Bakan Kurum, Marmara Denizi Müdafaa Aksiyon Planı Uyum Şurası’nın Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde gerçekleştirilen birinci toplantısının akabinde yaptığı konuşmada, iklim değişikliğinin olumsuz tesirleri, etraf kirliliği ve deniz kirliliğinin İstanbul’un kıyı ve denizlerini tehdit ettiğini söyledi.

Marmara Bölgesi’nin mevsim normallerine nazaran çok yağış aldığını, sel ve su baskınları sonucu hayatın durma noktasına geldiğini söz eden Bakan Kurum, “Son yüzyılın en yüksek sıcaklıklarına ulaşan, maalesef her yaz yeni sıcaklık rekorları kıran ve önümüzdeki süreçte bu sıcaklıkların daha da artması beklenen bir Marmara gerçeğiyle karşı karşıyayız. Üstelik bu sıkıntılar yalnızca İstanbul’da ve Marmara’da değil, ülkemizin çabucak hemen her noktasında yaşanıyor. Bakanlık olarak, bakanlıklarımızla birlikte bu hareket planlarını hayata geçirmeye çaba gösteriyor, kentlerimizin iklim değişikliğinin tesirlerinden en az formda etkilenmesi maksadıyla yatırımlarımızı yapmaya devam ediyoruz. Her gün daha evvel hiç deneyim etmediğimiz meselelerle karşılaşıyoruz. Çok hava olaylarıyla, sel, heyelan, hortum, kuraklık ve son olarak da müsilaj üzere problemlerle birlikte yaşıyoruz.” dedi.

Bir çırpıda sayılan bu olayların etraf sorunu olmasının yanında çok daha büyük bir mana taşıdığını, birer sıhhat, iktisat ve kalkınma sorunu olarak ortaya çıktığını belirten Bakan Kurum, kelamlarına şöyle devam etti:

“İşte bugün Marmara’da yaşadığımız müsilaj sorununun, çıkış sebeplerine ve sonuçlarına baktığımızda da tıpkı gerçekle bir kere daha yüzleşiyoruz. Lakin memnunlukla söz etmek gerekirse birlik ve beraberlik içerisinde yürütülen çok büyük bir çaba var. Marmara’da düne nazaran bugün iyiye gidiş var. Ülkemizde, yaklaşık 30 yıldır, iklim değişikliğiyle çaba ve ahenk noktasında, yaşanan afetlere müdahale noktasında çok büyük bir müktesebat var. Dahası, çok güçlü bir devlet iradesi var, millet dayanağı var, ülke çapında bir seferberlik şuuru var. Ortak his, ortak şuur, ortak çaba burada en büyük şiarımız.

Van, Elazığ, Malatya ve İzmir’de nasıl seferber olduysak, Giresun’da Trabzon’da, Rize’de, Düzce’de sellerde, heyelanlarda nasıl bir ve bir arada olduysak, burada da Marmara Denizi’mizi kurtarma noktasında tıpkı birlik ve beraberlik şuuru içerisinde çalışıyoruz. Bu çabayı insani bir ödev ve tabiata hürmet olarak görüyoruz. Çabucak harekete geçen etrafa sevdalı bir Cumhurbaşkanımız var, başkanımız var. Ben bu vesileyle talimatları ve deneyimleriyle bu seferberliğe liderlik eden Sayın Cumhurbaşkanımıza şükranlarımı sunuyorum.”

Bugün uyum konseyinin birinci toplantısında Marmara Denizi Aksiyon Planı kapsamında yürüttükleri çalışmaları, kat ettikleri kademeleri ve geldikleri noktayı müzakere ettiklerini aktaran Bakan Kurum, şura üyelerinin fikirlerini, tekliflerini aldıklarını, istişare ettiklerini, birazdan açıklayacakları aksiyon planı kapsamında aldıkları yeni kararlara bunları yansıttıklarını söyledi.

“Ortaya koyduğumuz çalışmalarla sonuç almaya başladık”

Bakan Kurum, 6 Haziran’da hareket planını açıkladıktan sonra başlattıkları çalışmalarla ağır bir haftayı geride bıraktıklarını anlatarak, “Hem ulusal hem de milletlerarası alanda istişarelerimizi yapıyoruz, dünyanın her yerinden bilimsel çalışmaları yakından takip ediyoruz. Yaptığımız çevrimiçi toplantılarla, mukayeseli tahliller yapıyoruz. Mikrobiyolojik müdahale ve mekanik sistemlerle kalıcı tahliller üzerinde çalıştık, çalışıyoruz. Geçmişe baktığımız vakit müsilaj sorunu, Avustralya, Yeni Zelanda’da, Baltık, Adriyatik, Tiren ve Sicilya Adası’nda da yaşanmış. Biz de birebir problemle gayret eden öbür ülkeler üzere ortak bir irade ortaya koyarak daima birlikte hareket ediyoruz. Hamdolsun aldığımız süratli aksiyonla, ortaya koyduğumuz çalışmalarla sonuç almaya başladık.” dedi.

