Her yıl 11 Nisan Şizofreni ile Çaba Günü olarak anılıyor. Bu özel günde psikiyatrik bir hastalık olan şizofreniye dikkat çekmek ve farkındalık oluşturulması hedefleniyor.

Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, Şizofreni ile Çaba Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada şizofreni hastalığına ait değerlendirmelerde bulundu.

Şizofreni kronik bir rahatsızlıktır

Şizofreniyi “genç yaşlarda başlayan, her toplumda ve sosyokültürel seviyede görülebilen, kişinin fonksiyonelliğini besbelli olarak bozabilen bir psikiyatrik hastalık” olarak tanımlayan Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, hastalığın kanılarda bozulma, duygusal, davranışsal ve bilişsel değişiklikler ile seyrettiğini belirtti. 

Hastalığın başlangıç ve seyrinin her hastada değişkenlik gösterebileceğini belirten aktaran Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, “Arada alevlenme devirleri ile giden tansiyon, şeker hastalığı üzere kronik gidişlidir. Başlangıcı içe kapanma, depresyon üzere sessiz belirtilerle uzun yıllar sürebildiği üzere, gerilimli bir periyot sonrası günler içerisinde kuşku, sesler duyma, uykusuzluk üzere belirtilerle birdenbire de başlayabilir.” dedi. 

Şizofrenide üç temel belirti kümesi var

Hastalığın üç temel belirti kümesi olduğundan bahseden Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, birinci küme olan “pozitif belirtiler”in, hezeyan (gerçekdışı düşünceler) ve halüsinasyonların (olmayan sesleri duyma, manzara görme, makus koku alma ya da dokunma gibi) olduğunu söyledi.

Müspet belirtiler alevlenme devrinde görülebilir

Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, “Pozitif belirtilerden takip edildiğini düşünme, bir insan ya da küme tarafından ziyan göreceğine inanma, kendisinin kanılarının okunabildiği, yönlendirildiği üzere hezeyanlar ve kendisi hakkında yorum yapan, berbat konuşan bireyler ya da dini varlıkların sesini işitme sıktır. Her hastada tıpkı anda bütün bu belirtilerin olması gerekmemektedir, ayrıyeten bu belirtiler hastalık boyunca da sürmeyebilir, hastalığın alevlenme dediğimiz periyotlarda meydana gelip, tedavilerle yatışabilmektedir.” dedi.

Negatif semptomlar depresyona benziyor

İkinci küme belirtinin “negatif semptomlar” olduğunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, “Negatif semptomlar depresyona misal. Kişinin jest ve mimiklerinde azalma, yüz tabirinde donukluk, motivasyon düşüklüğü, toplumsal aktivitelere karşı ilgisizlik, bir işi başlatamama, isteksizlik, keyif alamama, konuşmada azalma, insanlardan uzaklaşma üzere belirtilerdir.” dedi.

Dağınık konuşma da bir öteki belirti

Şizofrenide üçüncü belirti kümesinin ise “dezorganizasyon” olarak adlandırılan Türkçe’de “dağınık konuşma, davranış” olarak da isimlendirilen üçüncü küme belirtiler olduğunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, “Bunun kümede konuşurken husustan bahse geçme, uygunsuz karşılıklar verme, tuhaf giyinme, kendine bakımın azalması, bağırma, küfür etme ya da katatoni dediğimiz hiç hareket etmeme, konuşmama, reaksiyon vermeme formunda belirtiler vardır.” dedi.

Toplumsal damgalama hastaların yaşadığı en büyük sorun

Şizofreninin saydığı hastalık belirtilerinin varlığına ve hastalığın seyrine nazaran çeşitli tiplere ayrıldığını söz eden Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı,  hastanın doktora çok farklı semptomlarla başvurabildiğini söyledi. 

Tedaviye verilen cevabın da hastanın toplumsal, mesleksel, ailesel fonksiyonelliği, ve seyriyle bireyden şahsa çok değişebildiğini lisana getiren Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı şu ikazlarda bulundu: “Şizofreni kronik gidişli bir hastalıktır, her kronik hastalık üzere uzun yıllar ilaç kullanımına ve takiplere muhtaçlık manasına gelmektedir. Bilişsel yıkılmaya ve fonksiyonellikte genel olarak bozulmaya sebep olması nedeniyle çalışmakta, sosyalleşmekte, evlilik yapmakta zorluk yaşayabilir bireyler. Ve yeniden şizofrenide öbür hastalıklarla karşılaştırdığımızda en değerli sorun toplumsal damgalanmadır. Medyanın, iş verenlerin, toplumsal etrafın damgalayıcı ve ayrımcı tavırları hastaların hayatını zorlaştırmaktadır.”

Ailede varsa görülme sıklığı 7-10 kat artıyor

Şizofreninin oluşmasında beyinde biyokimyasal değişikliklerin, genetik faktörlerin ve psikososyal nedenlerin etken olabileceği düşünüldüğünü aktaran Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı,  bu mevzuda yapılan çalışmalarda hastalığın ilaç tedavilerinde de öne çıkan dopamin, serotonin üzere unsurlardaki düzensizliğe vurgu yapıldığının altını çizdi.

Hastalığın kalıtımsal olmamakla birlikte, ailede misal hastalık varsa görülme sıklığının 7-10 kat arttığını belirten Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı şu bilgileri verdi: “ Ayrıyeten kış aylarında doğmuş olmak, kentlerde doğmak ve yaşamak risk faktörü sayılabilir. Şizofreni tüm dünyada misal oranda görülen, herkeste oluşabilecek bir hastalıktır ve yaygınlığı ortalama %1 civarındadır. Bayan erkek eşit etkilenmektedir, farklı olarak bayanlarda hastalık daha iyi seyretmektedir. Hastalık yatkınlığı olan bireylerde unsur kullanımı esrar üzere ve travmatik yaşantılar hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırmaktadır.” 

Erken tedavi ve aile dayanağı çok kıymetli

Şizofrenide risk faktörlerine sahip olmanın kişinin kesinlikle hastalanacağı manasına gelmediğinin altını çizen Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı,  hastalığı evvelce tespit etmenin mümkün olmadığını ve bunu önleyen bir tedavinin de hala kanıtlanamadığını söyledi.

Bireyde hastalık belirtileri başladığında erken tedavi edilmesinin değeri bulunduğunu vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Emre Tolun Arıcı, “Tedavide değişmeyen en değerli husus hala ilaçlardır. Şizofreni biyolojik istikameti olduğu bilenen bir hastalıktır, bu alanda yürütülen gen çalışmaları ve yatkınlık oluşturduğu düşünülen genler olduğu düşünülse bile hala tedavide kullanılacak bir gen çalışması yoktur.  Ailede şizofreni yahut gibisi hastalıkları olanlara teklifimiz; aile ve toplumsal dayanağın kâfi derecede olması, gerilim idaresine yönelik aktiviteler, gerektiğinde psikiyatri ve psikoterapi takviyesi alınması olabilir.” dedi.