Buna nazaran, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, yararı kolay yöntemde tespit edilenler ile defter tutmak mecburiyetinde olan hür meslek erbabı ve çiftçiler, kelam konusu Kanun kapsamındaki dokümanları düzenleme zaruriliği bulunmayanlara yaptırdıkları işler yahut onlardan satın aldıkları mallar için işi yapana yahut malı satana imzalatacakları sarfiyat pusulası düzenleyecek. Vergiden muaf esnaf için düzenlenen masraf pusulası, bu şahıslar tarafından verilmiş fatura kararında olacak. Sarfiyat pusulası, malın teslimi yahut hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 gün içinde düzenlenecek, bu mühlet içerisinde düzenlenmeyen masraf pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacak.

Kanun teklifiyle birtakım durumlarda masraf pusulası yerine kabul edilebilecek dokümanlara ait düzenlemeler de hayata geçiriliyor. Bu kapsamda hususta öngörülen hallerde banka, ödeme kuruluşu ve PTT tarafından düzenlenen dokümanlar ile Kanun uygulamasında doküman düzenleme yükümlülüğü bulunmayan kamu kurum ve kuruluşlarının tabi oldukları öbür ilgili mevzuat dahilinde düzenledikleri evraklar sarfiyat pusulası yerine kabul edilecek; bu hallerde mükellefler tarafından ayrıyeten sarfiyat pusulası düzenlenmesine gerek kalmayacak. Bu husus, düzenlemenin yayım tarihini takip eden ayın başında yürürlüğe girecek.

Vergi mahremiyeti kararları, yetkili ortak, yönetici ve çalışanlara da uygulanacak

Düzenlemeyle kelam konusu Kanun’a, “elektronik defter beratı” ve “elektronik muhasebe fişi” tarifleri ekleniyor. Buna nazaran, elektronik defter beratı, elektronik ortamda tutulan defterlere ait olarak Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun bilgileri içeren ve Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından onaylanmış elektronik evrak; elektronik muhasebe fişi ise biçim kararlarından bağımsız olarak Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından belirlenen standart ve içeriğe uygun olarak elektronik ortamda düzenlenen, imzalanan, koruma ve ibraz edilebilen muhasebe fişine ilişkin elektronik kayıtlar bütünü biçiminde tanımlanıyor.

Teklifle, mükelleflerin defter ve evraklarını elektronik ortamda ibraz edilebilmesine imkan sağlanırken, vergi mahremiyetine ait kararların elektronik defter, doküman ve kayıtların oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanması konularından rastgele biri için hizmet verme konusunda yetkilendirilen mükelleflerin ortak, yönetici ve çalışanları hakkında da uygulanması imkanı getiriliyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığınca, tutulması ve düzenlenmesi zarurî defter, kayıt ve dokümanların, mikro sinema, mikro fiş yahut elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması yahut bu kayıt ortamlarında saklanmasının yanı sıra mikro sinema, mikro fiş yahut elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla ibraz edilmesine de müsaade verilmesi yahut mecburilik getirilmesi için yetki veriliyor.

Maliyet bedeline dahil edilecek sarfiyatlar

Düzenlemeyle Vergi Yordam Kanunu’ndaki iktisadi değer bedellerinin değerleme ölçütleri ortasına “alış bedeli” de ekleniyor.

İktisadi değerlerin değerleme ölçüsü olarak dikkate alınan “maliyet bedeli” tarifine girmesi zarurî olan ve olmayan ögeler kapsamlı sayılarak kelam konusu Kanun’a dercediliyor. Böylelikle uygulamada tereddütlere neden olan, maliyet bedeline zarurî yahut ihtiyari olarak dahil edilmesi öngörülen sarfiyatlar sayılarak maliyet bedelinin nelerden oluştuğunun açıklığa kavuşturulması hedefleniyor.

