Senim Tanay Karakuş / Betül Yasemin Keskin – Son günlerde kusma, ishal, karın ağrısı üzere belirtilerle acil servislere başvuran çocukların sayısında artış yaşanıyor. Uzmanlar, Kovid-19 kadar süratli yayılabilme ve salgın yapabilme potansiyeli olan norovirüs hastalığına karşı ikazda bulundu.

Pekala, norovirüsü koronavirüsten ayıran farklar nelerdir? Ebeveynler çocuklarında belirti görmeleri durumunda neler yapmalılar? Norovirüse karşı uzmanlar hangi ikazlarda bulunuyor?  Enfeksiyon ve Mikrobiyoloji Hastalıkları Uzmanı Gökçe Demir ile Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Akif Çelik’e sorduk…

‘DAHA GÜRÜLTÜLÜ VE UZUN SEYREDEBİLİR’

Norovirüs kendini hangi belirtilerle gösteriyor? Ağır seyreden bir hastalık mı?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Ortalama 2-3 gün süren bir kuluçka devrinden sonra sıklıkla bulantının eşlik ettiği ani başlangıçlı karın ağrısı görülür. Genel olarak ishal ve kusma bu ağrıya eşlik eder. Hastada günde 3 ila 8 sefer kansız, sulu dışkılama görülür. Hafif bir ateş olabilir. Klinik imaj olarak kendisini birkaç günde sonlar. Fakat çocuklarda ve bağışıklık yetmezliği olanlarda daha gürültülü ve uzun seyredebilir. 

Uzm. Dr. Akif Çelik: Norovirüs aslında bir akut gastroenterit yani bir ishal etkeni ve salgınlara neden olabiliyor. Norovirüs birinci defa 1968 yılında Amerika’nın Ohio eyaletinde Norwalk’da salgına neden oldu ve tanısı konuldu. Norovirüsün belirtileri ortasında bilhassa ishal, kusma, ateş, kramp şeklinde karın ağrısı bulunuyor. Hastalar ishal ve kusmada çok sıvı kaybı yaşadığı için baş ağrıları görülebilir, halsizlik, yorgunluk da hastalığa eşlik edebilir. Lakin en çok kusma, karın ağrısı ve sulu ishale neden oluyor.

3 YOLLA TESPİT EDİLİYOR

Norovirüs tanısı hangi testlerle konuluyor?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Alınacak dışkı numunesi, süratli antijen testleri ve PCR prosedürüyle teşhis koymak mümkün. 

SULU DIŞKILAMA GÜNDE 7-8’İ GEÇERSE DİKKAT!

Ebeveynler, çocuklarında belirti görmeleri durumunda ne yapmalı?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Çocuklarına bol sıvı desteği yapmalı ve mesken içi bulaşı engellemek için hijyen kurallarına dikkat etmeliler. Çocuğun tuvalet sonrası paklığı yapıldıktan sonra elleri bol sabunlu suyla yıkanmalı. Sulu dışkılama sayısı günde 7-8’i geçerse tabibe başvurmalarını öneririm. 

Uzm. Dr. Akif Çelik: Bilhassa bu türlü durumlarda en yakın sıhhat merkezine gidip muayene olmaları gerekiyor. Bu türlü bir durumda öncelikle çocuğun kusmasını azaltacak serumların kullanılmasını öneriyoruz.

‘SON 10 GÜNDÜR SÜRATLİ BİR ARTIŞ YAŞIYORUZ’

Okulların açılmasıyla birlikte bilhassa çocuklarda görülen bulaşıcı enfeksiyonların sayısının artacağını söylemek mümkün mü?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Elbette mümkün. Norovirüs bilhassa kreşlerde,  okullarda, öğrenci yurtlarında, askeri birliklerde ve aile içinde salgınlar yapabiliyor. Bireyden şahsa temasla da bulaş olabildiğinden küçük yaş kümelerinde hastalığın yayılmasını engellemekte zahmet yaşanabilir. Bilhassa geçtiğimiz son 10 gün içinde hastanemiz mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilen dışkı numunelerinde norovirüs olumluluğunun arttığını söyleyebilirim. 

Uzm. Dr. Akif Çelik: Okulların açılmasıyla birlikte bilhassa çocuklarda görülen bulaşıcı hastalıkların sıklığının artması mümkün. Bunun için kesinlikle şahsî tedbirlerinizi almanız, hijyene dikkat etmeniz ve toplumsal arayı müdafaanız gerekiyor. Okulların açılması ve açık kalmasını biz doktorlar olarak da çok istiyoruz. Zira eğitim ve öğretim almak bir çocuk hakkıdır. Bu süreçte bulaşıcı hastalıklar olabilir fakat şahsî tedbirlerimizi alarak, hijyene dikkat ederek, çocuklarımızı bilhassa maske, uzaklık konusunda ve dezenfektan kullanmasını, sık sık eliniz yıkamasını öğütleyerek bu salgından da kurtulmak mümkün.

