Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, 17 Ağustos sarsıntı felaketinin 21. yıl dönümünde Milliyet’e konuştu. 1939 Erzincan sarsıntısından sonra Kuzey Anadolu Fayı üzerindeki sarsıntıların batıya taşındığını belirten Prof. Dr. Özener, “Başta İstanbul’u etkileyecek Marmara Depremi’nin büyüklüğü 7’nin üzerinde olacak. Tarih veremiyoruz. Bu basamakta yapılabilecek tek şey sarsıntı ziyanlarını azaltmak. Hesaplama ve öngörülerimiz, Marmara’daki sarsıntının 7.2 büyüklüğü civarında olacağını gösteriyor. Bu tek kesimli bir kırık olabileceği üzere iki ya da üç modüllü kırık da olabilir. Biz Marmara’da sarsıntı beklerken ülkemizin diğer bir yerinde 7’nin üzerinde bir sarsıntıyla karşılaşırsak buna şaşırmamamız gerek. GPS gözlemlerinden elde edilen bilgilere nazaran, her yıl ortalama 2.5 santimetre batı-güney batı tarafına hakikat kayıyoruz ve bu da bir güç birikmesine yol açıyor. Zelzelelerin nerelerde olabileceğini biliyoruz fakat ne vakit olacağını bilemiyoruz. Vaktini bilemediğimiz için her an olacakmış üzere zelzeleye karşı hazırlıklı olmalıyız” dedi.

‘Daha yolumuz var’

17 Ağustos sarsıntısından sonra otoyol, köprü, viyadük, okullarda önemli iyileştirme çalışmaları yapıldığını, hastaneler ve tarihi binaların güçlendirilip, stratejik noktaların elden geçirildiğini vurgulayan Özener, “Ancak bu, önümüzdeki sarsıntıya yüzde 100 hazırız manasına gelmiyor. Katedecek yolumuz var. İstanbul’da yapıların yeni sarsıntı yönetmeliğine uygun halde inşaası büyük ehemmiyet taşıyor” diye konuştu.

Yapı-zemin ilgisi

Prof. Dr. Özener, tespit ve ikazlarını şöyle sıraladı: “Kentsel dönüşümde İstanbul’un bir bütün halinde ele alınması, muhakkak bölgelerde transfer alanları yaratılarak dönüşümün gerçekleştirilmesi doğru olacaktır. Fay çizgisine uzaklığınız, binanızın oturduğu yerin özellikleri, yapınızın özellikleri, yapı-zemin alakası sarsıntıdan etkilenme oranınızı belirliyor. Salt olarak, ‘Benim meskenim faya çok uzak, ben çok güvendeyim’ yahut ‘Evim fayın hayli yakınında, ondan ötürü çok büyük risk altındayım’ demek çok gerçekçi olmayacaktır. İstanbul için bahtımız, fay sınırının kentin içinden geçmemesi. Gölcük ve İzmit’in içinden geçen fay, megakente 8-15 kilometre aralıkta yer alıyor.”

‘Her fay farklı davranıyor’

Prof. Dr. Haluk Özener: “Marmara Denizi’nde 1200 metre derinliğe kadar 12 adet deniz tabanı sismometresi çalıştırıyoruz. Sismometrelere ilaveten deniz tabanı elektro-manyetometre ve ekstensometreler de deniz tabanına kuruldu. Bu aygıtlarla Marmara Denizi’ndeki depremselliği daima izleyebiliyoruz. Marmara Denizi’ndeki her fay modülünün farklı davranış gösterebildiği ve sismik enerjiyi farklı hallerde biriktirdiği anlaşılıyor. Ayrıyeten, deniz tabanı istasyonlarında kaydedilen zelzele sayısının, karadaki istasyonlarda kaydedilenlerden genel olarak iki kat daha fazla olduğu data tahlili ile anlaşılmıştır.”

‘2 metre dalga’

“Veriler Marmara Denizi etrafına kurulan GPS istasyonlarıyla destekleniyor. Bölgesel Sarsıntı ve Tsunami İnceleme Merkezi’nde yapılan çalışmalar sonucunda, Marmara Denizi’nde farklı sarsıntı senaryoları çalışılarak elde edilmiş tsunami senaryoları var. Birtakım istisnai kıyı bölgelerinde 2 – 2.25 metre dalga yüksekliği görebilirz. Marmara’da fayın özelliğinden dolayı  tsunaminin sarsıntı sonrasında deniz tabanı heyelanından sonra oluşacağını bekliyoruz.”

Kaç modül kırılacak?

Zelzele bilimciler ortasındaki tartışmaların kamuoyu önünde yapılmasını hakikat bulmadığını lisana getiren Prof. Dr. Haluk Özener, “1999 yılında üst üste gerçekleşen iki sarsıntının akabinde bir sonraki sarsıntının büyük olasılıkla Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içinden geçen kısmında meydana geleceği iddia edilmekte. Bu bahiste bilim insanları çoğunlukla misal fikirleri taşıyor; lakin farklı müşahede teknikleri, farklı hesaplama teknikleri, farklı modeller ile olacak sarsıntının büyüklüğü konusunda farklı sonuçlar ya da yorumlar ortaya çıkabiliyor. Sarsıntı, bir tabiat hadisesi ve engellememiz yahut vaktini ötelememiz mümkün değil. Nasıl tedbir alacağız, ziyanlarını azaltmak için neler yapmalıyız? Bunlara odaklanmamız gerekiyor” dedi.