Lenfatik sistem nedir?

Lenfatik sistem, proteinden varlıklı lenf sıvısının bedenimizde deveranını sağlar. Bakterileri, virüsleri ve atılım eserlerini toplar. Lenfatik sistem bu sıvıyı ve ziyanlı hususları, lenfatik damarlar yoluyla, aşikâr bölge/kavşaklarda yerleşik lenf düğümlerine taşır. Atılım eserleri, ‘lenfosit’ ismi verilen ve lenf düğümleri içinde yaşayıp enfeksiyonla savaşma vazifesini üstlenen hücreler tarafından filtreden geçirilip bedenden atılırlar.

Lenfödem nedenleri:

Lenfödem, lenf damarlarının kol yahut bacaktaki drenaj işini gereğince yapamadıklarında oluşur. Lenfödem, sistemin kendisinden kaynaklı (primer) yahut diğer bir hastalık/duruma bağlı (sekonder) olarak karşımıza çıkabilir. Sekonder lenfödem, çok daha sık karşılaşılan bir durumdur. Sekonder lenfödem nedenleri:

Cerrahi:

Lenf düğümleri ve lenf damarlarının çıkartılması lenfödeme yol açar. Örneğin, göğüs kanserlerinde yapılan ameliyat (‘mastektomi’) sırasında, tümörün yayılımını engellemek için koltuk altındaki lenf bezleri çıkartılabilir. Kolun lenfatik kanalları koltuk altından geçtiği için, hastaların %10-15’inde, mastektomi ameliyatı sonrasında kolda lenfödem gelişir. Emsal örneği, prostat kanseri ameliyatında, kasıkta yer alan lenf düğümlerinin çıkartılması sonrasında, bacakta lenfödem oluşumu için de vermek muhtemeldir.

Kanserde radyasyon tedavisi:

Radyoterapi, lenf düğümlerinde yahut damarlarında enflammasyon ve nedbeleşmeye yol açabilir. Bunun sonucunda da lenfatik kanal tıkanabilir.

Tümörler:

Şayet tümör yahut kanser hücreleri lenfatik kanalları tıkarsa, lenfödem oluşabilir.

Sellülit vb cilt enfeksiyonları:

Lenf düğümlerinin enfeksiyonu yahut parazitler, lenf sıvısının akışını kısıtlayabilir. Ayak tırnak bozuklukları (örn. Tırnak batması) yahut parmak ortasındaki enfeksiyonlar (örn. Mantar) evvel sistemde enfeksiyona (‘lenfanjit/sellulit’) ve akabinde da lenfödeme yol açabilir.

Primer lenfödem nedenleri:

Primer lenfödem, az ve kalıtsal bir durum olup, bedenimizdeki lenf damarlarının oluşum kusurudur. Milroy hastalığı (doğumsal lenfödem): Lenf düğümlerinin olağandışı oluşumu ile karakterize bu durum bebeklik periyodunda kendini gösterir. Meige hastalığı (erken lenfödem): Lenfödem, puberte, hamilelik yahut 35 yaşına kadar rastgele bir periyotta kendini gösterir.Geç başlangıçlı lenfödem (geç lenfödem): Çok enderdir ve genelde 35 yaşından sonra saptanır.

Lenfödem belirtileri:

Kol yahut bacağı kısmen/tamamen tutan, genelde parmakları da içine alan, şişlik, Uzuvda yük yahut gerginlik hissi, Hareket kısıtlılığı, Ağrı yahut konfor bozukluğu, Tekrarlayan enfeksiyonlar, Ciltte sertleşme ve kalınlaşma (fibröz doku oluşumu). Risk faktörleri :İleri yaş, Çok kilo-obezite, Romatoid yahut psöriatik artrit hastalıkları.

Doğurabileceği meseleler:

Lenfödem, kolda yahut bacakta önemli komplikasyonlara yol açabilir. Enfeksiyonlar: Lenfödemden kaynaklanabilecek enfeksiyonlar ortasında, cildin önemli bakteri enfeksiyonları (‘sellulit’) ve lenf damarlarının enfeksiyonu (‘lenfanjit’) sayılabilir. Kol yahut bacaktaki en ufak bir cilt bütünlüğünün bozulması/yaralanma, enfeksiyon için bir giriş noktası olabilir. Lenfanjiosarkoma: Bu ender yumuşak doku kanseri çeşidi, tedavi edilmemiş, ileri devir lenfödem kaynaklı olabilir. Mümkün belirtileri ortasında, ciltte mavi-kırmızı yahut mor lekelenmeler sayılabilir.