Buna nazaran, iktisadi değerin, iktisap edilmesi yahut kıymetinin artırılmasıyla direkt ilgili gümrük vergileri, gümrük komiteleri, yükleme, boşaltma, nakliye ve montaj sarfiyatları; iktisadi değerin iktisap edilmesi yahut pahasının artırılmasıyla direkt ilgili fotoğraf ve harçlar, noter, tapu, mahkeme, bedel tespiti, danışmanlık, komite ve ilan sarfiyatları; iktisadi değerin finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz sarfiyatları ve bunlara ait kur farklarının emtiada emtianın stoklara girdiği tarihe kadar, öteki iktisadi değerlerde ise iktisadi değerin envantere alındığı hesap periyodunun sonuna kadar olan kısmı ile kelam konusu kredilere ait sarfiyatlar; iktisadi değerin stoklara yahut envantere alındığı tarihe kadarki depolama ve sigorta sarfiyatları ile gayrimenkullerde mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve yerinin tesviyesinden mütevellit masraflar, maliyet bedeline dahil edilecek.

Gayrimenkullerle direkt ilgili olması koşuluyla bunların envantere alındığı hesap periyodu sonuna kadar alınan hibeler maliyet bedelinden indirilecek. Mükelleflere, iktisadi değerin (emtia hariç) iktisap edilmesi yahut pahasının artırılmasıyla ilgili özel tüketim vergisi, indirilemeyecek katma bedel vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi ile kaynak kullanımını destekleme fonunu, maliyet bedeline dahil edebilme yahut genel sarfiyatlar ortasında gösterebilme hürlüğü getiriliyor.

Teklifle, Kanun’a değerleme ölçüsü olarak eklenen “alış bedeli”, bir iktisadi değerin satın alma bedeli olarak tanımlanıyor. Buna nazaran, iktisadi bir değerin iktisap edilmesiyle ilgili başka masraflar alış bedeline dahil edilmeyecek.

Tekrar değerleme oranı düzenlemesi

Vergi Yordam Kanunu’nda yapılan değişiklikle “Enflasyon düzeltmesi, tekrar değerleme oranı ve tekrar değerleme” başlığı düzenleniyor. Buna nazaran, tam mükellefiyete tabi ve bilanço aslına nazaran defter tutan gelir yahut kurumlar vergisi mükellefleri, enflasyon düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını TL dışında diğer bir para ünitesiyle tutmalarına müsaade verilenler hariç, enflasyon düzeltmesi yapma koşullarının gerçekleşmediği hesap devirlerinin sonu prestijiyle bilançolarına dahil bulunan amortismana tabi iktisadi değerlerini ve bunlar üzerinden ayrılmış olup bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları, kanun teklifinde belirlenen kurallar doğrultusunda tekrar değerleyebilecek.

Yine değerleme yapılacak yılın ekim ayında bir evvelki yılın birebir periyoduna nazaran Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Yİ-ÜFE’de meydana gelen ortalama fiyat artış oranı, tekrar değerleme oranı olarak dikkate alınacak. Kendilerine özel hesap periyodu tayin olunan mükellefler için özel hesap devrinin başladığı takvim yılına ilişkin oran temel alınacak. Süreksiz vergi periyotları prestijiyle yapılacak değerlemede temel alınacak tekrar değerleme oranı ise bir evvelki yılın kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9’uncu aylarda bir evvelki 3, 6 ve 9 aylık periyotlara nazaran Yİ-ÜFE’de meydana gelen ortalama fiyat artış oranı temel alınmak suretiyle belirlenecek.

Tekrar değerlemede iktisadi değerlerin kıymetinde meydana gelen bedel artışı, yine değerlemeye tabi tutulan iktisadi değerlerin her birine isabet eden paha artışı detaylı olarak görünecek biçimde bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecek.

İktisadi değerlerini bu fıkra kapsamında yine değerlemeye tabi tutan mükellefler bu değerlerini, tekrar değerleme sonrasında bulunan pahaları üzerinden amortismana tabi tutmaya devam edecek.