Şu anda Marmara Denizi’ni ve kıyıları denizden, havadan, karadan 7/24 yürüttükleri çalışmalarla anlık takip ettiklerini, temizlediklerini belirten Bakan Kurum, şu bilgileri verdi:

“Uydudaki imgelerle müsilajın termal kameralarla tespitini yaparak, yoğunluğun nerelerde olduğunu, hangi bölgelerde paklık çalışmalarının yönlendirilmesi gerektiğini yaptığımız günlük uçuşlarla İHA’larla uydu takip sistemleriyle havadan tespit ettiğimiz değişimlere karadan takımlarımızı anında bölgeye sevk etmek suretiyle müdahalelerimizi yapıyoruz. 8 Haziran’da başlattığımız Türkiye’nin en büyük deniz paklığı seferberliğimiz birinci günkü süratle ve azimle devam ediyor.

Gerek bakanlığımızın, gerek valiliklerimizin, gerek belediyelerimizin, gerekse ilgili bakanlıklarımızın dayanağıyla 1550 işçi, 46 tekne ve çok sayıda karadan temizleme ekipmanıyla çalışmalarımız aralıksız devam ediyor.

Bugün prestijiyle İstanbul, Balıkesir, Kocaeli, Yalova, Bursa, Çanakkale, Tekirdağ’da 169 bölgede paklık faaliyetlerini yürütüyoruz. 7 gün boyunca yaptığımız çalışmalarla toplam 2 bin 684 metreküp müsilajı topladık. Toplanan müsilajı, Bakanlığımız tarafından müsaade verilmiş, özel geçirimsizliğe sahip tertipli depolama alanlarına göndererek, bertarafını sağlıyoruz.”

Bir yandan kontrollerin aralıksız devam ettiğini belirten Bakan Kurum, şunları kaydetti:

“Uzun vadede yapacağımız yatırımlardan evvel bu kontroller sayesinde Marmara’daki kirliliği en az düzeye getirecek adımlarımı atıyoruz. Bu çerçevede mevzuata uymayan tüm işletmelere kapatma dahil her türlü cezai süreci uyguluyoruz.

Bugün prestijiyle 7 vilayetimizde toplamda 2 bin 942 kontrol gerçekleştirdik. Gerek İçişleri Bakanlığımız, gerek Kıyı Güvenlik Komutanlığımız, gerekse belediyelerimizle birlikte farklı noktalardan 550 numune aldık. Kontrollerimiz sonucunda Balıkesir’de bir gübre fabrikası, bir termal tesisi, yeniden Yalova’da 3 tersane işletmesini kapattık. 55 tesis, 9 gemiye, 10 milyon lira idari para cezası uyguladık, kontrollerimize gece gündüz aralıksız olarak devam ettireceğiz.”

Marmara Denizi’nde belirledikleri bölgelerde, hem su altından hem de su üstünden aldıkları örneklerle daima ölçümler yaptıklarını anlatan Kurum, şunları söyledi:

“Bu noktaların her birinde denizdeki oksijen, azot ve fosfor düzeylerindeki değişimleri de an be an takip ediyoruz. Bu bize neyi sağlayacak? Azot, fosfor düzeyindeki düşüşü hedefliyoruz. Hocalarımızın verdiği görüşe nazaran denizlerimizdeki azot düzeyinin yüzde 40 azalması halinde Marmara Denizi’miz eski haline gelecektir. Deniz üstünde ve altındaki oksijen düzeyini arttırmak amaçlarımızın başında geliyor. Bu noktada şu iyi haberi de sizlerle paylaşmak istiyorum. Müsilajın tehlikeli atık olup olmadığını gösteren 5 metal elementi var. Müsilaj örneklerini, arkadaşlarımız incelediler ve her birinin üzerinden farklı başka testlerini gerek TÜBİTAK, gerek ODTÜ, gerekse İstanbul Üniversitemiz ile birlikte araştırmalarını yaptık.

