Selçuk Bulut – Senim Tanay Karakuş / Milliyet.com.tr –  Tabiatın yarattığı yıkıcı felaketler ortasında yer alan volkanik patlamalar, tüm dünyada uzmanlar tarafından yakından takip ediliyor. Dünya üzerinde 500 etkin volkan bulunuyor ve her yıl bunlardan 50 kadarı harekete geçerek lavlarını püskürtüyor.

Son olarak İspanya’nın gündemine gelen yanardağ patlaması, gözleri yine bu tabiat olayı hakkında merak edilenlere çevirdi. 19 Eylül’de Kanarya Adaları’ndan biri olan La Palma’da harekete geçen Cumbre Vieja Yanardağı’ndan püsküren lavlar, birçok meskeni haritadan sildi. Lav sıcaklığının bin 100 santigrat dereceye ulaştığı patlamalarla ilgili en çarpıcı ayrıntı ise, Cumbre Vieja’nın 4.2 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde 50 yıl sonra tekrar uyanması.

Pekala, 13 tane yanardağa sahip Türkiye için de bu türlü bir tablo ortaya çıkabilir mi? Bilgilere nazaran Türkiye’de yaşanan son volkanik patlama, 1855 yılında Tendürek Dağı’nda gerçekleşti. Lakin uzmanlara nazaran, bu volkanlar büsbütün susmuş değil ve vakti geldiğinde tekrar faaliyete geçecek!

İnsan ömrü için uzun bir mühlet olan 166 yılın, jeoloji açısından çok fazla olmadığını belirten Jeofizik Uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu ve Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz ile konuştuk.

‘EGE’DEKİ VOLKANLAR HAREKETE GEÇEBİLİYORLAR’

Türkiye’deki volkanik hareketlilik hakkında bilgi aldığımız Dr. Gündoğdu, “Bildiğimiz kadarıyla Türkiye’deki volkanlar çok eski ve faal değiller. Son devirde rastgele bir aktivite de görülmemiş durumda. Yakın bir tarih sayabileceğimiz 1855’teki patlama sonrasında yani yakın gelecekte bir patlama beklemiyorum. Lakin Ege’deki volkanlar bu durumun dışındalar, faal olarak harekete geçebiliyorlar” dedi.

Volkanik hareketlerin zelzeleleri tetikleyip tetikleyemeyeceği sorusunu ise Dr. Gündoğdu, şöyle cevapladı: “Volkanik hareketler zelzeleleri tetikliyor fakat bunlar büyük sarsıntılardan fazla sıralı, küçük zelzeleler. Büyük sarsıntılar dediğimiz kategoriye çok girmiyorlar.” 

‘DATÇA VE EGE ZELZELELERİNİN SEBEBİ VOLKANİK OLABİLİR’

Son devirde yaşanan Ege sarsıntılarına dikkat çeken Prof. Dr. Okan Tüysüz de, “Datça ve Ege zelzelelerinin, volkanik faaliyetlerle ilgili olabileceği istikametinde kuşkular var” açıklamasında bulundu.

“Jeoloji açısından uzun kabul edilmeyen 160-170 yıl evvel Tendürek ve Ağrı’da çeşitli patlamalar meydana gelmiş. Son 10-15 bin yılda meydana gelen bir patlama varsa bu volkanlara etkin volkanlar diyoruz” diyen Prof. Dr. Tüysüz, 1855 yılının hiç de uzak bir vakit dilimi olmadığını belirtti.

‘KULA’DAKİ VOLKANLARDA İNSAN AYAK İZİ VAR’

Tüysüz, “Yanardağlar yine harekete geçebilir mi?” sorusuna da, “Yeniden harekete geçebilir lakin bu tarih, 10-15 bin yıllık bir vakit dilimini kapsıyor. Yani yarın öbür gün üzere değil, uzun vadede bir patlama yaşanabilir” yanıtını verdi. Prof. Dr. Okan Tüysüz, “Mesela Kula’daki volkanlarda insan ayak izi var. Bu da bizlere insanların olduğu evrede Kula’da volkanik bir faaliyetin gerçekleştiğini gösteriyor” ayrıntısını da paylaştı.

