Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesiyle Tunceli bölgesinde 2015 yılında başlatılan arkeolojik yüzey araştırmaları devam ediyor. Ovacık ilçesindeki Efkar Doruğu bölgesinde yapılan yüzey çalışmasında Orta/Üst Paleolitik ve Epipaleolitik periyoda ilişkin çok sayıda yontma taş bulundu. Bu tespitlerle birlikte Tunceli’nin arkeolojik olarak boşluk olmaksızın eski toplumlar tarafından kullanılmış olduğu bilgilerle ortaya konuldu.

‘BÜTÜN ARKEOLOJİK PERIYOTLARIN TUNCELİ’DE KESİNTİSİZ VARLIĞINI BİLİYORUZ’

Tunceli’deki yüzey araştırmalarını yürüten kümenin lideri Düzce Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Yasemin Yılmaz, Tunceli Müzesi’nde düzenlediği basın toplantısında, insanlık tarihiyle ilgili kıymetli bulgulara rastladıklarını söyledi. Yılmaz, Tunceli’nin arkeolojik açından varlıklı bir bölge olduğuna dikkat çekerek, “Çalışma kapsamında bütün vilayet ve ilçelerine bakıyoruz. Çalışmamız birinci olarak Pertek’te başladı. 2017 yılında Pertek’te orta paleolitiğe tarihlenebilecek alanlar bulduk. Bu bizim açımızdan kıymetliydi. Öbür kıymetli bir keşif de birinci yerleşik toplumların en kuzey izlerini Pertek bölgesinde keşfetmiştik. İlerleyen yıllarda baktığımızda bulgularımıza nazaran bütün arkeolojik periyotların Tunceli’de kesintisiz olarak varlığını biliyoruz. Alt paleolitik periyot dediğimiz insanların konargöçer yaşadıkları, yüklü olarak onlardan geriye taş aletlerin kaldığı kültürlerden günümüze kadar farklı ilçelerde bütün kültürel devirleri tespit ettik. Bu bizim açımızdan Tunceli’nin arkeolojik açıdan ne kadar varlıklı olduğunu gösteriyor” dedi.

‘ANADOLU’DAKİ İNSAN HAYATI İLE İLGİLİ BÜYÜK BİR KEŞİF’

Yılmaz, Ovacık ilçesindeki Efkar Doruğu bölgesinde devam eden yüzey araştırmalarında elde edilen tarihi bulguların Anadolu arkeolojisi ve insan ömrü açısından çok kıymetli bir keşif olduğunu belirterek, şunları söyledi:

“Kuzeydeki arkeolojik alanlar bizim açımızdan çok azdı ve niteliklerini tam olarak bilmiyorduk. 2015 yılında Ovacık’ta kısa bir çalışma yapmıştık. Orada demir çağına tarihlenebilecek bir alan tespit etmiştik. Efkar Zirve diye tescilli bir höyük var, oraya da biraz baktık. Ancak bizim emelimiz tescilli höyüklerden çok yeni arkeolojik alanlar tespit ederek bunların kültürel alanlara girmesini sağlamak. Bu yılki çalışmalarımızda Pülümür, Ovacık ve Çemişgezek’e odaklandık. Çemişgezek’te Keban su düzeyinin düşmesi sonucunda höyük kalıntılarından geriye kalan izlere baktık. Zati orada hafriyat yürütülmüştü. Oraya dair daha net bilgilerimiz vardı. Pülümür’de günümüze daha yakın devirler tespit ettik. Ovacık’ta cuma gününden itibaren çalışmaya başladık. 4 gün oraya odaklandık. Ovacık’taki çalışmalarımızda Epipaleolitik birinci yerleşik toplumlardan çabucak evvelki devri tespit ettik. Bu devir bizim evvelki çalışmalarımızda bulamadığımız bir periyottu. Epipaleolitik devir dediğimiz periyot daha çok küçük aletlerle kompozit aletlerin çıktığı bir periyot olarak biliniyor. Tekrar konargöçer bir ömür biçimi var ve onlardan geriye genelde küçük taş aletler kalıyordu. Şu an için çok yeni. Dün bulduk. Biraz üzerine çalışmamız gerekiyor. Izafi kronoloji dediğimiz usulle farklı yerlerden mutlak tarihlerle desteklenen taş aletlerle bu buluntuları karşılaştırıp, buluntuların devrini daha net söyleyebiliriz. Lakin şu anda birinci bakışa nazaran Kılıç Kökten’in bilhassa Elazığ bölgesinde yaptığı çalışmalarla biraz karşılaştırdık. Orta ve üst paleolitik dediğimiz periyoda tarihlenen kalıntılarımız var. Pertek bölgesinde alt ve orta paleolitik devir kalıntıları var, üst paleolitik eksikti. Bunu Ovacık’taki buluntularla tamamlamış olduk. Bizim açımızdan çok yeni bir keşif. Anadolu arkeolojisinde kuzeydoğu tarafından bu devirle ilgili hiçbir kalıntımız yoktu. Anadolu arkeolojisi açısından da çok kıymetli bir keşif olarak kıymetlendiriyoruz. Tabi üzerinde çalıştıkça daha net bilgiler daha net tarihler söyleyebileceğiz.”

BULGULAR, TUNCELİ’DE İNSAN HAYATINI 200 BİN YILA KADAR GÖTÜRÜYOR

Efkar Doruğu’nda elde ettikleri kalıntılarla Tunceli’deki ömrün 200 bin yıla kadar var olduğunu değerlendirdiklerini tabir eden Yılmaz, kesin sonucun daha çok bulguları elde etmekle belirleneceğini söyledi. Yılmaz, “Daha fazla bulguya muhtaçlığımız var. Elde ettiğimiz bulgular buradaki hayat tarihini 200 bin yıla kadar götürüyordu. Çok net bir şey söyleyemiyoruz. Zira biz bunları yüzeyden topluyoruz. Daha net bir şey söyleyebilmemiz için arkeolojik bulgular ile hafriyat metoduyla oralarda hafriyat yapıp, farklı tekniklerle tarihleme yapmamız gerekiyor. Elde ettiğimiz tarihi kalıntılar buradaki insan hayatının 20 bin yıl ile 200 bin yıl aralığına yerleştirebileceğimiz bir periyoda ilişkin. Ancak gerçek sonuçlar çalışmalarımızın tamamlanmasından sonra yapacağımız tespitlerde ortaya çıkacaktır” dedi.

BULUNAN TAŞ ÇOK MAKSATLI KULLANILMIŞ

Yılmaz, yüzey araştırmalarında tespit ettikleri taş aletlerde, arkeolojide kalabilenler ve kalamayanlar diye iki ayrım yapılması gerektiğini belirterek, “Taşlar kalabilenler. Tabi bunların yanında ağaçtan aletler, kemikten aletler ya da hayal edemediğimiz farklı hammaddelerden aletler kullanıyor olabilirler. Fakat taş sağlam olduğu için o kadar uzun bir seyahati sürdürebilen hammadde. Bunu bıçak olarak, kazıyıcı, kesici, delici olarak tahminen avlanmak için tahminen saç kesmek için kullanıyorlardı, yani aklınıza gelen birçok şeyi, bu taş aletlerle yaptıklarını hayal edebiliriz” diye konuştu.