Yaptığımız birinci çalışmalar çerçevesinde bugün prestijiyle müsilajın tehlikeli atık olmadığı yahut toksik özellik göstermediği tespitini yaptık. Bu çalışmalar birinci test gruplarımız. Oluşturduğumuz alt kümelerle birlikte denizlerdeki canlılara tesiri, kirliliğin insan sıhhatine olan tesiri, balık cinslerine olan tesiri, denizde yüzülüp yüzülmeyeceği üzere araştırmaları da heyetlerimiz bu çerçevede yapıyorlar. Sonuçlarını almaya müteakip kamuoyu ile paylaşacağız. Sıhhat Bakanlığımız, ODTÜ, TÜBİTAK ve bilim insanlarımızla yürüttüğümüz ileri tahlil ve test çalışmalarımız devam ediyor.”

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülşen Altuğ’un “Marmara Denizi’nden izole edilen bakterilerle” yaptığı çalışmayı takip ettiklerini aktaran Bakan Kurum, bu çeşit çalışmaların TÜBİTAK MAM bünyesinde oluşturdukları alt heyette değerlendirileceğini söyledi.

Bakan Kurum, çeşitli kuruluşlar tarafından “deniz ortamı dışında üretilen mikroorganizmalar” vasıtasıyla müsilajın giderilmesine dair çalışmaları izlediklerini tabir etti.

Marmara Denizi’nin su kalitesini artırmak, denizdeki canlı hayatını korumak için 22 husustan oluşan bir hareket planı ortaya koyduklarını anlatan Kurum, kısa ve uzun vadeli aksiyon planını daima birlikte hayata geçireceklerini bildirdi.

Bu bölgenin Özel Etraf Müdafaa Bölgesi ilan edileceğini hatırlatan Bakan Kurum, şöyle konuştu:

“Marmara Denizi için başlattığımız bilimsel çalışmaları inşallah temmuz ayı sonuna kadar tamamlayacağız. Müdafaa bölge ilanı çalışmalarımızı temmuz ayı prestijiyle tamamlamak istiyoruz. Alışılmış bu çalışmalar, buradaki biyoçeşitliliği korumak ve geleceğe aktarmak için de Akdeniz ve Karadeniz’in korunmasına katkı sağlamak için de çok kıymetli bir adımdı bu. Marmara Denizi Müdafaa Alanımız, bu çerçevede Türkiye’nin en büyük denizel muhafaza alanı. Tekrar dünyada sayılı büyüklükte ve etrafında 7 kentin olduğu birinci muhafaza alanı olarak inşallah literatüre geçecektir. Uyum Konseyi için de 14 alt çalışma kümesi kurduk. Bunlar noktasal kaynaklı kirliliğin tespitiyle alakalı ki bu kirlilikleri tespit edeceğiz. İş programını bu kirlilikleri tespit ettiğimiz noktalarda ağırlaşmak suretiyle hayata geçireceğiz. Tekrar yeni yapılacak kentsel atık su arıtma tesisleri var.”

Kurulacak alt çalışma kümeleri

Kurulacak öteki alt çalışma kümelerinin “Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisleri”, “Yayılı Kaynaklı Kirliliğin Tespiti”, “Teknolojik ve Biyolojik Mücadele”, “Balıkçılık Faaliyetlerinin Denetimli Hale Getirilmesi” olduğunu anlatan Kurum, “Balıkçılıkla alakalı burada ziyan gören esnafımıza, vatandaşımıza dayanak olunma sürecini Tarım Bakanımız da açıkladılar, bu süreci takip edeceğiz.” dedi.

Müsilajın etraf ve insan sıhhatine tesirlerinin belirlenmesi gayesiyle da bir alt çalışma kümesi kurulduğuna değinen Bakan Kurum, bu kümenin da müsilajın tüm tesirlerini araştırarak vatandaşları bilgilendireceğini söyledi.

“Müsilaj Temizleme Çalışmalarının Düzenlenmesi”, “Gemi Kaynaklı Kirliliğin Önlenmesi”, “Deniz İzleme, Denetim”, “Özel Etraf Koruma”, “Bilgilendirme ve Farkındalık” ve “İletişim” başlıklarında da alt çalışma kümeleri olacağını belirten Kurum, şöyle konuştu:

