Gökhan Karakaş – Marmara Denizi’nde son yılların en büyük deniz salyası (müsilaj) yoğunluğu mercan resiflerinin ve balık yuvalarının üzerini halı üzere kaplarken yapay resif olması için batırılan gemileri bile görünmez kılıyor. Milliyet olarak etraf felaketinin izini sürmek için sürdürdüğümüz dalışlar, sualtı ekosisteminin geri getirilemeyecek kadar büyük kayıplar yaşadığını kanıtlarken, müsilajın balıkların bulunduğu alanlarda saçaklar halinde yuva yaptığını kanıtlıyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı acil aksiyon planı devam ederken müsilajın derinlerdeki tahribatını görüntülemek için bu defa Kocaeli’nin Karamürsel ilçesinde daldık. Sualtı hayatının canlanması, balıkların yuvalanması, yasa dışı balıkçılığın önlenmesi ve dalış turizminin gelişmesi için 2013 yılında yapay resif olarak batırılan İnönü isimli gemiyi aradık.

Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu’nun kıdemli 2 yıldız eğitmenlerinden Zeki Şirinoğlu, 24 metre derinlikte yatan 26 metre uzunluğundaki İnönü Gemisi’nin içinde dalgıçların çok sevdiği karagöz, eşkina ve kaya balıkları olduğunu, üzerinde dolaşan küçük karides (teke) sürülerinin avcı balıkları çektiğini öğrendik.

Dalış kılavuzu Zafer Türkmen ve güvenlik dalgıcı Yener Kuşçu’nun eşliğinde yaptığımız dalışın daha birinci metrelerinde bizi kaygı sineması sahnesine sokan yığınlar karşımıza çıktı. Tabana battığımız birinci 5 metreden itibaren müsilaj yığının üzerimize kütleler halinde akına geçti. 20 metrelerde gemiye ilerleyişimiz sürerken gözlerimiz yapay resifin canlandırdığı ekosistemdeki balıkları aradı. Deniz salyasının görüşü 1 metreye kadar düşürdüğü derinliklerde, Şirinoğlu’nun bahsettiği hiçbir canlıyı göremediğimiz üzere 3 dalgıç birbirini kaybetmemek için ağır uğraş sarf ettik. Çözünmüş oksijenin azlığının tüm canlıları kaçırdığını anlamak güç olmadı zira bahsedilen hiçbir balığa rastlayamadık. 

‘AĞLAMAKLI İZLİYORUM’

Pruvası (önü) körfeze hakikat bakan geminin sancak (sağ) tarafına ulaştığımızda güvertedeki halatlardan ve tellerden sarkan deniz salyasının adeta istila ettiğini gördük. Avcı balıkları kendine çeken küçük karides sürülerini bulmanın hayal olduğunu anlarken geminin üstünde balık görme umudumuz da gerçekleşmedi. 8 yılda denizatlarının ve deniz iğnelerinin etrafında yuvalandığı geminin üstünde ve etrafında hiçbir canlıya rastlayamamamın verdiği ümitsizlikle satha çıkarken, müsilajın ekosistemleri nasıl yok ettiğine bir sefer daha şahit olduk. 

Gemiyi dalış turizmine ve sualtı ekosistemine kazandıran dalış eğitmeni Zeki Şirinoğlu imajları ağlamaklı izlediğini söyledi. Şirinoğlu, “Geminin eski günlerini bilen herkes his seline kapılır. Büyük emeklerle yaptığımız yapay resif ne olacak? bu sorunun yanıtını bulamıyorum. Yalnızca yapay resifimiz değil tüm Marmara’nın büyük risk altında olduğu çok açık” diye konuştu.

AĞLARDAN SARKAN DENİZİN GÖZYAŞLARI

Türkiye denizlerinin ve iç sularının korunması için toplumsal bildiri içeren dalışlar yapan Tahsin Ceylan ise, şimdiye kadar en hoş yeşil su dalışını yaptığı İnönü gemisinin son fotoğraflarına çok üzüldüğünü söyledi. TSSF Etraf Şurası Lideri ve sualtı görüntüleme uzmanı Tahsin Ceylan, “Marmara Denizi ekosisteminin ne derece etkilendiği açık.

Suyun altında bir trajedi yaşanıyor. İnönü gemisi tüm heybetiyle sualtındaki hizmetine devam ediyorken müsilaj istilasına uğramış. Halatlardan sarkanlar benim için denizin gözyaşlarıdır. İnsanoğlu tabiatla gayret etmeyi bırakmalı artık” dedi.

REUTERS DÜNYAYA SERVİS ETTİ

Marmara Denizi’ni kaplayan salyaların temizlenmesi için salı günü 7 vilayette çalışma başlatılmıştı. İstanbul’da bugün güneşli havayı fırsat bilenler, salyaya karşın denize girdi. Bir yandan denize girenler, bir yanda da deniz salyası farklı manzaralar oluşturdu.

