Gökhan Karakaş / Can Erok – Yerkürenin tamamını ilgilendiren Paris Anlaşması’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde onaylanması ve Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmesiyle eş vakitli yaptığımız ‘Çölleşmeden Evvel Anadolu Gölleri’ yazı dizimizin sonuna geldik. İklim değişikliğinin en acımasız göstergesi olan yağış azlığı ve düzenliği, 200’den fazla doğal gölü bulunan Anadolu coğrafyasının tümünü tehdit ediyor. Orta Anadolu’da 9 gölü kapsayan yazı dizimiz ve seyahatlerimiz boyunca meselelerin ortak tahlillerin ise bilinir olduğunu gördük. Yağış azlığı ve buharlaşma tabiatın bir uyarısı olarak karşımıza çıksa da tüm göllerin yeraltı sularının tarım yerlerinin sulanması için pompalarla bilinçsizce çekilmesi, gölleri besleyen kaynakların önüne baraj ya da set yapılması ve yöreye uygun olmayan eserlerin ekilmesi insan eliyle yapılan müdahaleler.

KURTARMAK MÜMKÜN

Göllerin sulak alan özelliğini yitirmemesi için çalışmalar yapan Su Siyasetleri Derneği, bir rapor hazırlayarak ortak sıkıntıların tahlili için tekliflerini sıraladı. Rapor, göllerimizin mavi günlerine dönmesinin mümkün olduğunu ortaya koyuyor.

Su Siyasetleri Derneği Lideri ve DSİ eski Daire Lideri Doç. Dr. Dursun, göllerin kurtarılması için yapılması gerekenleri anlattı. Yıldız özetle  şunları söyledi: “Göllerimize sahip çıkacak güçlü bir kurumsal yapı oluşturulmalıdır. Göller ve Sulak Alanlar Aksiyon planında tespit edilen 303 göl ve sulak alan için belirlenen tespit ve izleme çalışmaları tamamlanmış fakat düzgünleştirme adımı eksik kalmıştır. Göllerinin güzelleştirme çalışmaları ve sürdürülebilir olarak korunması lakin ırmak havzası idaresi anlayışı ile mümkün olur.  Göllerimizin su bütçesi hesapları iklim değişikliği de dikkate alınarak yine yapılmalı. Havza planlamaları düzenlenmeli. Göllere akan yüzey suları ve gölleri besleyen yeraltı sularındaki kullanımlar incelenmelidir. Göl ve sulak alanlarımızın havzalarında gölü besleyen yüzey ve yeraltı suyu çekimleri ileri teknolojik sistemlerle anlık denetim altına alınmalıdır. Gölü besleyen kaynaklarının bulunduğu havzalarda çağdaş sulama altyapısı olmayan sulamaların ve çok su çekimi yapan işletmelerin ruhsatları iptal edilmelidir.”

‘DEĞİŞEN İKLİME UYGUN ÇALIŞMALAR YAPMALIYIZ’

İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği Lideri Dr. Baran Bozoğlu ise şunları kaydetti: “İklim değişikliğiyle birlikte Akdeniz Havzasında beliren riskler memleketler arası raporlarda sabitlendi. Milletlerarası raporlarda İç Anadolu göllerinin kuraklık riski altında olduğunun altı daima çiziliyor. Dünyada ortalama 1.1 derece sıcaklık artışı İç Anadolu’da 2 dereceyi bulabiliyor. İklim Değişikliği Ahenk Kavramı Paris İklim Anlaşması’yla gündeme geldi. Anadolu göllerinin yaşaması için iklim değişikliğine ahenk sağlayacak çalışmalar yapmamız gerek. Gölleri besleyen yüzey sularının tutulmaması gerekiyor. Akarsulardan su alınmamalı. Ziraî sulama faaliyetlerinin yeni teknolojilerle yapılması gerekli. Göllerimiz yüzde 74 oranında ziraî sulama maksatlı kullanılıyor. Yöreye uygun tarım eserleri seçilmeli. Atık su arıtma tesislerinden çıkan suların ziraî alanlarda kullanılmalı. Kaçak kuyular kapatılmalı, yeraltı sularını çok iyi korumalıyız.”

‘SU KÜLTÜRÜ OLUŞTURMALIYIZ’

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meriç Albay ise ülkemizin gelecek yıllarda karşılaşabileceği iklim krizini en az hasarla atlatmak için sulak alanların korunması gerektiğini belirtti. Prof. Dr. Albay şu bilgileri verdi: genelinde su kültürü oluşturmalıyız. Anaokul- larından itibaren müfredata suyun ehemmiyeti ve tasarrufu hususları konulmalı. Su idare stratejisi yine belirlenmeli. Asıl olan havzalardaki mevcut su potansiyelidir. Göl ve akarsuların varlığı ziraî ve evsel açıdan değil ekosistemin devamlılığı için gereklidir. Ekosisteme ziyan verecek planlamalar yapılmamalı. Su kalitesini takip edecek sistemler kurulmalı, havzanın tümünü ele alan ekosistem temelli su idaresi yapılmalı. Su bilimleri mühendisleri suyun ekosistem temelli idaresiyle ilgili bakanlıklarda daha çok istihdam edilmeli ve kelam sahibi olmalıdır. Su idaresi için üst konsey oluşturulmalı ve tüm disiplinler yer almalıdır.”