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen bedel artışı meblağının, sermayeye ek edilme dışında rastgele bir halde öteki bir hesaba nakledilen yahut işletmeden çekilen kısmı, bu sürecin yapıldığı devir çıkarı ile ilişkilendirilmeksizin bu devirde gelir yahut kurumlar vergisine tabi tutulacak.

Yine değerlemeye tabi tutulan iktisadi değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen bedel artışları motamot amortismanlar üzere muameleye tabi tutulacak.

Her yılın tekrar değerleme oranı fakat o yıla ilişkin değerlemede nazara alınabilecek. Tekrar değerlemenin rastgele bir yıl yapılamamasından yahut değerleme oranının düşük uygulanmasından ötürü daha sonraki yıllarda geçmiş periyotlara ait yine değerleme yapılamayacak.

Hesap periyodu içinde faale giren iktisadi değerler için etkine girdiği hesap devrinde, tekrar değerleme yapılmayacak. Bu düzenleme 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girecek.

Vergi Yordam Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi’nin TBMM Genel Heyetinde kabul edilen ikinci kısmındaki hususlara nazaran, amortismanın mühlet bakımından uygulanmasına yönelik adaplara yenileri ekleniyor.

Dileyen mükellefler, amortisman sürecine, işletme faaline yeni kaydedilecek iktisadi değerler için bunların kullanıma hazır olduğu tarihte başlayıp ve her bir hesap periyodu için değerin etkinde kaldığı müddet kadar, gün aslına nazaran amortisman ayırabilecek.

Müddetin gün olarak hesaplanması için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yararlı ömür mühletleri, 365 ile çarpılacak. Mükellefler, belirlenen yararlı ömürlerden kısa olmamak üzere amortisman mühletini, her yıl için birebir nispet olmak kaydıyla belirleyebilecek. Bu müddet Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen mühletin 2 katını ve 50 yılı aşamayacak. Mükellefler bu tercihlerini, iktisadi değerin envantere alındığı süreksiz vergi periyodu sonu prestijiyle kullanacak. Bu formda belirlenen amortisman müddeti ve oranı, izleyen devirlerde değiştirilemeyecek.

Amortisman hesaplanmasına başlandıktan sonra bu hesaplama halinden vazgeçilemeyecek.

Teklifle, yapılan protestoya yahut yazı ile bir kereden fazla istenilmesine karşın borçlunun ödemediği dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olan alacaklara ait azami bir fiyat belirlenerek, bu mevzudaki belirsizlik gideriliyor. Protestoya yahut yazı ile bir kezden fazla istenilmesine karşın borçlu tarafından ödenmemiş ve 3 bin lirayı aşmayan alacaklar, kuşkulu alacak sayılacak. Kuşkulu alacak kararları, işletme hesabı temelinde defter tutan mükellefler açısından da uygulanabilecek.

Mevcut uygulamadaki tereddütlü konular gideriliyor

Teklifle, amortismana tabi malların satılmasında mevcut uygulamadaki tereddütlü konular gideriliyor.

Satılan iktisadi değerlerin yenilenmesi yahut benzeri mahiyetteki bir iktisadi değerin iktisabı, işin niteliğine nazaran zarurî bulunur yahut bu konuda işletmeyi yönetim edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa, satıştan doğan kar, satışın yapıldığı tarihi takip eden üçüncü takvim yılının sonuna kadar pasifte süreksiz bir hesapta tutulabilecek. Bu müddet içinde satılan iktisadi değerlerin yenilenmesi yahut benzeri mahiyetteki bir iktisadi değerin iktisabı gerçekleşmezse, süreksiz hesapta tutulan kar, satışın yapıldığı yılı takip eden üçüncü takvim yılının kar ve ziyan hesabına eklenecek.