Tedbirler:

Müdafaa: Lenfödem bulunan kol yahut bacağı yaralanmalardan korumak gerekir. Keskin cisimlerden uzak durulmalıdır. Bıçak yerine elektrikli traş makinası kullanmak; bahçede yahut mutfakta çalışırken gözetici eldiven giymek; dikiş dikerken yüksük kullanmak, örnek olarak gösterilebilir. İstirahat: Kanser tedavisi sonrasında idman yahut germe hareketleri faydalı olacaktır. Lakin cerrahi tedaviden yahut radyoterapiden çabucak sonra çok aktiviteden de kaçınmak değerlidir.

Isıdan kaçınma: Lenfödem gelişmiş/gelişmekte olan kol yahut bacağa buz yahut çok sıcak tatbik edilmemelidir.Yükseğe kaldırma: Her fırsatta, lenfödemden etkilenen kol/bacağı kalp seviyesinin üzerine kaldırmak fayda sağlayacaktır. Dar giysilerden kaçınma: Kol yahut bacağı sıkacak giysi yahut tansiyon aleti üzere gereçlerden kaçınılmalıdır. Tansiyona, lenfödemden etkilenmemiş koldan bakılması doğrudur. Hijyen:Cilt ve tırnak bakımına büyük değer verilmelidir. Bir enfeksiyon odağı oluşturabilecek cilt değişiklikleri yahut kesileri saptama hedefiyle, nizamlı olarak kol ve bacaklar denetim edilmelidir.

Teşhis nasıl konur ?

Hekiminiz evvel sizi muayene edecek ve sıhhat geçmişiniz ile ilgili sorular soracaktır. Akabinde aşağıda yazılı testlerden bir yahut birkaçının yapılmasını isteyecektir: Doppler ultrasonografi, Bilgisayarlı tomografi (BT) yahut manyetik rezonans görüntüleme (MRI), Lenfosintigrafi.

Muayenenizi gerçekleştirecek kalp damar cerrahı, sorunun lenfödem mi yoksa cilt altı yağ dokusunun çok artışı ile karakterize ‘lipödem’ mi olduğunun ayırıcı teşhisini yapacaktır. Hepsinden değerlisi, şişlik bacakta kendini göstermiş ise, temel sorunun lenfatik sistemden çok, bacaklarda ‘varislerle’ kendini gösteren ‘venöz yetmezlik’ mi olduğunu anlayacaktır.

Tedavi:

Venöz yetmezlik ve lipödemin bilakis lenfödemin kesin tedavisi yoktur.Tedavi, şişlik ve ağrının kontroluna odaklanır. Tedaviler ortasında: Idman: Hafif antrenmanlar, lenfödemin etkilediği uzuvdaki sıvı drenajının iyileşmesine katkıda bulunacaktır.Bandaj tedavisi: Elden kola hakikat yahut ayaktan kasık istikametinde, basıncı azalacak formda uygulanacak elastik bandajlar, lenfatik sıvının yanlışsız istikamette ilerlemesine yardımcı olacak, lenfatik kanalları yahut yan kısımlarını açacaktır.

Masaj:

‘Manuel lenf drenajı’ ismi verilen özel masaj tekniği ile lenfatik akımın gerçekleşmesine yardımcı olunacaktır. Bu mevzunun, tecrübeli bir uzman tarafından gerçekleştirilmesi çok değerlidir. Masaj, herkese uygun değildir. Şayet ciltte bir enfeksiyon varsa, pıhtı kelam konusu ise yahut etkilenen lenf drenaj alanlarında kanser üzere etkin bir durum mevcutsa, katiyetle kaçınılmalıdır.

Basınç tedavisi: Kola yahut bacağa geçirilen bir manşon, elden koltuk altına yanlışsız, bacağa yerleştirilen ise, parmaklardan kasığa hakikat, kesimli olarak şişirilip söndürülür. Buna ‘pnömatik kompresyon tedavisi’ ismi verilir. Sonuçta yeniden lenfatik sistemin çalışmasına yardımcı olunur.

Basınçlı çoraplar: Günümüzün kademeli basınçlı çorapları ve kollukları lenfödem tedavisinde, bandaj tedavisi, masaj ve kompresyon tedavisi üzere lenfatik drenajın gerçek biçimde işlemesine yardımcı olur.Cerrahi: Çok az durumlarda ve bu husustaki özel merkezlerde uygulanan bir tedavi biçimidir. Fazla dokuların çıkartılması yahut lenfatik damarların venlere (toplardamarlara) ağızlaştırılması yahut lenf düğümü transplantasyonu, uygulanabilecek cerrahi tekniklerdir.