Kovid-19 önlemleri kapsamında 65 yaş ve üzeri vatandaşlara getirilen kısıtlamalara yansılar yalnızca günlük rutinlerinin bozulmasından kaynaklanmıyor. Salgına karşı en şuurlu küme olarak, tüm önlemlere sıkı sıkıya uyan

65 yaş ve üzeri vatandaşlar için en büyük tehlikelerden biri yüzde 40’lık kısmının, halihazırda çekirdek yahut daha geniş ailelerin bulunduğu hanelerde yaşıyor olmaları. Konuttaki öteki şahısların işe gidip gelirken birçok vakit toplu ulaşımı kullanması, virüsü meskene taşıma riski barındırıyor. Bu durum 65 yaş ve üzeri vatandaşlar ortasında en çok tartışılan problemlerin başında geliyor. Bir öteki kıymetli nokta da İstanbul’daki çarpık yapılaşma. Makul saatlerde dışarı çıkmalarına müsaade verilen 65 yaş ve üzeri vatandaşların pek birçok betona gömülmüş semtlerde, yeşil ve maviden uzak çeşit atmak zorunda kalıyor. “Ev hapsinden semt hapsine geçiş” olarak tanımlanan bu döngüde, gerilim atamadığı üzere bunalıyor.

‘İzolasyon virüs kadar sıkıntıya neden oldu’

65 yaş üzeri vatandaşlara yönelik kısıtlamalara mevcut haliyle karşı çıkan Yaşlı Hakları Derneği yöneticileri ise kısıtlamaların hak ihlali boyutuna geldiğini vurguluyor. Yaşlı Hakları Derneği Lideri Dr. Gülüstü Salur, kısıtlamalar nedeniyle 65 yaş üzeri vatandaşların his durumlarının her geçen berbata gittiğini söz etti:

“Yaşlılar umutsuz ve çaresiz hissediyor. Toplumsal izolasyon nedeniyle uyaran eksikliği dediğimiz sorunun yansımalarını görmekteyiz. Uyaranlardan uzak kalınca beynimizi daha az kullanabiliyoruz. Bu nedenle kimi yaşlılarımızda toplumsal izolasyona bağlı olarak zihinsel aktivite azalması kelam konusu. İnsanları besleyen kanallar dediğimiz aile, çocuklar, torunlar, dostlarla olan irtibat neredeyse sıfırlanmış durumda. Akran kayıpları yaşlılar üzerinde önemli anksiyeteye neden oldu. Bu beşerler her gün kendi ölümlülüklerini düşünerek öteki bir ümitsizlik yaşıyor. Pandemi periyodunda daha iyi bir model hayata gebilirdi. Dernek olarak yaşlılarımıza konutta kalma davetinde bulunduk, önceliğimiz canları korumak lakin şöyle bir yere evrildi ve toplumsal izolasyon virüs kadar önemli sıkıntılara neden olmaya başladı. Konuta kapanan insanları hayata bağlayacak aktiviteler de sunulmuyor. Televizyonlarda aslında olumsuz haberlerle daha çok can sıkıyor. Öteki nesiller teknoloji ile iç içe olduğundan zahmet çekmedi. Yaşlı insanlarımızı teknoloji ile tanıştırmamız gerektiğini anladık.

Tam kapanma olsaydı…

Kural ve yönetmeliklerin gerçek hayata dokunması gerekir. Toplu ulaşım yasağı yaşlıları en derinden sarsan karar oldu. Birçok yaşlının yaşanan sürece bu duruma ‘Daha ne kadar nefesimiz yetecek’ diye bakıyor. Yaşlılığın erken periyodunda olup isyan edenlerin haklılık hissesi var ve bu beşerler bir kenara atıldıklarını, dışlandıklarını düşünüyor. Sessiz bunalanların büyük krizden,  pandemiden ruhsal, fizikî durumlarını göreceğiz. Şayet 20 günlük tam kapanma gerçekleşmiş olsa bu meseleleri konuşuyor olmayacaktık.

‘Yıprandım’

Sanatçı Nebahat Çehre 65 yaş üzeri vatandaşlara uygulanan kısıtlamaların, bu kümedeki insanlara faydadan çok bir ekip ruhsal ve fizikî ziyanlar verdiğini belirten isimlerden. Saat 10.00 ile 13.00 ortasındaki vakit diliminin yetersiz olduğunu söyleyen Çehre şunları kaydetti:

“Pandemiye karşı kısıtlama tedbirleri alınması hakikat lakin bu tedbirlerin her yaş kümesi için uygulanması gerekir. Tüm toplumsal ve iş hayatımız sekteye uğramış vaziyette. Toplumsal hayattan yoksun bırakılmış durumdayız. Ailemle, kardeşlerimle, yeğenlerimle birlikte olamamak üzücü. 65 yaş üzeri bireyler pandemiye Kovid-19 riskine karşı en şuurlu ve kurallara en çok uyan küme olmasına rağmen, en büyük darbeyi yeniden bizler yemiş olduk. Bu kadar kısıtlı saat diliminde ne yapılabilir? 65 yaş üzeri şuurlu ve örnek kümedir. Neden bu kadar kısıtlandığım, meskenden çıkmamıza müsaade verilmediğini hakikaten anlamak mümkün değil. Bizim yaş kümesine getirilen bu kısıtlamayı yanlış buluyorum. Büyük bir sitede oturduğum için, her gün yürüyüş yapma imkanım var lakin bir apartman dairesinde oturuyor olsaydım sahiden ruhsal olarak yıpranırdım. İnsanların imkânları kısıtlı. Bir de ekstra kısıtlamalar sıhhat problemlerine neden olabiliyor.”