Yangın, zelzele, sel, su basması üzere afetler yüzünden büsbütün yahut kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi değerler için alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi değerlerin yenilenmesi yahut benzeri mahiyetteki bir iktisadi değerin iktisabı işin niteliğine nazaran mecburî bulunur yahut bu konuda işletmeyi yönetim edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa tazminat fazlası, bilanço aslına nazaran defter tutan mükellef tarafından üçüncü takvim yılının sonuna kadar pasifte süreksiz bir hesapta tutulabilecek.

Pasifte süreksiz bir hesapta tutulan tazminat fazlası, finansal kiralama yoluyla edinilenler de dahil olmak üzere, iktisap edilen bir yahut birden fazla değerin ayrılacak amortismanlarına mahsup edilecek. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan kıymetlerin amortismanına devam olunacak.

Vergi ziyaı cezası yüzde 50 oranında artırılarak uygulanacak

Vergi ziyaına sebebiyet vermekten yahut usulsüzlükten ceza kesilen ve cezası kesinleşenlere, vergi ziyaı cezasında; cezanın mutlaklaştığı tarihi izleyen günden itibaren 5. yılın isabet ettiği takvim yılının sonuna kadar, usulsüzlükte cezanın; mutlaklaştığı tarihi izleyen günden itibaren 2. yılın isabet ettiği takvim yılının sonuna kadar tekrar ceza kesilmesi durumunda, vergi ziyaı cezası yüzde 50, usulsüzlük cezası yüzde 25 oranında artırılarak uygulanacak. Artırım fiyatı mutlaklaşan cezadan, mutlaklaşan birden fazla ceza olması durumunda meblağ prestijiyle en yükseğinden fazla olamayacak.

Kağıt ortamında yapılan, tutulan kayıt ve defterlere yönelik olarak kayıt nizamına ait kararlara uyulmaması durumunda kesilecek cezalar ile elektronik kayıt ve defter uygulamalarındaki kayıt nizamına uyulmaması fiillerine uygulanacak cezaların tıpkı mahiyette olması ve bu fiillere karşılık olarak birinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi temin edilerek uygulamada yaşanan tereddütler giderilecek.

Özel usulsüzlük cezası

Teklifle sarfiyat pusulasının hiç düzenlenmemiş sayıldığı durumlara bağlı olarak özel usulsüzlük cezası kesilebilmesi temin edilecek.

Tasdik kapsamına alınan bahislere ait ibraz edilmesi gereken yeminli mali müşavir tasdik raporunun, belirlenen müddette ibraz yükümlülüğünü yerine getirmeyen mükellef ismine özel usulsüzlük cezası kesilecek.

Doküman basımıyla ilgili bildirim misyonunu belirlenen müddette yerine getirmeyen ya da bildirimi eksik yahut kusurlu yapan matbaa işletmecilerine 1400 lira özel usulsüzlük cezası verilecek.

Özel usulsüzlük cezası, bildirimin belirlenen mühletin sonundan başlayarak 30 gün içinde yapılması ya da eksik yahut yanılgılı yapılan bildirimin birebir mühlet içinde tamamlanması, düzeltilmesi durumunda yarı oranında uygulanacak.

Yeminli mali müşavir tasdik raporunun belirtilen müddette ibraz edilmemesi durumunda, tasdik raporu ibraz kuralı getirilen mükellef ismine 50 bin liradan az ve 500 bin liradan fazla olmamak üzere, yararlanılması tasdik raporunun ibrazı koşuluna bağlanan meblağın yüzde 5’i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilecek.

İhtilafların azaltılması ve vergisel süreçlerde aktifliğin artırılması için 5 bin Türk lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına ait uzlaşma talep edilebilmesi ve bu fiyatı aşmayan usulsüzlük cezaları içinse Vergi Tarz Kanunu’nda belirtilen indirim oranının yüzde 50 artırımlı olarak uygulanması sağlanıyor.

Teklifin ikinci kısmındaki hususların kabul edilmesinin akabinde TBMM Başkanvekili Haydar Akar, alınan karar gereği birleşimi saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.