Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Fatih sondaj gemisinin 20 Temmuz’da başladığı Sakarya Gaz Alanındaki sondajında 320 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfettiğini duyurmasının akabinde hidrokarbon keşfinden sonra atılacak yeni adımlar bekleniyor.

Türkiye’nin deniz araştırma, arama ve işletme ruhsat alanlarında sismik data toplama projeleri sürüyor. Daha evvel hizmet alımı biçiminde gerçekleşen bu faaliyet, 2012’nin sonunda TPAO envanterine katılan Barbaros Hayreddin Paşa sismik araştırma gemisi sayesinde ülke imkanlarıyla yürütülüyor.

31 Aralık 2012’de 130 milyon dolara satın alınan, iki ve üç boyutlu sismik araştırma yapabilme özelliğine sahip Barbaros Hayreddin Paşa gemisi denizin 8 kilometre altındaki jeolojik yapıları inceleyebiliyor, iki ve üç boyutlu sismik data toplayabiliyor. Brüt 4 bin 711 ton tartısındaki gemi, istikamet ve konum tayinini uydu haberleşmesiyle otomatik olarak yapabiliyor. Uzunluğu 84, genişliği 21,6 metre olan gemide bir helikopter pisti bulunuyor.

Buzullarda çalışma özelliğine de sahip gemi, dizel itici gücüyle çalışıyor. Barbaros Hayreddin Paşa, sismik ses kaynağı, yüksek özellikli katalitik çeviricileri, çift gövdesi ve su temizleme sistemleriyle en çevreci gemilerden biri olarak nitelendiriliyor.

Yerli muvaffakiyet “Oruç Reis”

Öteki sismik araştırma gemisi MTA Oruç Reis’in inşasına ise 2012’de büsbütün yerli imkanlarla başlandı. 23 Haziran 2017’de süreksiz kabulü yapılan gemi, 2017 yılı Ağustos ayı içinde operasyon test, eğitim ve deneyim faaliyetlerine başladı.

Açık denizlerde iki ve üç boyutlu derin sismik araştırmalar yapabilecek kapasitede çağdaş sevk ve hareket sistemleriyle donatılan Oruç Reis gemisi ile petrol ve doğal gaz araştırmalarının yanı sıra kara alanlarının deniz altındaki devamlılıklarının izlenmesi bağlamında kıta sahanlığı üzere stratejik değere sahip bilimsel araştırmalar da faal bir biçimde icra edilebiliyor.

Oruç Reis ile deniz tabanından itibaren 15 bin metre derinlikteki jeolojik yapılar görüntülenebiliyor. Çağdaş uzaktan kumandalı su altı aracı (ROV) ile 1500 metre su derinliğindeki deniz tabanı detaylı olarak izlenebiliyor, deniz suyundan ve tabanından numune alınarak ölçüm ve tahliller anında yapılabiliyor.

Uzunluğu 86, genişliği 22 metre olan gemi, yakıt ve su depolarıyla erzak depoları tam dolu biçimde vazifeye çıktığında 35 gün boyunca denizde kalabiliyor. Ekonomik ömrü 30 yıl olan gemide, 28’i araştırmacı, 27’si gemi adamı olmak üzere 55 işçi misyon yapıyor. Gemide değişik açılarda etkin 35 kamera bulunuyor.

Barbaros Hayreddin Paşa ve Oruç Reis sismik araştırma gemileri “denizlerin röntgenini çekmeye” devam ediyor.

Sondaj gemileri

Türkiye’nin birinci ulusal sondaj gemisi olan Fatih, 2017’de Türkiye Petrolleri Anonim Iştiraki (TPAO) envanterine katıldı. Çeşitli bakım çalışmalarının akabinde Basınç Denetimli Sondaj sistemi ile donatılan Fatih, 29 Ekim 2018’de Alanya-1 derin deniz kuyusu sondajına başladı. Fatih, İstanbul’un fethinin 567. yıl dönümü 29 Mayıs’ta Karadeniz’deki birinci ulusal sondajı gerçekleştirmek üzere Haydarpaşa Limanı’ndan uğurlandı. Fatih sondaj gemisinin kuleleri İstanbul Boğazı’ndan geçebilmesi için söküldü. Gemi, kuleleri tekrar monte edilmek üzere 6 Haziran’da Trabzon Limanı’na demir attı.

Buradaki hazırlık sürecinin akabinde tekrar yola çıkan Fatih, 20 Temmuz’da Zonguldak açıklarındaki birinci olarak Tuna-1 olarak isimlendirilen lokasyonda 3 bin 500 – 4 bin metre derinlik gayesiyle Karadeniz’deki birinci ulusal derin deniz sondajına başladı.

Fatih, 229 metre uzunluğunda, 36 metre genişliğinde ve 51 bin 283 groston yüke sahip. Güney Kore’de 2011’de inşa edilerek denize indirilen Fatih, 6. kuşak denilen üst seviye bir teknolojiye sahip.

