MİTHAT YURDAKUL Ankara

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Dr. Cemil Ertem, yatırımların artmasıyla mali disiplinden kopulacağı algısının hakikat olmadığını belirterek, “Mali disiplin dediğiniz şey bir gaye değil, sonuçtur. Üretime, yatırıma, istihdama ve ihracata odaklanırsanız bizatihi gelir” dedi. Ekonomik ıslahat programının, yabancı yatırımcılar tarafından olumlu karşılandığını söz eden Ertem, “Türkiye’de bugün bir iktisat siyaseti meçhullüğü yok. Pandemi sonrasında Türkiye’nin hem bölgesinde hem de dünyada yatırım ve üretim merkezi olma pozisyonunu güçlendireceğini düşünüyorum” diye konuştu.

Ertem, Milliyet’in sorularına şu cevapları verdi:

– İktisatta ıslahat paketi doğrultusunda, mali disiplin ve yatırımlar ortasında nasıl bir istikrar oluşturulacak?

Sayın Cumhurbaşkanımızın açıkladığı ıslahat paketi 4 temel bileşen üzerine oturuyor. Üretim, istihdam, yatırım ve ihracat. Bu 4 temel amaca odaklanan düzenlemeler ve kurumsal – türel tekrar yapılanma temelinde yatırım – mali disiplin istikrarını de kuruyor. Örneğin ihracat potansiyeli olan KOBİ’lerin desteklenmesi, katma pahası yüksek, yüksek teknolojili yeni kuşak ihtisas hür bölgelerinin oluşturulması, Eximbank’ın yine yapılandırılması, Kredi Garanti Fonu’nun katma pahası yüksek üretimi ve nitelikli istihdamı uygun maliyetli selektif kredilerle destekleyecek halde tekrar yapılandırılması yalnız üretim tarafını destekleyen adımlar değildir.

Bu adımların güçlü formda ve vaktinde atılması, tıpkı vakitte, merkezi bütçenin gelir tarafını destekleyen yani vergi gelirlerinde sağlıklı, daima artışa yol açar.

Islahat programının yatırım başlığının temel unsurlarından biri şu; “Yatırımlarda öngörülebilirliği artırmak, bürokrasiyi azaltmak ve yatırım sürecinde karşılaşılan problemlere süratli tahliller üretmek maksadıyla özel kesim yatırımlarının korunmasına yönelik yeni bir sistem hayata geçirilecektir.”

Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi burada bakanlıklar ortasındaki uyumu yapacak merkez pozisyonundadır. Artık bu sistemin hem alt yapı olarak hem de türel üst yapı olarak hayata geçmesi, Türkiye için bir ekonomik ihtilal niteliğindedir. Burada devlet hem koordinatör hem de şahsen öncü yatırımları yapacak, piyasayı derinleştirecek, rekabeti en üste çıkartacak ve piyasa fiyat oluşumlarını sağlıklı bir halde sağlayacak oyuncudur.

Yatırımların, ulusal ve global rekabeti sağlayacak nitelikte olmasının sonucu yalnız istihdam artışı değildir, orta ve uzun vadede düşen cari açık, düşen enflasyon ve gelir – harcama istikrarını optimumda sağlayan merkezi bütçedir.

Yani sizin “mali disiplin” dediğiniz “şeyin” ta kendisidir. Bakın şu yanlış bir iktisat siyaseti ezberidir; “yatırımlar artarsa, – özel yahut kamu – mali disiplinden koparız, bütçe istikrarı bozulur” bence bunun tam karşıtı geçerlidir, yatırımlar artarsa bu yalnız istihdama deva değildir, enflasyona, bütçeye de devadır.

Burada değerli olan Türkiye’nin üretim kaynaklarını (üretim potansiyelini) global rekabet doğrultusunda açığa çıkarmak, teknoloji bazlı artırmaktır. Bu bağlamda “mali disiplin” dediğiniz şey bir maksat değildir, bir sonuçtur. Yani üretime, yatırıma, istihdama ve ihracata odaklanırsanız zaten gelir.

‘İktisat siyaseti meçhullüğü yok’

– İktisatta belirlenen yol haritasına yabancı yatırımcıların ilgisi nasıl, Türkiye’deki finansal yapı ve yatırım ortamı nasıl algılanıyor?

Öncelikle şunu söylemek istiyorum, Türkiye’de bugün bir iktisat siyaseti meçhullüğü yok. Islahat programı, yabancı yatırımcımlar tarafından olumlu karşılandı.