“İletişimi gerçek yapmak durumundayız. Tek elden yürütmek zorundayız. Vatandaşımızı yanlışsız bilgilendirmek ismine da irtibat sürecini de uyum heyetinde kuracağımız bir yapı ve vilayetlerde de valilik nezdinde yürütüyor olacağız. Hareketlerimizin çok daha aktif, verimli ve süratli bir biçimde hayata geçmesi amaçlanmakta. Valiliklerimiz de belediyelerimiz de hocalarımız da buradaki tüm heyet üyelerimiz, şura üyelerimizin dışındaki yeniden hizmet aldığımız hocalarımız var, üniversitelerimiz var. Tüm grubumuzla birlikte bu çalışma kümelerine dayanaklarımızı sürdüreceğiz ve 3 hafta içerisinde, Marmara Denizi Havzası’nda yer alan tüm evsel, kentsel ve endüstriyel atık su arıtma tesislerini yerinde izlemeye devam edeceğiz. Bu süreç 7 gün 24 saat de fiilen devam edecek. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’mızla birlikte bilhassa OSB’lerdeki arıtma tesislerinin mevcut durumu ve iyileştirme kapsamında yapılması gerekenleri konuştuk, belirledik. Bu çerçevede Marmara Denizi’ne yapılan deşarjlara ait de kirlilik yüklerini tespit edecek ve iş planımızı da buna nazaran oluşturacağız.”

Atık su arıtma tesislerine ait çalışmalar

Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, bakanlık olarak 15 gün içerisinde yayımlayacakları mevzuatla Marmara Denizi Havzası’nda yer alan atık su arıtma tesislerinin kimyasal oksijen muhtaçlığı ve deşarj standartlarına yeni kısıtlamalar getirdiklerini bildirdi.

“Marmara Denizi’ne kirlilik taşıyan kaynakların tamamını denetim altına almak için de tüm atık su arıtma tesislerine Daima Atıksu İzleme Sistemi getiriyoruz.” diyen Kurum, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Tesisleri online olarak izleyeceğiz ve bu sistemi kurmak için yaptığımız mevzuat düzenlemesi de bir ay içinde hayata geçecek. Su kalitesine ait izleme noktalarımızı 90’dan 150’ye çıkaracağımızı tabir etmiştik. Bu noktada ODTÜ ve TÜBİTAK MAM ile birlikte çalışmamızı başlattık. İnşallah en kısa müddette atık suları takip edeceğimiz sistemi, tekrar izleme noktalarının sayısını da artırmış olacağız. Arıtılan atık suyun yine kullanımı çok kıymetliydi. Bu kullanım için gereken ilave yatırım gereksinimlerine Etraf ve Şehircilik Bakanlık olarak biz de dayanak vereceğiz. Türkiye geneli için gayeler belirledik. Şu anda arıtılan atık suların yüzde 3,2’si arıtılarak tekrar kullanılıyor. 2030’larda su kıtlığı yaşayacağımız öngörüsüyle 2023’te yüzde 5’e, 2030 yılında ise yüzde 15’e çıkarma maksadımız vardı. Lakin Marmara kapalı bir deniz olduğu için, hem de daha süratli hareket etmemiz öngörüsüyle bu noktada ölçüsünü artırmamız gerekiyor. Bu kapsamda gayelerimizi 2023 yılında yüzde 10’a, 2030 yılında ise yüzde 20’ye çıkardık, büyüttük. Bu çerçevede yatırımlarımızı, projelerimizi yapıyor olacağız.”

Hayalet ağlar sorunu

Bakan Kurum, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Marmara Denizi’ndeki hayalet ağların toplanma sürecinin Kocaeli’nden başlatıldığını, bir yıl içerisinde Marmara’daki bütün hayalet ağların toplanma sürecinin devam edeceğini söyledi. Kurum, toplanan hayalet ağların, geri kazanım tesislerine gönderilerek yeni eserlere dönüştürülmesinin de sağlanacağının altını çizdi.

Gemilerdeki atık suların da kirlilik sebebi olduğunu, buna yönelik kontrollerin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve Liman Başkanlığı tarafından yürütüleceğini anlatan Kurum, “Üç ay içerisinde yayımlayacağımız mevzuat çerçevesinde de gerek tersanelerde pak üretim teknikleri gerekse Marmara’ya giren teknelere bu noktadaki atık suların idaresi noktasında süreci başlatmış olacağız.” dedi.

Bakan Kurum, Tarım ve Orman Bakanlığının yapacağı çalışmaları da şöyle sıraladı:

“Tarım ve Orman Bakanlığımız da küçük balık avı, buradaki ekolojik yaşama ait kısıtlamaları gerektiği yerde denize balık bırakılması, gerekse deniz altındaki biyoçeşitliliğin, oradaki canlı hayatın, döngüsel ömrün tekrar hareketlendirilmesi ismine balıkçılık faaliyetlerindeki kısıtlamadan tutun da burada midye yetiştiriciliği yahut küçük balıkların bu alana bırakılması konusunda çalışmalar yapacak, bilim insanlarımızla birlikte. Deniz çiftçiliği, deniz tarımı üzere konuların yer alacağı uygulamaları hayata geçireceğiz ve buna ait de bir ay içerisinde bu aksiyonlarımızı de alanda inşallah görüyor olacaksınız.”