‘Adeta konut hapsindeyim’

Türkiye’nin önde gelen hukukçularından Prof. Dr. Ergun Özbudun (83), adeta konut mahpusunda olduklarından yakınırken, bu süreçte çok önemli sıhhat sorunu yaşamadığı için şükrettiğini söyledi. Lakin toplumsallaşmayı, arkadaşlarıyla bir kafe yahut restoranda oturup birlikte yiyip-içmeyi, sohbet etmeyi özlediğini söyleyen Özbudun, günlerini meskende kitap okuyarak geçirdiğini anlattı:  “Bu toplumsal hayattan koparılmış olmak bir yerde sıkışmışlık hissi yaratıyor. Olağanüstü can sıkıcı bir süreçten geçiyoruz. Pandemide tüm sorun 65 yaş üzerine fatura edilmiş üzere. Bulaşma pek çok farklı formda olabilir. Kısıtlamalar bizleri korumak ismine yapıldığı argüman ediliyor fakat bakıyorsunuz 65 yaş üzeri politikler birçok toplantıda bir ortaya geliyorlar. Bizlere tanınan 3 saat sokağa çıkma müsaadesi çok yetersiz bir müddet. Bu müddetin sabah 09.00 ile akşam 18.00 saatleri ortasında olması daha uygun olurdu.”

‘Kısıtlamalar bizim üzerimizden yürüyor’

Emekli Amiral Atilla Kıyat (80) ise akranlarının fizikî ve ruhsal açıdan zahmet yaşadığının altını çizerken, alışılagelmiş günlük aktivitelerden yoksun kalmanın mutsuzluk sebebi olduğunu söyledi:

“Kızım Sarıyer’de oturuyor. Ataşehir’den Sarıyer’e git-gel 3 saat… Tıpkı kentte kızıma gidemez oldum. 65 yaş üzerine uygulanan kısıtlamaların nedenini hakikaten anlamış değilim. Virüs bulaşma riskinden kelam ediliyor. Dünyada yalnızca bizim ülkemizde mi risk var? Öbür hiçbir ülkede böylesi bir kısıtlama yok. Tersine tüm sıhhat otoriteleri 65 üzeri insanlara fizikî olarak hareket tavsiye ediyorlar. Özel arabası olmayan ve yalnız yaşayan yaşlılar için pandemi süreci nitekim çok sıkıntı geçiyor. Bizler virüsü yayan değil, alan tarafız lakin kısıtlamalar bizim üzerimizden yürüyor. Meğer ki gün içerisinde kafe, lokanta, restoranlar yalnızca 65 yaş üzeri vatandaşlara hizmet verebilir. Böylece yaşlılar çok önlemli davrandıklarından hem virüs yayılımı olmaz, hem de esnaf nefes alır.”

‘Bir köşede dondurulduk’

Tiyatrocu Erhan Yazıcıoğlu (70) ise pandemi sürecinde 65 yaş ve üzeri bireylere uygulanan kısıtlamalara yüksek perdeden reaksiyon gösteren isimlerden. “Düşüncelerimin birtakım vakitlerde donuklaştığını hissediyorum. Sevgiyi, sarılmayı, şefkati unuttuk” diyen Yazıcıoğlu, sürecin zorluklarını şöyle anlatıyor: “65 yaş altı bölümle aramda kopukluk oluştu. Bizler Akdeniz insanıyız. Dokunmayı, sarılmayı severiz. Yoksun kalmak hakikaten ruhsal erozyona neden oluyor. Tiyatroyu çok özlüyorum. Yanlış hükümet siyasetleri nedeniyle bu izolasyon mağduru olmuş durumdayız. 65 yaş üzeri vatandaşlar adeta pasifize edilmiş durumda. 60 yaşından sonra bir şeklide hastalıklar geliyor lakin hiç bu kadar çaresiz ve yalnız hissetmemiştik. Adeta bir köşede dondurulduk. Mimiklerimiz, sevgimiz, hislerimiz dondu. Gücüm varken yürümek dolaşmak isterim. Günün rastgele bir saatinde istediğim yere gitme hakkım elimden alındı. Kurallara en çok bizim yaş kümemiz uyduğu halde, en büyük kazığı yeniden biz yedik! Kültür Bakanlığı’nı arayıp  53 yıllık sanatçı olduğumu belirtip özel müsaade istediğim vakitler oluyor. Kurallara uyan insanları hapsedemezsin. Bu hayat alanına vurulan darbedir. 65 yaş üzeri beşerler 80-100 metrekarelik meskenlere hapsedildi.”

YARIN:  ‘GEREKİRSE AİHM’YE TAŞIYACAĞIM’