Caddebostan’da denize girenlerden Berat Bilen, “Ben uzmanları da takip ediyorum. Denize çok girilmesini tavsiye etmiyorlar. Ben yaklaşık 10 gündür denize giriyorum. Aksi bir durum yaşamadım. Sıhhat açısından rastgele bir sorun yaşatmadı bana burada, denizde yüzmeye karşı çok yararları var.

Bir ziyanının olmadığını düşünüyorum. Bunlar aslında deniz tabanından gelen denizin verdiği bir reaksiyon kimyasal bir atık olmadığını düşünüyorum. Deniz salyaları denizdeyken üzerimize yapışıyor.

Denizdeki yosunun birazcık daha ağır hali bu deniz salyası, suyun içerisinde bir perde üzere görebiliyorsunuz. Dediğim üzere rastgele bir kaşıntı yapmadı. Bir rahatsızlık vermedi, bir de kokusu yok” dedi

Kenan Epöz ise “Dün daha temizdi ancak bugün biraz daha var. Lakin büsbütün temizlenmemiş herhalde. Yeniden de takımlar çok gösteriyorlar, temizleyecekler. Ben genelde deniz salyalarının bulunduğu yerden girmemeye çalışıyorum.

Duyduklarım ise deniz salyalarının temizlenmesi çok zormuş. Genelde ben dikkat ediyorum. Burada kolay kolay kimse girmiyor mecbur kalmayınca, denize girenler var. Vakit zaman vazifeliler uyarıyor lakin onlara yapacak bir şey yok. Onlar da çok daraldılar, millet bunaldı herhalde, o yüzden mecburen denize giriyorlar” diye konuştu.

UZMANLAR NE DİYOR?

Uzmanlar, Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj (deniz salyası) meselesine ait, sorunun devam ettiği bölgelerde denizlere girilmemesi ve bu bölgelerden çıkarılan deniz eserlerinin tüketilmemesi gerektiğini söyledi.

Denizdeki bitkisel canlılar olan fitoplanktonların çok çoğalmasından kaynaklanan ve deniz salyası olarak isimlendirilen müsilaj, Marmara Denizi’nde tesirini artırırken, deniz tabanında önemli hasarlara yol açıyor, deniz ekolojisine ziyan veriyor ve koku oluşumuna neden oluyor.

Medipol Mega Üniversite Hastanesi Fitoterapi ve Homeopati Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Serhat Koran, AA muhabirine yaptığı açıklamada, müsilaj katmanının denizlerde sayısı artan alg ve plantar cinsi deniz canlılarından oluştuğunu belirterek, bu musilaj katmanı içinde kısa vakitte beden için ziyanlı mikroorganizmalar ürediğini ve katman üzerinde toksinlerin oluştuğunu söyledi.

Koran, şöyle devam etti:

“Bu katman denizlerimizde her geçen gün artan civa, mangan, arsenik, demir, molibden, bakır, krom, çinko, kalay, gümüş, kadmiyum, kurşun üzere ağır metalleri de bünyesine mıknatıs üzere çeker. Sonuçta bedenimiz için çok ziyanlı olan mikroorganizma, toksin ve ağır metalden oluşan zehir kümesi karşımıza çıkar. Tüm bu toksin, ağır metal ve bedenimiz için ziyanlı olan mikroorganizmalar cildimize yapışır. Sonuç olarak da cilt üzerinde kızarıklılık, kaşıntı, şişlik üzere kısa vadeli sıkıntılar yaratabileceği üzere egzema ve sedef üzere kronik cilt hastalıkları da tetikleyebilir. Yüzme esnasında göze temas eden misilaj göz de de kızarıklılık, kaşıntı, çapaklanma üzere şikayetlere neden olabilir. Ayrıyeten yüzme esnasında ağız yoluyla alabileceğimiz toksinler 24-48 saat içerisinde bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal tablolarına neden olabilir.”

Müsilaj katmanının denizlerde yaşayan balık ve kabuklu deniz canlılarını olumsuz istikamette etkilediğine işaret eden Koran, “Yüzgeçli birçok deniz canlısının vefatına bile neden olabilen bu durum birden fazla vakit da bu canlıların içerisine nüfus ederek onları zehirlemektedir. Bu periyotta denizlerde avlanmak yasak olmasına karşın olta balıkçılığı hala yapılmaktadır. Müsilaj katmanının görüldüğü sularda yapılacak avlanma ve sonrası bu balık ve midye üzere kabuklu deniz canlılarının yenmesi, balığın içine geçmiş olan mikroorganizma, toksin ve ağır metallerle zehirlenmemize neden olacaktır. Bunun sonucunda da birkaç saat ya da birkaç gün içerisinde bulantı, kusma, baş dönmesi, baş ağrısı, sersemlik ya da nedeni açıklanamayan yorgunluk üzere belirtiler yaşayabiliriz.” açıklamasında bulundu.