Deniz çöpleriyle uğraş

“Marmara hepimizin” sloganı kapsamında deniz çöpleri ile uğraşta kararlı adımlar attıklarını da belirten Bakan Kurum, şunları söyledi:

“Marmara Denizi’ni temel alan ve karasal kaynaklı kirliliği engelleyecek bu bütüncül çalışma çerçevesinde Bölgesel Atık İdaresi ve Deniz Çöpleri Aksiyon Planı oluşturulmasına yönelik çalışmalara başladık. Gerek dere ve ırmaklarda gerekse deniz yüzeyinde ve kıyıda deniz çöplerinin denize ulaşmasını önleyici önlemlerimizi hayata geçireceğiz. Burada belediyelerimizle birlikte deniz kirliliği ile gayrette gereksinim duydukları tüm araç ve gereçleri bir hafta içerisinde bakanlığımıza iletecekler. Gerek bölgemizden gerek Türkiye’nin öteki vilayetlerinden araç teminini artırmak ve bu bölgedeki çabayı daha faal hale getirmek için bakanlığımız, valiliklerimiz uyumunda süreci yürütüyor olacak. Bu süreçte belediyelerimiz inşallah bir ay içerisinde Sıfır Atık Daire Başkanlıkları bünyesinde süreçlerini takip edecekler.

Bütün Marmara Bölgesi’nde kamu kurum ve kuruluşları, belediyelerimizin, vatandaşlarımızın, hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm binalarda sıfır atık sistemini kuracağız. 7 vilayetimizin tamamında, mahalle mahalle, sokak sokak, sıfır atık uygulamasına ayırma sistemleri kurmak suretiyle buradaki hammaddeleri geri dönüşüm tesislerine gönderecek ve ülkemizin endüstrisine katkı sağlayacak adımları atacağız. Bu hususta da Bakanlığımız gerek kompost tesisleri noktasında gerek atık getirme merkezleri doğrultusunda takviyelerine tekrar devam edecek. Bu noktada yüzde 50 hibe takviyelerimiz belediyelerimize var. Bu takviyelerimizi yapmak suretiyle bu alandaki aktif çabayı daha da faal kılacak adımlarımızı atmış olacağız.”

Kamu kurum ve kuruluşlarında paklık eserlerine düzenleme

Eko-etiket sistemi ile fosfat ve petrol türevi içermeyen paklık eserlerinin satışına yönelik dayanakları artıracaklarını kaydeden Kurum, ayrıyeten kamu kurum ve kuruluşlarında fosfat ve petrol türevi içermeyen paklık eserleri kullanımını da mecburî hale getireceklerini bildirdi.

Bakan Kurum, havzada yer alan zeytinyağı işletmeleri, zeytinaltı kara suyu ve peynir altı suyuna ait üretim teknolojilerinin dönüştürülmesini sağlayacaklarını belirterek, “Bu kapsamda 15 gün içerisinde valiliklerimiz tespitlerini yapacaklar ve değişime yönelik bu noktada biz de valiliklerimizle birlikte süreci yürüteceğiz. Bakanlık olarak işletmelere maddi takviyeler sağlayacağız.” dedi.

Tarım ve Orman Bakanlığının 3 fazlı zeytinyağı işletme sistemlerine dayanak ve hibe verilmesini durduracağını belirten Kurum, soğutma sistemleri, termal tesisler ve termik santrallerin Marmara Denizi’ne tesirlerine yönelik araştırma başlattıklarını söyledi.

Soğutma tesislerinin denize derin deşarjına ait yönetmeliği değiştireceklerini söz eden Kurum, mevzuat değişikliğini bir ay içinde yapacaklarını bildirdi.

Marmara Denizi ve deniz paklığına dair farkındalık eğitimi vereceklerini anlatan Kurum, “Süreci büsbütün şeffaf yönetecek bir anlayışla yürütüyoruz. Milletimiz bu noktada müsterih olsun. Çanakkale ve İstanbul Boğazı’nı beslemiş, Mavi Vatan’ın kolyesi, Karadeniz, Akdeniz ve Ege’nin küçük kardeşi Marmara’mızı inşallah daima birlikte kurtaracağız, Marmara’mızı bahtına terk etmeyeceğiz.” tabirlerini kullandı.

Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, kararların Marmara Denizi için iyi olması dileğinde bulundu.