Türkiye, dışa tam açık güçlü bir piyasa iktisadı uygulayan, Merkez Bankası’nın dalgalı kur rejimi uyguladığı bir ülkedir. Buradan taviz verilmez. Aslında AK-Parti’nin bütün iktidar periyotlarında iktisat, bu temel üzerine oturmuştur ve bu bu türlü devam edecektir. Islahat programında yabancı yatırımların bilhassa direkt yabancı yatırımların artmasını sağlayacak birçok hareket planı ve adımı var. Ben pandemi sonrasında Türkiye’nin hem bölgesinde hem de dünyada yatırım ve üretim merkezi olma pozisyonunu güçlendireceğini düşünüyorum.

‘Türkiye’de enflasyon yapısal ve arz yönlü’

– Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı, enflasyonu ve faizleri tek haneli sayılara indirme maksatları doğrultusunda hangi somut adımlar atılabilir?

Üretim, yatırım, istihdam ve ihracat. Birbirini destekleyen, birbirini oluşturan 4 temel bileşen. İhracattan örnek vereyim. Mart 2021 prestijiyle ihracatımız, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran, yüzde 42.2, ithalatımız yüzde 25.8 arttı. Aylık 19 milyar dolarlık ihracata eriştik. Bu bütün vakitlerin en iyi sayısı ancak bundan da öte mart ayı dış ticaret açığımız, geçen yıla nazaran, yüzde 14.2 düştü.

Şu an ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 80.2, bu, güç hariç yüzde 90.6. Bu trendin devam etmesini bekliyoruz. Bu, orta devirde, Türkiye’nin döviz muhtaçlığını en aza indirecek buradaki şokları enflasyon tarafında bertaraf edecek, üretici fiyatlarındaki üst taraflı atakları durdurup burada stabilite sağlayacak bir gelişmedir de.

Enflasyonun en değerli ilacı, ülkenin üretim imkânlarını yerinde kullanmak, kredi plasmanlarını ve nakdî transfer sistemleri bu istikamette kurarak istihdamı desteklemektir. Teknolojiyi ve beşeri sermayeyi en aktif bileşende kullanmak ve bunları geliştirmek üretim imkânları eğrimizi genişletir ki bu, enflasyonun, uzun vadede, yapısal istikametteki tahlil kümesini kapsar.

Türkiye’deki enflasyon yapısal ve arz istikametli bir enflasyondur. İşletmelerin yüksek üretim maliyetlerine, finansman maliyetlerine (faize) maruz kalmaları enflasyonun ana nedeni.

Öte yandan rekabetin piyasa kurallarına uygun olması, tekelci ve oligopol piyasaların mümkün olduğunca çözülmesi ve buradaki spekülatif fiyat hareketlerinin önlenmesi değerlidir. Bunlar da ıslahat programı kapsamında var. Faizlerin düşmesi, Türkiye’nin üretim imkanlarını faal, verimli kullanmasıyla banka ve finans sisteminin aktif çalışmasıyla, kredi imkânlarının üretim, istihdam ve ihracat taraflı plasmanıyla, sermaye piyasalarının, mali yapının derinleşmesiyle mümkündür. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere burada da, önümüzdeki periyot değerli adımlar atılacak.

‘Doğrudan yabancı yatırım tepe yapacak’

– Önümüzdeki devirde pandeminin tesirlerine karşı iktisatta nasıl bir istihdam takviyesi ve üretim siyaseti izlenmesi öngörülüyor?

Bildiğiniz üzere pandemi periyodunda Türkiye’de devletin iktisada direkt ve dolaylı katkısı/desteği tartışmasızdır. Bu periyotta direkt dayanaklar yanında kamu bankaları üzerinden de işletmeler, üreticiler, esnaf uygun kredi şartları ile desteklenmiştir. Sıhhat yatırımlarının hızlandırılmıştır.

Islahat programı

Türkiye bu periyotta vatandaşlarına en faal, en yaygın ve fiyatsız sıhhat erişimini veren ülkedir. Fakat burada yapılan kara propaganda da tarihidir doğal. Türkiye, 2008 krizi dahil şu pandemi devrinde de ayakta kalan, büyümesini, kalkınmasını, yaygın yatırımlarını sürdüren dünyadaki seçkin ülkelerden birisidir, bölgesinde de tek ülkedir. Artık “birileri” o nerde bu nerde diye soruyor, ben de söylüyorum, o sordukları her şey yerli yerinde ve ulusal iktisadın içinde. Bütün bu süreçte, 2008’den beri başta ABD ve AB merkez bankaları, dahil olmak üzere, bütün gelişmiş ülkelerin merkez bankaları trilyonlarca dolar genişleme yaptı daha doğrusu çöp varlıkları alarak para saçtı. Fed’in bilançosuna bakın çer-çöp. Yeniden de ayağa kalkamadılar.

