Aydın Hasan – Ankara, 1920’den itibaren her periyodunda renkli bir diplomatik misyona, kimileri Türkçe de bilen güçlü büyükelçilere mesken sahipliği yaptı. Daha yeni Türk devletinin kurulmadığı, Kurtuluş Savaşı’nın sürdüğü günlerde bile Ankara’da, Sovyetler Birliği ve Afganistan büyükelçileri resmen vazife yapıyordu. Birinci Sovyet Büyükelçi, 15 Aralık 1920’de Ankara’da vazifeye başlayan ve Gürcü kökenli Bolşevik başkanlardan biri olan Budu Medivani idi. Medivani, bir devir Stalin ve Troçki ile yakın çalışmış bir isimdi.

Yeni Beyoğlu istenmedi

1923’te Türkiye Cumhuriyeti kurulunca vakit içinde büyükelçilikler de, İstanbul’dan Ankara’ya taşındı. Ankara’da birinci büyükelçilikler yüklü olarak Atatürk Bulvarı üzerinde Kızılay’dan Çankaya’ya uzanan çizgi üzerinde kuruldu. Atatürk Bulvarı’nın Kızılay’dan Çankaya Köşkü istikametinde sağ kısmında uzanan büyükelçilik binaları çizgisinin karşısında ise hiç bir büyükelçilik yoktur. Pekala bu neden bu türlü? Zira Ankara’da bir Beyoğlu muhiti oluşsun istenmedi. Yalnız yabancıların olduğu bir muhitin oluşumu, kentleşme siyaseti içinde önlendi.

Ankara Sanayi Odası’nın başşehir iş dünyası ile Ankara’daki yabancı misyon temsilcilerini bir ortaya getirmeyi amaçlayan ASO Büyükelçiler Resepsiyonu, Etnoğrafya Müzesi’nde düzenlendi. ASO Lideri Nurettin Özdebir’in mesken sahipliğinde gerçekleşen resepsiyona Dışişleri Bakan Yardımcısı ve AB Lideri Faruk Kaymakcı, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Dr. Çetin Ali Dönmez, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Nurettin Nebati’nin yanı sıra siyasi parti yöneticileri katıldı. Resepsiyonun başlangıcında Macaristan’ın Ankara Büyükelçisi Viktor Matis ile Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Çetin Ali Dönmez’in, müzenin bahçesinde koyu bir sohbete girmiş olmaları dikkatimi çekti. Sohbet Türkçe olarak yapılıyordu zira Matis, Ankara’da Türkçeyi iyi bilen ve konuşmayı tercih eden büyükelçilerden biri.

Matis, Twitter’da da Türkçe paylaşımlarıyla dikkat çekiyor. Matis, Türkiye’ye birinci kere 2005’te misyonlu olarak geldi. Bu devrinde Türkçe öğrenmeye karar verdi. Ülkesine dönüşünde Türkiye üzerine uzmanlaştı ve Türkiye Cumhuriyeti Diplomasi Tarihi başlıklı bir tezi kaleme aldı. 2010’da Macaristan’ın Ankara Büyükelçiliği’ne Eğitim ve Kültür Ataşesi olarak atandı. 2019’da ise, Ankara’ya ülkesinin büyükelçisi olarak görevlendirildi.

‘Trabzonluyum’ diyor

Matis, aksanını mizahi bir lisanla anlatarak, “Çok fazla olmasa da Türkçenin benim ana dilim olmadığını beşerler anlayabiliyor. Bu nedenle şakalaşarak Trabzonlu olduğumu söylüyorum karşı taraf da ‘tamam anladım’ diyor. Bu Trabzonlular için çok güzel bir şey olmayabilir fakat benim için Trabzon hoş bir sığınak oldu” diyor. Matis’in Türkiye’de tuttuğu grup ise Gençlerbirliği.

Çocukluğu Çankaya’da geçti

Türkçe’yi iyi bilen büyükelçilerden biri de Polonya’nın bir evvelki Ankara Büyükelçisi Jakub Radomir Kumoch idi. Kumoch, birebir vakitte Türkolog idi. Kumoch, misyonunun son günlerinde, “Bir Türkolog için mesleğinin tepesi Türkiye’de büyükelçi olmaktır” demişti.

