat takviyesi de ödeme tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınması düzenlendi.

Ahlak ve iyi niyet kurallarına muhalif bir davranış olmadan yahut istisna kapsamında bir geçerli fesih nedeni bulunmadan çalışanın iş mukavelesini fesheden patron yahut patron vekiline bu durumda olan her bir personel için brüt minimum fiyat meblağında idari para cezası uygulanması öngörüldü.

PERSONELİN FESİH HAKKI

Kanunda fiyatsız müsaade durumunun personel açısından haklı neden oluşturmayacağı ve emekçinin bu nedenden ötürü kıdem tazminatı talep edemeyeceği tabir edildi. Bu nedenle personel tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderildiği durumda yalnızca bu nedene dayalı olarak iş mukavelesini feshedemez, kıdem tazminatı talep edemez hale geldi.

Ama bununla birlikte fiyatsız müsaadeye gönderimde, bütün emekçiler birebir oranda fiyatsız müsaadeye gönderilmiyorsa, muhakkak bir personelin seçilmesinde ayrımı haklı kılan neden bulunmuyorsa, fiyatsız müsaadeden değil de ayrımcılıktan çalışanın iş kontratını feshedebileceği ve kıdem tazminatı talep edebileceği ileri sürülüyor.