Sıhhat sistemleri o kadar para saçmalarına karşın çöktü. Türkiye, 2008-2009’da ayaktaydı, 2010-2011’de büyümesi çift haneye vardı. Sonrasında harikulade alt yapı – sıhhat yatırımlarını yaptı, savunma endüstrisini güçlendirdi, ihracat merkezi oldu. Bugün kamu, hane halkları ve özel kesim olarak dünyanın en az borçlu ve en az riskli ülkelerinden birisiyiz. Pandemi periyodunda de Çin’le birlikte dünyanın büyüme sağlayan iki ülkesinden birisiyiz. Sıhhat sistemi çökmeyen, vatandaşlarına fiyatsız en nitelikli sıhhat hizmetini sunan tek ülkeyiz. Fakat gelinen yeri doğal ki kâfi görmüyoruz.

Bunun için Cumhurbaşkanımız ıslahat programını açıkladı. Cumhurbaşkanımızın açıkladığı ıslahat programında önümüzdeki devirde nasıl bir istihdam dayanağı ve üretim siyaseti izleneceğine dair çok güçlü ipuçları var. Mesela mikro ve küçük ölçekli firmalarımızdan likidite meşakkati çekenlere yönelik istidama kattıkları her bir ek kişi için KGF kefaletiyle 100 bin TL’lik krediye erişim imkânı sağlanıyor.

Bildiğiniz üzere burada, işletme bazında azamî limit 500 bin TL (ilave 5 istihdam) bu yalnızca bir örnek bu uygulamalar, iktisadın gidişatına ve muhtaçlığa nazaran genişletebilir. Tekrar bu periyot kamu bankalarını uyguladığı ek istihdam ve çıpa kredileri işletmelerimize büyük ivme sağladı. Bu krediler, direkt istihdam ve yatırım tesiri oluşturan plasmanlardı.

Mesela Ekonomik İstikrar Kalkanı ve İşe Devam Kredileri, kamu bankalarının uyguladığı çok kıymetli dayanak kredi sistemleri oldu. Bunlar bizi ayakta tuttu ve işsizliğin artmasını önledi. Alışılmış ki önümüzdeki periyotta yalnız kamu bankalarının değil, tüm banka sisteminin bu cins maksatlı plasmana teşvik edilmesi gerekir.

Bildiğiniz üzere ıslahat programımızda Kredi Garanti Fonu’nun tekrar yapılandırılması bu tarafta bir adım. Pandemi periyodu yalnız bizim içim değil, bütün ülkeler için çok öğretici bir tecrübe oldu ve bu devam ediyor. Bütün dünya artık bir evvelki yüzyılda kalmış iktisat siyasetleriyle devam edemeyeceğini biliyor. İşgücü piyasaları, para piyasaları ve emtia piyasaları artık çok farklı dinamiklere sahip. Esnek çalışma temel çalışma biçimi oluyor ve bu, işgücünün bütün taraflarıyla tekrar kıymetleneceği manasına geliyor. Sekiz saatlik klasik işgücü maliyet hesaplaması tarih oldu.

Çekim merkezi

Öte yandan klâsik iki temel rezerv paraya dayalı (dolar ve euro) Bretton – Woods Sistemi de bitti bitiyor. Yeni değişim düzenekleri ve yeni mali ölçüm kıymetleri hem merkezi hem de ademi merkeziyetçi olarak devreye giriyor.

Mesela Bitcoin üzere yeni sistemler bir genel muadile evrilir mi, bu kıymetli bir soru hala… Bütün bu değişime klâsik merkez bankacılığının ne karşılık vereceğini hala öğrenemedik ancak pek geçerli olmayacağını da biliyoruz.

Öte yandan emtia ticareti, tedariki ve arzı konusunda da yeni bir devir bu. Çok farklı arz şokları ile karşı karşıya kalabiliriz ve devletlerin buna yönelik tedbirleri süratle alması gerekir. Önümüzdeki periyot birçok alanda kendi kendine yeterlilik değerli olacak.

Bence Türkiye, bu büyük değişime hazır. Öncelikle genç nüfusu ve dinamik iktisadı olan ülkeler elbet daha hazır. Türkiye, hem Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile kendini siyaseten yeniledi ve dinamik iktisadını karşılayacak bir devlet yapısını inşa etmeye başladı hem de Cumhurbaşkanımızın vizyonu ile bölgesinde çekim merkezi oldu. Önümüzdeki periyotta Türkiye, Direkt Yabancı Yatırımların tepe yaptığı nadir ülkelerden birisi olacaktır.

Aslında açıklanan ıslahat programı da Türkiye’nin bu pozisyonunu daha da güçlendirmeye dönüktür. Şunu da ek etmek gerekir ki, bu türlü periyotlarda ıslahatlar süreklilik arz eder. Türkiye’de global şartların ortaya çıkardığı ıslahat adımları süratle atacak bir ülkedir zati. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi bize bu imkânı veriyor.