“Belirtiler varsa kesinlikle bir sıhhat kuruluşuna başvurun”

Serhat Koran, toksin ve ağır metallerin bir kısmının yağ dokusunda depo edildiğini belirterek, “Bunun sonucunda da deniz canlısını yedikten haftalar hatta aylar sonra bile yağ dokusundan kana karışan toksin ve ağır metaller misal şikayetleri tekrar ortaya çıkarabilir. Bunun dışında migren, multiple skleroz (MS), epilepsi, parkinson ya da alzeimer üzere nörolojik bir hastalığınız varsa bu hastalıklarda şiddetlenmeye ya da atak sıklığında artışa neden olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.

Müsilajın ağır olduğu kıyılarda uzun mühlet dolaşmanın teneffüs yolu rahatsızlıklarına neden olabileceğini lisana getiren Koran, “Eğer denize girdikten ya da deniz canlısı yedikten sonra 48 saat içerisinde baş ağrısı, sersemlik, baş dönmesi, bulantı, kusma ya da ishal üzere bir durumla karşılaşırsanız müsilaj katmanının ziyanlı tesirlerine maruz kalmış olma ihtimaliniz yüksektir, kesinlikle bir sıhhat kuruluşuna müracaatınız.” dedi.

“Suyun dingin olduğu noktalarından çıkarılan deniz eserlerini tüketmekten kaçınmak yanlışsız olur”

Medicana Çamlıca Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayça Serap Çakır da son günlerde Marmara Denizi’nin neredeyse tamamında önemli tesiri olan deniz salyasının balık tüketimi konusunda çokça soru işareti yarattığını belirterek, şunları kaydetti:

“Ekolojik istikrar elbette bir biçimde bozuldu, bunu net olarak görebiliyoruz. Tüm deniz canlılarının da bir halde bu toksik sayılabilecek oluşumdan etkilendiğini söyleyebiliriz. Hatta deniz canlılarının beslenme düşünce yaşadığını ya da müsilajın neden olduğu öteki etkenlerden ötürü öldüğünü biliyoruz. Deniz eserleri tüketme konusunun insan sıhhati üzerindeki tesirlerini netleştirmek için aslında daha derin araştırmalar yapılması ve sonuçlarına nazaran kıymetlendirme yapılması çok daha hakikat sonuçlar verecektir bizlere. Lakin şu etapta Marmara Denizi’nde suyun sakin ve akıntının az olduğu ya da hiç olmadığı noktalarından çıkarılan deniz eserlerini tüketmekten kaçınmak gerçek olacaktır.”

Başka yandan Marmara Denizi’nde Karadeniz’den Ege’ye hakikat daima kuvvetli bir akıntı olduğunu hatırlatan Çakır, “Buna bağlı olarak da deniz canlıları hareket halindedir. Bilhassa akıntının ağır olduğu ve canlı hareketliliğinin bulunduğu noktalardan elde edilen deniz eserlerinin tüketilmesinde rastgele bir sorun olmayabilir. Doğal burada unutulmaması gereken şey şahıstan şahsa değişen alerjik tepki tabloları ve besinlere karşı verdikleri tepkiler olacaktır. Şu an için dikkatli ve temkinli olmakta fayda vardır.” değerlendirmesinde bulundu.

“Ciltteki tesirler kişinin alerjik bağışıklığına ve cilt hassasiyetine bağlı”

Medicana Çamlıca Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Dr. Nilsu Salih ise bilhassa de kimyasal ve biyolojik etmenlerinde kelam konusu olduğu bakteriyel oluşumların insanların cildinde nasıl tesirler yaratacağı, kişinin alerjik bağışıklığına ve cilt hassasiyetine bağlı olduğunu söyledi.

Musilaj nedeniyle zehirli bir durumun kelam konusu olmadığını fakat patojen bakteriler için uygun bir ortam oluşması sebebiyle musilaj ile temas etmemenin cilt sıhhati açısından daha yanlışsız olacağı belirtti.

Deniz salyasının yarattığı ortam daha zehirli bakterilerin de artabileceği bir tabloya neden olabileceğinden denize girmenin cilt sıhhati açısından risk oluşturabileceğini söz eden Salih, “Ayrıca yüzerken elbette ağız, buru ve kulaklardan da su temasımız oluyor. Yalnızca cildimiz değil, kulak içi, ağız içi ve burun içinde de alerjik yatkınlığı olan şahıslarda farklı yansımalara neden olabilir.” dedi.