Birkaç hafta evvel Antalya’nın Kumluca ve Finike bölgelerini vuran dolu yağışı, yüklü olarak narenciye bahçelerine ve örtü altı üretime ziyan verdi. Bilhassa narenciye üretimiyle tanınan Finikeli çiftçiler, bu yağışla birlikte dört yıldır üst üste büyük kayıpla karşı karşıya kaldı. Tüketici fiyatlarına hudutlu bir tesiri olması beklense de dolu yağışının üreticiye ziyanı hayli fazla. Cam seralar büsbütün ziyan görürken, çiftçi tekrar kredi çekip yenilerini yapmaya, akabinde yeni eser ekmeye başlıyor. Plastik seralarda ise ziyan daha sonlu oldu. Uzmanlar, süratle çağdaş seraya geçilmesi konusunda uyarıyor. Bölüm temsilcileri, statik hesapları yapılan, kesintisiz üretime imkan veren teknolojik seralar için devlet katkıları ve Ziraat Bankası’nın sağladığı düşük faizli kredilere dikkat çekiyor. Türkiye tarımındaki kıymetli eksiklerden biri olarak görülen seraların çağdaşlaşması konusunda kamu tarafından teşvik programları yürütülüyor. 680 bin dönüm örtü altı üretimin yalnızca 10 bin dönümü teknolojik seraya geçmiş durumda.

2023 sonuna kadar

Örtü altı üretimin teknolojik seralarla devam etmesi konusunda Yeni İktisat Programı (YEP) kapsamında da bir başlık ayrıldı. ‘Örtü altı üretim kapasitesini artıracak teknolojik ve verimli seraların konseyimi çalışmaları sürdürülüyor’ denilen programda; ekonomik dengelenme ile sağlıklı ve sürdürülebilir büyüme kapsamında hususun değerine dikkat çekildi. Programda yer alan tamamlanma tarihi ise 2023 Aralık olarak belirtildi.

Sera Yatırımcıları ve Üreticileri Birliği (Sera-Bir) Lideri Müslüm Yanmaz, teknolojik seraların tabiat olaylarına karşı korunaklı olduğunu belirtirken, statik hesaplar, ısıtma, havalandırma üzere imkanlarla hayata geçirildiğini söyledi. Üreticiler tarafından geçimlik olarak ‘güzlük’ ve ‘baharlık’ olmak üzere iki sefer eser almak üzerine kurulan örtü altı üretimin sürekliliğinin ehemmiyetine dikkat çeken Yanmaz,  şöyle konuştu:

‘Alanlar birleşmeli’

“Dünyada tarımda öne çıkan ülkeler seralarını çağdaşlaştırıyor. Topraksız kültür seralarında yaptıkları üretim hem afetlere karşı risksiz, hem de verimli oluyor. Sera modernizasyonuyla ilgili tarım siyasetleriyle üretici teşvik ediliyor.”

Teknolojik seraların plastik olanlarının metrekare fiyatı 45 euro’dan başlarken, cam seralarda ise metrekare fiyatı ortalama 80 euro’ya kadar çıkıyor. Yanmaz, maliyetlerin ısıtmada çok yüksek olduğunu belirterek, çiftçilerin kooperatifleşip tarlalarını birleştirmelerini önerdi. Yanmaz, “2-3 dönüme teknolojik serayı kurmak mümkün değil, çok maliyetli. 10-20 dönüm olarak birleştirip çağdaş seralara geçilirse, randıman katlanır, afet riski azaltılır” dedi.

Yerli üretimi yapıldı

Dolu tedbire sistemi, Türkiye’de çeşitli bölgelerde kullanılıyor. Bilhassa tarım alanlarında ve güneş gücü panelleri olan bölgelerde tercih ediliyor. Sistemin içinde var olan gaz tüpleri, bir akıllı sistem sayesinde patlama reaktörü aracılığıyla patlatılıyor. Bu patlama ürettiği özel ses dalgasını 12-14 kilometre yükseklikteki fırtına bulutlarına gönderiyor. Orada ses dalgalarının kuvvetiyle yağışın kristalleşmesini ve doluya dönüşmesini engelliyor. Yağış, su ya da sulu kar olarak yere düşüyor. Tek tüp, 800 dönüme kadar alanı koruyabiliyor. Sistem daha evvel ithal edilirken Van İş Geliştirme Merkezi’nde (İŞGEM) İranlı bir teşebbüsçü olan Yadollah Nasrollahi bu üretimi yaparak patentini de aldı. Artık merkezini Ankara’ya taşıyan şirket, birinci ihracatını da Azerbaycan’a yaptı. Türkiye’de 30’a yakın makinelerinin kullanımda olduğunu anlatan Nasrollahi, sistemin otomatik olarak meteorolojiyle temaslı da çalışabildiğini söyledi.

Yarı yarıya kayıp var

Narenciye bahçelerinde ise ‘dolusavar’ olarak bilinen ‘dolu tedbire makinesi’ konusunda finansal dayanak talebi var. Finike Ziraat Odası Lideri Halil Sarıçobanoğlu, mayısta yaşanan kuraklık ve ekimdeki dolu yağışıyla birlikte narenciye alanlarında yarı yarıya kayıp olduğunu anlatırken, “Finike’nin yıllık narenciye üretimi 200 bin ton. Bu yıl fakat 100 bin ton elde ederiz. Cam örtü seralar, doluyla birlikte hem toprağa karıştı, hem de altındaki her şeyi biçti. Artık örtü altında plastik sistemi öneriyoruz. Lokal idare ile ‘dolusavar’ projesini başlattık. Gerçekleştirebilirsek bölge için çok iyi olacak. Her yıl bahçelerimizde tıpkı ziyanı karşılamak için çektiğimiz kredileri ödeyemez hale geldik” diye konuştu.