Fransa’nın Ankara Büyükelçisi Herve Magro, Haziran’da 2020’de büyükelçi olarak atandı. 30 Aralık 1960 Ankara doğumlu olan Magro’nun çocukluğu ve birinci gençlik yılları başkentte geçti. Magro, 1988-1991 ortasında Ankara’da üçüncü ve ikinci katip olarak vazife yaptı. 2009-2013 ortasında Fransa’nın İstanbul Başkonsolosuydu. Türkçeyi çok iyi bilen Magro, çocukluğunu şöyle anlatacaktı:

“Çocukluğumun değerli yıllarını Ankara’da geçirdim. Burada doğdum lakin çok az kaldım doğduktan sonra. Babam tekrar buraya atanınca, tekrar döndük ve 7 yaşından 13-14 yaşıma kadar burada kaldım. Hayatımın en hoş yıllarından birkaçını burada geçirdim. Ankara’nın her yerinde, sokaklarında anılarım var. Çankaya’da oturuyorduk. Arkadaşlarımla topumuzu alır boş alana sarfiyat ve oynardık. Fransız okuluna giderdim ve bizim okulda Türkçe dersi yoktu. Dışarıda çok vakit geçirirdim, çok oynardım Türk arkadaşlarımla ve bu türlü böyle öğrendim Türkçeyi… Lakin onun da öyküsü enteresan: Güya bir gün birden teğe konuşmaya başladım. Karşımdaki arkadaşım bana ‘Ya bak artık Türkçe konuşuyorsun’ dedi. Yani, güya birden teğe makine dönmeye başladı ve konuşmaya başladım üzere oldu. En çok hatırladığım arkadaşlarımın yaptığı Fenerbahçe-Galatasaray kavgasıydı.”

Kursa giderek öğrendi

Başkaları kadar olmasa da Türkçe bilen bir öbür büyükelçi ise Birleşik Krallık Türkiye Büyükelçisi Sir Dominick Chilcott. Büyükelçi, Türkçeyi genç bir diplomat iken 1980’li yıllarda İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği’nde vazifeye başlamadan evvel aldığı kurs ile öğrenmiş. Atandıktan sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a inanç mektubunu takdim etmesini anlatan Chilcott, “Cumhurbaşkanı ile sohbet ettik ve Türkçe konuştuk. Benim için çok eğlenceliydi ve birebir vakitte itiraf etmeliyim ki gurur duydum” diye konuşmuştu.

Alışa alışa Cimbom’lu oldu

Kazakistan’ın Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekulı, Kazakistan’ın 1991’de bağımsızlığını kazanmasından sonra Türkiye’ye gelerek TÖMER’de Türkçe öğrendi. Saparbekulı, gençlik yıllarını anlatırken, “1992 yılı. O periyotlar Galatasaray’ın parlak olduğu devirlerden biriydi. Oda arkadaşım maçtan döndüğünde heyecanlı, sevinçli halde ‘Çak Cimbom’ diyordu. Ben de o vakit bir kez Cimbom’un ne olduğunu bilmiyorum. Arkadaşı kırmamak için ben de ‘Cimbom’ diyordum. Alışa alışa Cimbomlu olduk” diyecekti.

Kraliçe’nin resepsiyonunda 10 numaralı Beşiktaşlı…

Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Türkiye Büyükelçisi Richard Moore, 4 Şubat 2014’te devrin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e itimat mektubunu sunduktan sonra şu açıklamada bulunacaktı:

“Birleşik Krallık Büyükelçisi sıfatıyla Türkiye’ye dönmüş olmaktan çok memnunum. Burada çalıştığım 1990’lı yılların başından beri inanılmaz bir siyasi ve ekonomik dönüşüm geçirmiş olan Türkiye’yi yine tanımayı büyük bir heyecanla bekliyorum.”

Büyük Britanya Kraliçesi 2. Elizabeth’in doğum günü nedeniyle 5 Temmuz 2017’de İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği’nde bir resepsiyon verildi. İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi Richard Moore, protokol konuşmalarından sonra resepsiyona gömleğinin üzerine isminin yazılı olduğu 10 numaralı Beşiktaş forması giyerek devam etti. Diplomatik mesleğinin birinci yıllarında da Türkiye’de vazife yapmış olan Moore, fanatik bir Beşiktaş taraftarıydı. Beşiktaş ile ilgili Twitter hesabı üzerinden iletileri bulunan büyükelçi, iyi Türkçe biliyordu. Richard Moore, 2020 yılında İngiliz dış istihbarat servisi MI6’nın yeni lideri olarak atandı.

Fransa’nın 2007-2010 ortasında vazife yapan eski Ankara Büyükelçisi Bernar Emie, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından Fransız dış istihbarat ünitesi DGSE’nin başına 2017 yılında getirildi.