“Upgrade (Yükseltme)” edilme sürecinde, sondaj ekipmanları, kuyu denetim sistemleri, dinamik pozisyonlama sistemleri, gemi iticileri ve gemi jeneratörlerine varıncaya kadar gerekli tüm teknik aksamı yenilenen Fatih, kendi sınıfındaki 16 gemi ortasından sıyrılarak böylesine yüksek teknolojiye sahip dünyanın birinci 5 gemisi ortasına girdi.

12 bin 200 metre derinlikte yani dünyanın en derin çukuru olan Mariana Çukuru’ndan daha derinde, çok yüksek basınç altında dahi deniz sondajı yapabilme kabiliyeti bulunan Fatih’in uzunluğu neredeyse bir Eyfel Kulesi kadar.

Faal pozisyonlandırma sistemi sayesinde 6 metre yükseklikteki dalga uzunluğunda bile sabit kalarak operasyonlarını sürdürebilme özelliği bulunan Fatih, bu üst seviye teknolojik özellikleriyle en sıkıntı operasyon şartlarında çalışarak kendini ispatlamış bir gemi.

Yavuz sondaj gemisi

Türkiye’nin “Milli Güç ve Maden Politikası” kapsamında, denizlerdeki arama ve sondaj faaliyetlerinin artırılması emeliyle TPAO tarafından satın alınan Yavuz da 2018’de envantere katıldı.

Fatih üzere 6. jenerasyon ultra derin deniz sondaj gemisi olan Yavuz’un uzunluğu da 230 metre ve 36 metre genişliğe sahip. Kelam konusu gemi, çift kuleli dizaynla hem asıl hem yardımcı işlerin yapılabildiği eş vakitli operasyona imkan sağlıyor.

Imali 2011’de tamamlanan Yavuz, daha evvel Tanzanya, Kenya, Malezya ve Filipinler başta olmak üzere farklı ülkelerde misyon aldı.

Dünya genelinde bu konseptteki 16 gemiden biri olma özelliğini taşıyan Yavuz’da spor ve sinema salonu, dinlenme odaları bulunuyor. Gemide tam vakitli bir hekimin vazife aldığı 4 yataklı küçük bir hastane de yer alıyor.

Yasal sondaj gemisi

Türkiye’nin hidrokarbon potansiyelini açığa çıkarmak için mavi vatanda çalışmalara devam edecek son gemi ise Yasal.

Ülkemizin üçüncü sondaj gemisi olan Yasal, 2020 başında filoya katıldı.

2012’de inşa edilen gemi 227 metre uzunluğa ve 42 metre genişliğe sahip. Yasal’ın Mersin Taşucu Limanı’nda geliştirme çalışmaları devam ediyor.

Yüzer LNG depolama ve yine gazlaştırma terminalleri

Türkiye’nin doğal gaz arz güvenliğini garantiye almak için yalnızca karada değil denizlerde de çeşitli tesisleri bulunuyor.

İzmir Aliağa ve Hatay Dörtyol’da birer yüzer LNG depolama ve yine gazlaştırma terminali (FSRU) faal olarak kullanılıyor.

Saros Körfezi’nde açılması planlanan üçüncü FSRU için de çalışmalar devam ediyor.

Aliağa’da bulunan FSRU, doğal gaz sistemine günlük 28 milyon metreküp gaz sağlayabiliyor. BOTAŞ’ın Katar, Cezayir üzere çeşitli ülkelerden aldığı LNG kargoları tesiste depolanıyor ve Türkiye’nin günlük gereksinimine nazaran gazlaştırılarak sisteme veriliyor.

Botaş-Dörtyol FSRU ise 263 bin metreküplük LNG depolama kapasitesiyle dünyanın en büyük depolama kapasitesine sahip tesislerinden biri olarak dikkati çekiyor. Tesis, günde taban 15 milyon, azami 20 milyon metreküplük sıvılaştırılmış gazlaştırma kapasitesiyle gaz formundaki 167 milyon metreküplük LNG ölçüsüyle dünyadaki standartların üstünde yer alıyor.

Karadeniz’de büyük keşif

Türkiye’nin Karadeniz’deki birinci ulusal derin deniz sondajını gerçekleştiren Fatih sondaj gemisi, Sakarya Gaz Alanı’nda 320 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfetti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “müjde” olarak açıkladığı Fatih sondaj gemisinin Türkiye tarihindeki en büyük doğal gaz keşfi, ülkenin son periyotta denizlerde ağır bir formda yürüttüğü sismik arama ve sondaj faaliyetlerinin birinci somut meyvesi oldu.

Türkiye’nin Karadeniz’deki münhasır ekonomik bölgesinde, yaklaşık 170 kilometre açıkta gerçekleştirdiği ve ülkenin doğal gaz ithalatının değerli bir kısmını karşılayabilecek bu keşif, bundan sonra denizlerde yürütülecek arama ve üretim faaliyetleri açısından yeni bir devrin kapısını aralıyor.