‘ORTA YA DA KÜÇÜK ÖLÇEKLİ VOLKANİK SARSINTILAR OLABİLİR’

Türkiye’de volkanların yaratacağı sarsıntıların orta ya da küçük ölçekli olacağına dikkat çeken Prof. Tüysüz, “Ege Bölgesi’nde görülen zelzelelerin volkanik tetiklemelerle olduğu istikametinde bilgiler var. Volkanlar ülkemizde küçük sarsıntılara neden olurken Güneydoğu Asya’da büyük çaplı zelzelelere, tsunamilere yol açıyor” bilgisini verdi.

MUCİZE EV! LAV IRMAĞI TEĞET GEÇTİ

Kanarya Adaları’nda Cumbre Vieja volkanının patlaması sonucu onlarca konut küle dönerken, lavların ortasında kalan bir mesken mucize yapıtı yanmaktan kurtuldu. Objektiflere takılan konutun etrafında lav ırmakları oluştuğu göze çarpıyor. Meskenin Danimarkalı sahiplerinin pandeminin başından bu yana meskenlerine gelmedikleri öğrenildi.

ŞİDDETİ ARTTI, UÇUŞLAR DURDU

Öte yandan 19 Eylül’den bu yana etkin olan Cumbre Vieja Yanardağı’ndaki patlamaların şiddetinin artması üzerine adadaki ticari uçuşların iptal edildiği açıklandı.

Ulusal Güvenlik Ünitesinden verilen bilgide, faal durumu geçmesinden bu yana en şiddetli patlamaların olduğu yanardağdan çıkan lavların 16 kilometrelik bir alanda 240 hektarlık alanı yok ettiği, çıkan gaz ve dumanın 4 bin 500 metre yüksekliğe ulaştığı bildirildi. Kül ve dumanlardan ötürü La Palma ve La Gomera adalarındaki ticari uçuşların önlem maksadıyla durdurulduğu, cuma 30, cumartesi de 47 uçuşun iptal edildiği belirtildi. Kanarya Adalarında faaliyet gösteren Binter hava yolu şirketinin Tenerife kentine olan uçuşlara da kısıtlama getirdiği bilgisi paylaşıldı.

FELAKET BÖLGESİ İLAN EDİLECEK

Bu ortada İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, La Palma Adası için “acil” ve “yeniden yapılandırma” planları uygulayacaklarını açıkladı. La Palma Adası’nı ziyaret eden Sanchez, burada gazetecilere yaptığı açıklamada, 28 Eylül Salı günkü Bakanlar Şurası toplantısında, La Palma’nın felaket bölgesi ilan edileceğini duyurdu.

Sanchez, La Palma’da birinci etapta meskenlerini ve geçim kaynaklarını kaybedenlere acil yardım yapacaklarını, akabinde yanardağdan çıkan lavların tahrip ettiği yerler ve ömür koşulları için tekrar yapılanma planı uygulayacaklarını söyledi. Patlamalardan ötürü şu ana kadar 400 konut kül oldu, 6 bine yakın kişi de konutlarından tahliye edildi.

TARİHTEKİ EN BÜYÜK VOLKANİK PATLAMA: 92 BİN KİŞİ ÖLDÜ

Son 200 yıllık geçmişteki en büyük volkanik patlama, 1815 yılında Endonezya Tambora’da gerçekleşti. Tambora’da yaşanan patlamada, 92 bin kişi hayatını kaybetti. Patlamanın tesirleri kilometrelerce uzakta bile hissedildi. Patlama sebebiyle 1816 yılı, “Yazsız Yıl” olarak kayıtlara geçti. Atmosfere karışan volkanik kül, sıcaklığı düşürerek İngiltere’de haziran ayından kar yağmasına sebep oldu.