KORONAVİRÜSTEN BİLE DAHA GÜÇLÜ, 1 AY CANLI KALIYOR

Norovirüsün yapısal olarak koronavirüsten farkı nedir?

Uzm. Dr. Akif Çelik: Bu virüsün en değerli özelliği çok uzun müddet canlı kalabilmesidir. Örneğin, insan dışkısında norovirüs 28 gün kadar yani yaklaşık 1 ay kadar canlı kalabiliyor. Bir yere temas edildiğinde bilhassa masa ya da rastgele bir yüzey olabilir, kontamine bir besin olabilir; buralarda da norovirüs en az 2 ila 3 hafta canlı kalabiliyor. Bu özelliğiyle koronavirüsten farklı ve ondan daha güçlü bir virüs. Koronavirüs dış ortamda daha dayanıksızken, norovirüs bu hususta çok daha sağlam bir virüstür.

YAKIN TEMAS, DIŞKI, SU VE BESİNLERDEN BULAŞIYOR

Norovirüs şahıstan şahsa bulaşırken hangi yolları izliyor? Nelere karşı çok dikkatli olmalıyız?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Temel bulaş, ağız-dışkı yoluyladır. Çoklukla bireyden bireye temas, kontamine su ve besinlerle bulaş olur. Kirlenmiş içme suları, havuz-göl suları, midye üzere kabuklu deniz canlıları, salatalar, iyi yıkanmamış zerzevat, meyve ve yeşillikler, sandviç üzere soğuk yiyeceklerin toplu tüketimiyle salgınlar oluşabilir.  

Uzm. Dr. Akif Çelik: Norovirüs daha çok yakın temasla, dışkıyla, sulardan ve kontamine besinlerden bulaşır. Şayet hasta çok fazla kusuyorsa yanındakiler de kusmuk aerosollarıyla hastalığa yakalanabiliyor. Kontamine sudan bulaşarak salgınlara neden olabiliyor. Norovirüs dış ortamda ölmediği için mesela besinle uğraşan insanlarda bu virüs varsa besine bulaşarak yaklaşık 1 ay boyunca canlılığını koruyabiliyor. Bu yüzden her aldığımız eseri çok hoş yıkamak zorundayız. Hijyen kurallarına uymamız büyük ehemmiyet taşıyor.

Hastalığın tedavisinde nasıl bir yol izleniyor, hangi ilaçlar kullanılıyor?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Norovirüs enfeksiyonu antibiyotik yahut antiviral tedavi gerektirmez. Sıvı dayanağı ve probiyotikler kafidir. Fazla sıvı kaybeden hastalarda hastanede yatış ve damar yolu ile sıvı dayanağı gerekebilir. 

KORONAVİRÜS AŞISI KORUMUYOR ZİRA…

Kovid-19 aşısının norovirüse karşı koruyuculuğu var mı?

Uzm. Dr.Akif Çelik: Koronavirüs aşısının norovirüse karşı koruyuculuğu bulunmuyor. Kovid-19 farklı bir virüs, norovirüs farklı bir virüs. Norovirüs daha çok ishalle, kusmayla, ateşle belirti verirken, koronavirüs de ishal, ateş yapabiliyor. Fakat teneffüs bulguları kovid-19’da çok daha fazladır. Norovirüs de teneffüs bulguları yapmıyor. Yani norovirüs üst teneffüs yolu enfeksiyonu yahut alt teneffüs yolu enfeksiyonuna neden olmuyor.

GÜZELLEŞTİKTEN 3 HAFTA SONRA BİLE VİRÜS YAYIYOR

Norovirüs yüzeylerde ne kadar müddet yaşayabiliyor?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Bu nokta kıymetli. Yüzeylerde 3-4 hafta canlı kalabilme özelliğine sahip olduğundan bu durum, salgınlar için kaynak oluşturabilir. Bu nedenle kontamine yüzeyler yüzde 5-10 oranında sulandırılmış çamaşır suyu ile temizlenmeli. Yeniden virüsle enfekte olan şahısların güzelleştikten sonra 3 haftadan uzun bir müddet dışkı yoluyla virüsü atacağı ve bu nedenle kaynak rolü oynayabileceği akıldan çıkarılmamalı. 

POTASYUM VE ÇİNKO KAYBINA DİKKAT!

Norovirüse karşı hangi besin desteklerini almak gerekiyor?

Uzm. Dr. Gökçe Demir: Besin desteğinden fazla değerli olan, bilhassa taze besinlerin gereğince temizlenmeden tüketilmemesi. