“Kızıl Gezegen” olarak bilinen Mars, sekiz gezegenin (Plüton ile dokuz) olduğu güneş sisteminde bilim insanlarının çok ilgisini çekiyor. Dünyadan uzaklığı Güneş etrafındaki yörüngesine bağlı olarak 55 milyon ile 400 milyon kilometre ortasında değişen Mars’ta ömür izleri 1960’lı yıllardan beri araştırılıyor. Çağdaş kültürde sıklıkla karşımıza çıkan Mars’ın yüzey oluşumları, bilhassa Jezero Krateri, Burdur’daki Salda gölüyle büyük benzerlik taşıyor. 2007 yılından beri Salda Gölü’nde bilimsel araştırmalar yapan İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Nurgül Çelik Balcı, edindikleri dataların Mars’a gönderilen keşif aracı için yol gösterici olduğunu belirtti. NASA ismine Salda’ya gelen Şikago’daki Purdue Üniversitesi Yer ve Gezegen Bilimleri Bölümü’nden Dr. Briony Horgan’la çalışmalar yapan Prof. Dr. Balcı, Jezero’ya gönderilen keşif aracının rotasının Salda’dan elde edilen datalarla oluştuğunu belirtti.

Prof. Dr. Balcı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve Lewis and Clark Fund for Exploration and Field Research in Astrobiology tarafından desteklenen çalışmaları Milliyet’e anlattı. Balcı, “Salda Gölü ile Mars’taki Jezero kraterinde bulunan karbonatlar birbirine çok benziyor. Dünyada bu özelliği taşıyan tek göl Salda. Jezero’da bir vakitler bulunan göl, yerkürede olduğu üzere akarsuların ana karadan aşındırılarak taşınan gereçlerin depolandığı delta ortamlarını içeriyor. Yerküredeki deneyimlerimize nazaran bu ortamlar ömür dostu ve farklı cinsleri içeren ekolojik sistemler. Jezero’daki bu ortamlar Salda’nın beyaz kıyısını oluşturan ve gölde bulunan, hidromanyezit içerikli karbonatları içeriyor. Salda’da mikrobiyal tesirlerle oluşan hidromanyezit içerikli mikrobiyalitler, hayatın izlerini taşıyor. Salda’dan aldığımız mikrobiyalit örnekleri inceledik ve farklı mikrobiyal cinslerin karbonatları ürettiğini gördük” dedi.

‘Yaşam izi arayacak’

Balcı, “Mars’ta hayat geliştiyse Jezero kraterinin kenarında oluşan karbonatlar, izlerini taşıyabilir. Salda’da karbonatların yapılarını ve oluşum formlarını anlayabilirsek Mars’ta antik ömür formlarının izlerini taşıyan hayat olup olmadığını çözebiliriz. Şimdiye kadar yedi kere Mars’a keşif aracı gönderildi. Ancak Salda’dan toplanan bilgilerle yola çıkan keşif aracı Perseverance (Gayret) ayrıntılı aygıtlarıyla derinden örnek alacak. Salda’dan elde ettiğimiz bilgiler, Jezero kraterinde antik hayat izleri arayan Perseverance’nin yol haritasının oluşmasında kıymetli bilgiler sağlayacak. Yani Salda, keşif aracına nereye gitmesi gerektiğini söyleyecek. Biyoiz sürecek keşif aracı Salda deneyimleri ile Mars’ta 3.5 milyar yıl evvel hayat olup olmadığı sorusuna karşılık arayacak” diye konuştu.

‘Mars’ta bir vakitler ömür vardı’

Şimdiye kadar keşif araçlarının 100 kilometrelik alanda çalıştığını fakat Perseverance’nin çalışma alanının 9 kilometreye indirildiğini belirten Balcı, Mars’ta 4,5-3,8 milyar yıl öncesinde yerküreye çok benzeyen göl ve ırmaklar olduğunun kanıtlandığını söyledi. Balcı, “Büyük olasılıkla bir vakitler Mars’ta ömür vardı; artık de tahminen ultraviyole ışınlarının tesirinden korunmak için yüzeyin altında hayat var. Tüm bu sorulara Salda gölünde yaptığımız çalışmalar ışık tutacak. Bence insanlık birinci kere kainatta yalnız mıyız sorusunun yanıtına bu kadar yakın” dedi.

‘Enceladus araştırılabilir’

Balcı, “Mars’ın akabinde dünya dışında ömür sorusuna karşılık için insanoğlunun ilgisi Satürn’ün altıncı en büyük uydusu Enceladus’a ağırlaşabilir. Enceladus’un güney kutbunda buz kırılmaları ve organik moleküller belirlendi” sözlerini kullandı.