Birinci kere 2011’de Almanya’da konuşulmaya başlanan Sanayi 4.0 ile robotlar üretimi devralıyor, insansız ‘karanlık fabrikalar’ kuruluyor, objelerin birbirleriyle ve beşerlerle irtibata geçerek merkezi olmayan kararların verilmesi sağlanıyor. Bunların sonucunda kas gücü, değerini yitirmeye başlarken birçok iş kolunun da sonu geliyor. Bu noktada değişime direnenler sistemin dışında kalacak. Üniversitelerde alınan eğitimin şimdi mezun bile olmadan eskimeye başladığı günümüzde emekli olana kadar birebir işi yapma periyodu de sona erecek. Türkiye’de Sanayi 4.0 denilince birinci akla gelen isimlerden ION Academy Kurucusu Ali İstek Ersoy ile gelecekte neler olacak, sorusuna karşılık aradık:

Sanayi 4.0 nedir?

Bir kurumun A’dan Z’ye dijitalleşmesine Sanayi 4.0 diyoruz. Pekala, neden buna gereksinim duyuldu? Zira Doğu, birinci kez sanayi üretim ölçüsünde Batı’yı geçti. Batı, krallığını geri alabilmek için bu alana konsantre oldu. Bunun da sonucunda esnek çizgiler kurma, müşteri taleplerine süratli bir biçimde karşılık verme mevzularını geliştirdi. İkincisi pazara çıkış suratı. Yani üretim proseslerinde o denli hızlanmalıyım ki Doğu takip etmeden yeni eser ve hizmetlerimi sunabileyim. Son olarak ise verimlilik. O denli fabrikalar kurayım ki Çin’den ucuza mal edeyim denildi. Şu an bu, başarılabiliyor. Zira insan gücüne olan muhtaçlık azaldı. Dünyanın en büyük giyim markaları artık kendi ülkelerine fabrikalarını taşıyor.

Gri yakalılar geliyor

Kas gücüne gereksinim azalacağı için işsizlik artacak mı?

Her sanayi ihtilali insan kas gücünü azaltmaya yönelikti. Lakin 4.0, beşere muhtaçlığı ortadan kaldırmaya başladı. Batıdaki yeni fabrikaların içinde insan yok. Bu beşerler için tehdit olarak görülebilir. Lakin Sanayi 4.0 yaklaşımı çok insansever, dünyaya saygılı ve ekonomik. Pekala, insan kas gücünü sistemden çektiğimizde, robotlar geldiğinde işsiz mi kalacağız? Geçmişte o denli olmadı, gelecekte de o denli olmayacak. Makineler çağı başladığında istihdam bilakis arttı. Kırsalda karnını doyurmak üzerine yaşayanlar kente geldi eğitimle, sıhhat sistemiyle, sanatla buluştu. Sanayi 4.0’da da birebir şey olacak. Şu an ismini bilmediğimiz meslekler ileride icra ediliyor olacak. Son 6 yılda bir sürü yeni iş çıktı. Önümüzdeki 3-5 yılda daha süratli gelişecek.

Kimler işini kaybetme tehlikesi yaşayacak?

Beyaz yakalıların tuzu kuru. Kendini yenileyebilen, çağı takip edebilen, yeni maharetler kazananlar varlığını sürdürecek. Yaşlılar da iş hayatından çekiliyor. Yeni jenerasyon ise akıllı telefonla doğdu. Onların mavi yakadan gri yakaya transferleri çocuk oyuncağı. Birinci risk mavi yakalarda. Onların yerine belli bir eğitim almış ve üretim çizgisinde işin teknik tarafını bilen gri yakalar öne çıkacak. Öteki sorun ise orta yaşta. ‘Sistemin dışına itilmek istemiyorum beni eğitin’ diyen rahatlıkla öğrenecek. ‘Ben teknolojiden anlamam, çağa ayak uyduramam diyenler’ işsiz kalacaklar.

Türkiye ne durumda?

Sanayi 4.0, 2011’de birinci sefer Almanya’da konuşuldu. Sonra 40-50 kişilik bir takımla Almanya, 2013’te ülkenin imalat endüstrisinin dijital dönüşüm programını ortaya çıkardı. Bu ataktan 10 ay sonra dedik ki 1. Sanayi Devrimi’ni birkaç yüzyıl, ikinciyi 150 yıl, üçüncüyü 50 yıl ıskaladık. Gelin bu sanayi ihtilalini ıskalamayalım. Görüyoruz ki ülkemiz ıskalamadı. O devir TÜSİAD’da Sanayi 4.0 Çalışma Kümesi kurduk. Endüstride Dijital Dönüşüm Platformu olarak İmalat Endüstrinin Dijital Dönüşüm Yol Haritası ise 2018’de hazırlandı. Pandemi vs. süratimizi kesti lakin dünyada da bu türlü. Buna karşın birçok çalışma yapılıyor. Sanayi 4.0’ın Nirvanası, oksijene, ışığa muhtaçlık kalmayan, 24 saat çalışan karanlık fabrikalardır. Türkiye’de de bu fabrikalar var ve her geçen gün yenileri ekleniyor.

Gençler, yeni çağa kendisini nasıl adapte edebilir?

Sanayi 4.0’ı her alanda değişime neden oluyor. Bu yüzden hangi kısımda okusalar da bu dijital dönüşümde yerlerini sorgulamalılar. Ne iş yapacağınızı anneniz anlıyorsa yanlış yerde; bilgi tabanı analistliğinde, yapay zekâda, bitcoinde uzmanlaşacağım diyebiliyorsan yanlışsız yerdesiniz. Geleceğin karmaşık dünyasında mühendis olarak varlığını sürdürmek mümkün olmayacak. Üniversiteden mezun olduktan sonra gençlerin 3 meslek değiştireceği öngörülüyor. Makine mühendisi mezunuyum 60 yaşında bu alanda emekli olacağım demek mümkün değil. Farklı yeteneklere gereksinim duyacağız. Üniversitede alınan eğitimle gerçek ortasında dağlar kadar fark var. Gençler, aylık değil günlük vaktinin bir kısmını teknolojik gelişmeleri takip etmeye ayırarak yeni dünyaya hazırlanmalılar. Şayet hazırlamazlarsa sistemin dışına çıkacaklar.

Tarım yükseliyor

2050’ye vardığımızda dünya nüfusunun 10 milyara ulaşacağına dikkat çeken Ali İstek Ersoy, “Peki, nasıl besleyeceğiz 10 milyar insanı?” diyerek, şu bilgileri verdi: “Pandeminin birinci periyodunda bile beşerler aç kalma endişesiyle besin eserlerine saldırdı. Tarıma her vakit muhtaçlık var. Fakat şu an tarımdan gelirini kazanan insanların yaş ortalaması 57. Genç insanların da tarıma girmesi gerekiyor.”

Bu noktada Tarım 4.0’ın devreye girdiğini belirten Ersoy, “Artık dijital data toplayarak, karar sistemlerine beşerden uzaklaştırarak tahliller yapılıyor. Sensörlerle nem, sıcaklık, pH üzere mevzuları inceleme, su ve elektrik israfını tedbire üzere bilgiler sunuluyor. Gübrelemede, hasatta gerçek vakit üzere tarıma dair her şey kolay biçimde ortaya çıkıyor. Ayrıyeten büyük bilgi sayesinde eserler konusunda gereksiz ekim yapılmasının da önüne geçiliyor” diye konuştu.

Sanayinin tarihi

Sanayi 1.0 (1784): Su ve buhar gücü ile mekanik üretim sistemleri.

Sanayi 2.0 (1870): Seri üretim, elektrikli sistemler.

Sanayi 3.0 (1969): Bilgi teknolojileri ve elektronik sistemler ile artan otomasyon.

Sanayi 4.0 (Günümüz): Dijitalleşme, objelerin interneti, bulut teknolojisi, insansız akıllı fabrikalar.

YARIN: İŞ DÜNYASININ BEKLENTİLERİ NELER? YAPAY ZEKA NEDEN VAZGEÇİLMEZ OLACAK?