İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Yağcı’nın, çocukluk çağı Alzheimer’ı olarak bulunan Niemann-Pic Tip C (NP-C) hastalığının ‘kimyasına’ yönelik yaptığı çalışma “mükemmel inovasyon” olarak seçildi.

Prof. Dr. Yağcı, İtalyan bilim insanı Dr. Antonino Puglisi’yla ortak sürdürdüğü çalışmanın bu hastalığın tedavisine yönelik çalışmalarda büyük bir adım olduğunu belirtirken, çalışmanın biyolojik uygulamaları Oxford Üniversitesi tarafından sürdürülüyor.

Genetik bozukluk

“Çocukluk çağı Alzheimer’ı” olarak bilinen bu hastalık, Avrupa Birliği’nde 100 bin bireyde bir görülen genetik bir bozukluk. Bu hastalıkta kolesterol trafiğini düzenleyen, geri dönüşümünü yahut tekrar kullanımını sağlayan proteinin fonksiyonu bozuluyor. Bu da beyin, karaciğer üzere kıymetli organlarda kolesterol birikmesine neden oluyor. Biriken kolesterol da beyin hasarına neden oluyor.

Prof. Dr. Yusuf Yağcı koordinatörlüğünde, Dr. Antonino Puglisi tarafından gerçekleştirilen projede, siklodestrin (CD)denilen doğal olarak oluşan şekerlerin kolesterolü uzaklaştırma yeteneği üzerine ağırlaşarak, bunun hastalığın tedavisine katkısı ele alındı. Avrupa Birliği (AB) Horizon 2020 Marie Sklodowska-Curie Programı kapsamında yaptığı araştırma projesi NANOMOP, Avrupa Komitesi tarafından Eksiksiz İnovasyon (Excellent Innovation) seçilen Prof. Dr. Yağcı çalışmasını şöyle anlattı:

Yeni bir yaklaşım

“Özellikle beyinde kolesterol oluşturması sebebiyle bebek yahut çocukluk çağı Alzheimer hastalığına deva oluşturması için polimerik nano tanecikler (küçük moleküllerin birbirlerine tekrarlar halinde eklenmesiyle oluşan çok uzun zincirli moleküller) oluşturmak için sentetik bir usul geliştirdik. Çalışmada bu, var olan kolestrolün dışarı atılmasına imkan sağlanıyor.

Biz temel kimya araştırmasıyla yeni bir yaklaşım bulduk. Alzheimer’a deva bulduk üzere bir durum yok, yalnızca kimyasını inceledik. Ancak bu hastalığı çözebilecek bir yaklaşımının kimyasını ortaya koyduk. Alzheimer’in tahlili için büyük bir adım atmış olduk. Biz temel çalışmayı yaptık, gerisi bununla ilgili şahıslara bağlı. Farmakoloji onu deneyecek.”

Mecmuada yayımlandı

Şu anda çalışmanın Oxford Üniversitesi Farmokoloji Bölümü’nde incelendiğini anlatan Prof. Dr. Yağcı, “Kovid nedeniyle şu anda çalışmalar durdu. Lakin başladığında oradaki durumu ve sonuçları bekliyoruz. Çalışmamız American Chemical Society tarafından Biomacromalecules mecmuasında de yayınlandı. Tıpkı vakitte Avrupa Birliği’nin İnovasyon Radarı’nda da yerini alarak tüm bilim beşerlerine açık hale gelecek” diye konuştu.

Humboldt mükafatını aldı

İTÜ’de polimer kimyası alanında yaptığı çalışmalarla alanında dünyada isminden kelam ettiren Prof. Dr. Yağcı, TÜBİTAK Bilim Mükafatı, Elsevier Scopus Mükafatı, Mustafa Parlar Onur Mükafatı, Elginkan Vakfı Teknoloji Mükafatı, Japonya Polimer Derneği Milletlerarası Bilim Mükafatı, Fotopolimer Bilim ve Teknoloji Ödülü-En Düzgün Makale Mükafatı, Belçika Polimer Derneği Mükafatı üzere mükafatların yanı sıra 2019 yılında Alexander von Humboldt (AvH) Vakfı tarafından verilen Almanya’nın saygın bilim ödüllerinden Humboldt Araştırma Ödülü’ne de paha görüldü.

Lisansı ve doktora derecelerini İtalya, Catania Üniversitesi’nden alan Antonino Puglisi de, doktora sonrası araştırmalarında Greenwich ve Sussex üniversitelerinde devam etti. Oxford Nanopore Teknolojileri Ltd.’de uzman mühendis olarak çalışan Puglisi, 2018-Nisan 2020 ortasında İTÜ’de Prof. Dr. Yusuf Yağcı ile kolesterolü uzaklaştırma yetenekleri olan siklodestrinler içeren polimerlerin geliştirilmesi konusunda araştırmalarını tamamladı.