Mart ayı prestijiyle tüm dünyayı olduğu üzere, Türkiye işgücü piyasasını da derinden etkileyen Kovid-19 salgını nedeniyle bugüne kadar görülmemiş bir çalışma nizamına girildiği kuşku götürmez bir gerçek.

2020 yılının çabucak başında global salgın yüzünden dünya durma noktasına geldi ve olağan ki çalışma hayatı da bu durumdan önemli manada nasibini aldı.

Salgının başlangıcında günlük hayatın durma noktasına gelmesiyle fizikî aranın korunabilmesi ve virüsün yayılmasının önlenebilmesi için işyerlerinin kapanması, uzaktan çalışmanın daha evvel eşi gibisi görülmemiş bir biçimde çalışma hayatının merkezine oturmasına yol açtı.

Ne manaya geliyor?

Şu sıralar, pek çoğumuzun yakından takip ettiği üzere tüm dünya ikinci bir dalga nedeniyle kaygı içinde. Uzmanlar, önümüzdeki periyotta kış ayları sebebiyle daha da dikkatli olunması istikametinde ihtarlarda bulunuyor. Gerek bu durum gerekse teknolojinin baş döndürücü fırsatları çalışma hayatında daha uzun vadede uzaktan çalışma modellerinin faal olacağını ortaya koyuyor. O denli ki, ülkemizde de uzaktan çalışmaya ait ikincil mevzuat hazırlıkları büyük bir merakla bekleniyor.

Uzaktan çalışma, klasik manadaki işyeri dışında yapılan ve çoğunlukla akıllı telefonlar, tabletler yahut bilgisayarlar üzere bilgi ve bağlantı teknolojilerinin kullanıldığı işlerdeki çalışma biçimini tanımlıyor. Uzaktan çalışma, emekçi ve patron ortasında istekli olarak kurulan bir iş alakasına dayanıyor. Öbür yandan, uzaktan çalışma klâsik istihdam modelleri ile tam olarak örtüşmediğinden işin yapılacağı yerin kararlaştırılması, çalışma saatleri ve programının belirlenmesi, hangi işlerin bu halde yapılacağı, hangi bilgi bağlantı araçlarının kullanılacağı ve denetleyici düzenekler üzere konuların işçiyi müdafaa unsuru gözetilerek açıklığa kavuşturulması gerekiyor.

Devamlılık sağlıyor…

Çalışanların her zamanki üzere ofislerinde yahut işyerlerinde işbaşı yapmalarını engelleyen şiddetli hava şartları, global salgın, doğal afet yahut terör saldırısı üzere beklenmedik durumlarda uzaktan çalışma imkanı, çalışma sisteminin işyeri dışında sürdürülmesini sağlayarak firmaların ve hatta devlet kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerini devam ettirebilmelerine imkan tanıyor. O denli ki, hayatın durma noktasına geldiği Kovid-19 salgını devrinde de pek çok firma için iş devamlılığını sağlayan uzaktan çalışma oldu.

Global salgın öncesinde global işgücünün yalnızca sonlu bir kısmı meskenden yahut işyerinden farklı bir yerden, yani uzaktan çalışmaktaydı. Bu manada, Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa Hayat ve Çalışma Şartlarını Uygunlaştırma Vakfı (Eurofound) bilgilerine nazaran örneğin Danimarka, Hollanda ve İsviçre üzere esnek çalışma modellerinin nispeten daha yaygın olduğu Avrupa Birliği ülkelerinde tertipli yahut orta sıra uzaktan çalışma oranı yüzde 30’lar düzeyindeyken, ABD’de işgücünün yüzde 20’si ve Japonya’da da yüzde 16’sı tertipli olarak ya da orta sıra meskenden yahut alternatif öteki pozisyonlardan çalışıyordu.

Avrupa’da her on çalışandan dördü

Eurofound’un bilgilerine nazaran, global salgın devrinde hükümetler tarafından verilen konutta kalma talimatları sonucunda Avrupa’da neredeyse her 10 çalışandan dördü uzaktan çalışmaya başlamış. Bu manada, örneğin Finlandiya’da işgücünün yüzde 60’ı meskenden çalışmaya geçmiş. Misal formda, Lüksemburg, Hollanda, Belçika ve Danimarka üzere uzaktan çalışmanın salgın öncesinde de nispeten yaygın olduğu ülkelerde işgücünün yüzde 50’sinden fazlasının meskenden çalıştığı görülüyor. İrlanda, İsveç, Avusturya ve Kovid-19 salgınından önemli manada etkilenen İtalya üzere ülkelerde ise kelam konusu devirde meskenden çalışma oranı yüzde 40 düzeyine çıkmış durumda.

Gelişmişlik seviyesi

Uzaktan çalışma ile ilgili araştırmalar, global salgın sonrasında sürat kazandı. Kelam konusu çalışmaların elde ettiği ortak bir sonuç var. O da uzaktan çalışmaya uygun işlerin ülkelerin gelişmişlik seviyeleri ile birlikte artıyor olması. Gelişmiş ülkelerde işlerin büyük kısmının bilgi ve bağlantı teknolojileri, profesyonel hizmetler, finans ve sigortacılık ile kamu idaresi üzere bölümlerde yaratılıyor olması bu durum üzerinde kuşkusuz çok tesirli. Buna karşılık, araştırma sonuçları iktisadı yüklü olarak imalat, tarım, inşaat ve turizm üzere dallara dayanan ülkelerin uzaktan çalışma imkanını daha düşük seviyelerde kullanabildiğini ortaya koyuyor.

Çalışan ebeveyn meskende zorlandı mı?

Salgın periyodunda virüsün bulaşma riskini önlemek üzere okulların, kreşlerin ve bakımevlerinin kapanması yahut bakıcıların bir mühlet müsaadeye çıkarılmasının, bu periyotta konuttan çalışmak zorunda kalan ebeveynleri önemli manada zorladığının da altını çizmek gerekiyor.

Eurofound’un en son anketi, fizikî arayı korumak üzere konuttan çalışanların yüzde 26’sının 12 yaşından küçük, yüzde 10’unun ise 12 – 17 yaş kümesindeki çocukların bulunduğu hanelerde yaşadıklarını gösteriyor. Kelam konusu çalışanların büyük bir kısmı, işlerini ve bakım sorumluluklarını dengelemekte zorlandıklarını ve iş – aile ömrü istikrarının yönetilmesi açısından yeni zorluklarla karşılaştıklarını belirtiyorlar.