TBMM’de kabul edilen Toplumsal Medya Düzenlemesi ile Türkiye’de de uygulanmaya başlayan “Unutulma Hakkı”, internet ve toplumsal medya platformlarında talep edilen içeriklerin silinmesini sağlarken başka yanndan da bilgi edinme hakkını engelleyeceği tartışılıyor.

“Unutulma hakkı” ile bilgi edinme ve tabir özgürlüğü ortasında istikrarın nasıl kurulabileceği geniş kapsamlı bir saha araştırmasıyla inceleyen Doç. Dr. Elif Korap Özel, Doç. Dr. Şadiye Deniz ve Dr. Şükran Pakkan, elde edilen sonuçları kitaplaştırdı. Nobel Yayınları tarafından “Unutmak ya da Unutmamak: Unutulma Hakkının Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği” ismiyle yayınlanan kitapta, mahremiyet ile bilgi edinme hakkı ortasında kesinlikle bir istikrar kurulması gerektiğine dikkat çekiliyor.

Araştırma hakkında bilgi veren İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Medya ve İrtibat Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Özel, “Arama motorlarının herkes hakkında, her bilgiyi, her isteyen için erişilebilir kılması bireylerin ‘unutulmayı’ bir hak olarak talep etmesine yol açtı. Lakin bu hak, hakikat haberlerin de silinmesine yol açabilir. Bu nedenle kesinlikle bir istikrar kurulması gerekiyor. Hitler yaşasaydı unutulma hakkından faydalanabilir miydi? Hayır. Zira tarihî datalar için unutulma hakkı kullanılamıyor. Pekala bir katil unutulma hakkından faydalanabilir mi? Bunun karşılığı evet. Bu da unutulma hakkının tüm dünyada bilhassa gazetecilik açısından tartışılmasına neden oluyor. Kamu faydası içerebilecek hususlarda datalara erişimi zorlaştırması/yok etmesi, tarihi bütünlüğü bozması, yayın sürekliliğini aksatması üzere riskler bakımından unutulma hakkı tüm dünyada eleştiriliyor” dedi.

Proje kapsamında unutulma hakkına ait gazetecilik unsurları bir el kitapçığına da dönüştürüldü. Kitapçığa ve mevzuyla ilgili bilgilere www.unutulmahakki.com adresli web sitesinden ulaşılabiliyor.

Haber silinsin mi?

– Araştırmanın sonuç kısmında yer verilen tekliflerden kimileri şöyle:

– Unutulma hakkında gaye “bilgilerin büsbütün yok edilmesi” değil, “kişinin daima olarak olumsuz bir bilgi ile anılmasının önüne geçmek” olmalı. Bu nedenle şahısla ilgili gerçek ve gerçek bilgiler kelam konusu olduğunda, haber içeriklerine erişimin engellenmesi yerine, öncelikle arama motorlarında indeksten çıkarma seçeneği değerlendirilmeli.

– Arama motorlarından isim ve soyadı ile yapılan aramalarda kişinin kendisiyle temaslı sonuçlara ulaşılmamasını isteme hakkı, “indeksten çıkarma” olarak tanımlanmaktadır. İsim ve soyadının kaldırılması yolu ile kişinin orantısız mağduriyeti giderilebilecek, fakat haber içeriklerinin korunması sağlanacaktır.

– İkinci olarak haberde anonimleştirme seçeneği düşünülmelidir. Haberde kişinin haklarını ihlal eden kısımlar (isim, imaj, adres, işyeri, okul vb.) anonimleştirildikten sonra haber içeriğinin korunması değerlidir.

– Erişim manisi ya da içeriğin silinmesi, haber metinleri için “istisnai” olarak uygulanmalı ve “en son verilmesi gereken karar”dır. Haberin silinmesi prensip olarak bir istisna olmalıdır. Lakin haberdeki bilgilerin tümüyle yanlış olması durumunda haber silinmelidir.

– Bir haber unutulma hakkı kapsamında erişimden kaldırıldıysa, URL’ye bir not eklenerek, habere ulaşmak isteyen okurların mevzuyla ilgili bilgilendirilmesi gerekmektedir.