Polikistik over sendromu hastalarda adet düzensizliği ile birlikte tüylenme, çok kilo alımı ve sivilcelenme görülebiliyor. PCOS’lu hastaların yaklaşık 1/3’ünde insülin direnci, %10’nunda ise Tip-2 diyabet hastalığı ortaya çıkabiliyor. Diyetisyen denetiminde yapılacak diyet ve antrenman ile uygun ilaç tedavisi sayesinde, bu hastalıkla çaba edilebiliyor. Doç. Dr. Semih Zeki Uludağ, polikistik over sendromu ile ilgili bilgi verdi.

Her 10 bayandan 1’inde görülüyor

Bayanlardaki değerli bir yumurtlama sorunu olan polikistik over sendromu, her 10 bayandan birinde görülmektedir. Üreme çağındaki bayanlarda sık ortaya çıkan bu sorun, yumurtalıklarda oluşan fazla sayıda yumurta kesesi görülmesi halinde kendini belirli etmektedir. Bir görüntüleme tekniği olan ultrasonografide 10’dan fazla 1 santimetreden küçük kistlerin görülmesiyle teşhis edilen polikistik over sendromu, üreme çağındaki bayanlarda tedavi edilmediği takdirde, kısırlığın yanı sıra yumurtlayamamaya, diyabete, koroner arter hastalıklarına ve tansiyon rahatsızlıklarına yol açabilmektedir.

Yumurtlama olmazsa PCOS olabilir

Bayan bedeninde üreme için gerekli iki yumurtalık, adet periyodunda döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirmektedir. Yumurta ‘follikül’ ismi verilen içi sıvı dolu bir kesecikte gelişir ve olgunlaşır. Her ay bayanlarda bir folikül seçilir, büyür ve yumurtlama olur. Polikistik over sendromlu bayanlarda, bu folikül seçilemez ve münasebetiyle da her ay yumurtlama olmaz. Ultrason muayenesinde ise yumurtalıklar, içerisinde gelişmemiş yumurta bulunan birçok kesecik yani birçok kist biçiminde görülür.

Adet düzensizliği kıymetli bir gösterge

Tüp bebek merkezlerine başvuran bayanların yaklaşık % 20’sinde yumurtlama sorununun olduğu ortaya çıkmaktadır. Çocuk sahibi olmak hedefi ile uzman tabiplere muayene olan bayanların yumurtlama meselelerinin en başında polikistik over sendromu gelmektedir. Adet düzensizliği olan, çok kilolu ve tüylenme sorunu olan bayanlarda, fiziki muayene ve yapılacak ultrason sonrasında teşhis konulmalıdır. Ergenlik periyodunda bazen adet düzensizliği olağan bir durum olarak görülse de bunun, PCOS’tan kaynaklanıp kaynaklanmadığı, görüntüleme tekniklerinin yanı sıra laboratuvar testleri ile belirlenmeli, hasta için uygun tedavi modeli belirlenmelidir.

PCOS’un 7 kıymetli belirtisi:

1.Ergenlik periyodunda bir ya da iki adet periyodu sonrası adet görememe, sistemsiz adet görme (35 günden daha seyrek adet görme), olağan dışı kanamalar.

2.Yüzde ve sırtta çok sivilcelenme, cilt dokusunda gözle görülür değişiklik, el üstünde lekelenmeler. Bilhassa 20’li yaşlarda ortaya çıkan ve tekrarlayan sivilcelerin çoğunlukla nedeni polikistik over sendromudur.

3.Bu hastalık sonucunda bedende çok tüylenme ve ses kalınlaşmasının erkeklik hormonuna (androjenlere) bağlı olduğu düşünülmektedir. Her bayanda aşikâr bir oranda bulunan testesteron hormonu artarak tüylenmeye ve sesin kalınlaşmasına neden olmaktadır.

4.Polikistik over sendromu nedeniyle bedende seviyesi artan erkeklik hormonu kıl köklerinde bulunan alıcılara (reseptör) yapışarak erkek tipi saç dökülmesine neden olabilmektedir.

5.Özellikle kadınlık hormonlarının azalıp erkeklik hormonunun artması sonucunda bayanlarda göğüs dokusu da vakit içinde küçülebilmektedir.

6.Gebelik oluşumunda zorluk ya da kısırlık değerli bir belirtidir. Genç bayanların %10’unda görülen bu sorun, kısırlığının en değerli nedenlerinden biridir.

7.Aşırı derecede kilo alma da belirtiler ortasındadır. Polikistik overli bayanların yarısının ileri derecede kilo sorunu olduğu belirlenmiştir.

İnsülin hormonu nedenler ortasında yer alıyor

Çok sayıda klinik ve deneysel araştırmalara karşın hastalığın sebebi tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte hastalığa karbonhidrat metabolizmasını düzenleyen ‘insülin’ hormonunun neden olduğu düşünülmektedir. Çok kilonun insülin direncine yol açtığı ve insülin direncinin de polikistik over sendromunu tetiklediği varsayılmaktadır. Bedendeki ana besin kaynağı olan şekerin, güç sağlamak için kandan beden hücrelerinin (kas, yağ ve karaciğer hücreleri) içine girmesini sağlayan temel hormon olan insülin, pankreastaki beta hücrelerinden salgılanmaktadır. İnsülin direnciyle birlikte bedende ortaya çıkan yüksek insülin seviyeleri, yumurtalıklarda erkeklik hormonu (androjenler) üretimini artırmaktadır.

Ülkü kiloya düşülmesi değerli

Tedavi planlarken öncelikle bu hastaların diyetisyen nezaretinde kilo denetimlerinin sağlanması ve ülkü kilo düzeyini muhafazası sağlanmalıdır. Gerekirse insülin direncini kırmak için şeker hastalarında kullanılan ilaç tedavisi, bu devirde kullanılır. Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adet sistemi kıymetli oranda düzelmekte, yumurtlama sorununun ortadan kalkmasıyla da bazen gebelik bizatihi oluşabilmektedir. Lakin bu süreçlerden sonra adet düzensizliği devam ediyorsa, yumurtlamayı uyaran ilaçlar ve hormon iğneleri uygulanabilir. Bu takipler sonucu gelişen yumurtalardan olağan münasebet önerilerek yahut aşılama formülü ile gebelik oluşturulmaya çalışılır. 3-4 kere yapılan takip ve aşılama ile gebelik elde edilememiş ise tüp bebek yoluna geçilmesi önerilir.

Denetim ve muayeneler rutin olarak uygulanmalı

Polikistik over sendromu olan bayanların, gebelik sonrası da jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelerine devam etmeleri değerlidir. PCOS’lu hastalarda rahim kanseri riski de artmaktadır. Bu hastalarda ileri yaşlarda şeker hastalığı başta olmak üzere birtakım hastalıkların görülmesi kelam konusu olabilir. Bunu önlemek için çok kilo alımı engellenmeli, nizamlı antrenman önerilmeli ve gerekirse ilaçlarla adet tertibi sağlanmalıdır.