İzmir’de yıkıma neden olan sarsıntının akabinde “ihmal” tartışmaları devam ederken, yeni bilgiler gün yüzüne çıkmaya devam ediyor. Kentte sarsıntıya yönelik birinci adım 1996’da devrin İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Burhan Özfatura ve grubuna, sarsıntı riskinin azaltılmasına yönelik sunum yapılmasıyla  başladı. Sunumdan sonra İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Boğaziçi Üniversitesi ile “İzmir Sarsıntı Master Projesi”ne start verdi.

Ortalarında merhum Prof. Dr. Aykut Barka, merhum Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara ve Prof. Dr. Mustafa Erdik üzere kıymetli bilim insanlarının olduğu takım tarafından hazırlanan “İzmir Zelzele Master Planı”, 1999 temmuz ayında tamamlandı. Çalışmaların sonunda toplanan bilgiler ışığında sarsıntı senaryosu metni de hazırlandı. Bu senaryo, Türkiye’de bir birinci olurken, sarsıntı sonrası çok ağır hasarlı binaların, tüm binalara oranının yüzde 12 olacağı ortaya konuldu. Lakin yapılması gerekenler kağıt üzerinde kaldı. 

9 ilçe incelendi

İzmir’de sarsıntı riskine yönelik en kıymetli araştırmalardan biri de 1998’de hayata geçirildi. BM bünyesindeki Kentsel Alanların Zelzele Felaketlerine Karşı İncelenmesi için Risk Kıymetlendirme Araçları (RADIUS) projesine, Türkiye’den yalnızca İzmir dahil edilirken, ‘Deprem Hasar Senaryosu’ ve ‘Risk İdare Planı’ için kollar sıvandı. Proje kapsamda, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin dokuz merkez ilçesinde taban yapısı ile ilgili bilgiler toplanarak Kandilli Rasathanesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ne yollandı. Bu bilgiler ışığında, Prof. Dr. Atilla Ansal idaresindeki küme kentin yer sınıflandırmasını gerçekleştirdi. 9 ilçedeki, İZSU, TEDAŞ, PTT, Karayolları, Demiryolları üzere kamu kurumlarından tüm alt yapı bilgileri, pozisyonları, üretim usulleri, projeleri içerecek halde elde edilerek değerlendirmeye alındı.

‘Bu görüntü olmazdı’

İzmir İnşaat Mühendisleri Odası Lideri Hareket Ulutaş Ayatar, “RADIUS projesi atıl kaldı. Aslında RADIUS projesindeki gayelere ulaşılmış olsa bugünkü görüntüsüyle karşılaşmış olmayacaktık. Tüm bu çalışmaları ve amaçları sekteye uğratan bir başka gelişme de imar affı oldu. Ulusal Zelzele Stratejisi ve Aksiyon Planı’nda Başta okul ve hastaneler olmak üzere, mevcut binaların zelzele risk gruplamasının 2017’ye kadar tamamlanması gerekiyor. İzmir özelinde bu risk gruplaması yapılmadı. ‘Sorumlu kimdir?’ sorusunun karşılığını arayanlar kelam konusu plana bakıp görebilir” dedi.

‘Yıkım yetkimiz yoktu’

En çok yıkımın yaşandığı Bayraklı’da eski Belediye Lideri Hasan Karabağ, Milliyet’e yaptığı açıklamada, “Depremde yıkılan üç bina dahil, yalnızca Bayraklı’da 208 bina ile ilgili hazırlanan raporların Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na bildirildiği tarafındaki açıklamalar hakikat değil. Mevzuata nazaran yıkım ve mühürleme yetkimiz yoktu. Yalnızca ön tespitte bulunuyorduk. O devir taradığımız binaların yarıdan fazlası ağır kusurluydu. Sonuncu rapor için yetkilendirilmiş şirket yahut üniversiteye başvurulması, Etraf Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’nün de 60 gün içinde çürük binaları yıkması gerekirdi” dedi. Birçok daire sakinin binasının yıkılacağı ve evsiz kalacağı endişesiyle son rapor için 9 Eylül Üniversitesi’ne müracaat yapmaktan kaçındığını da söyleyen Karabağ, “İlk sefer açıklıyorum, Bayraklı’daki 7 okul müdürü gizlice gelip, misyon yaptıkları okulların durumunu öğrenmek istediler. Kat malikleri ortasında muahede olmayınca, yıkıp, yine yapma bahtı olmuyor. Çürük diye tanımlanan 450 binanın riskli olduğu apartman yöneticilerine bildirildi. Müteahhitler de devreye girdi. Fakat dönüşüm problemine vatandaş reaksiyon gösteriyordu. El altından vatandaşı kışkırtanlar da olduğunu duyuyorduk” diye konuştu.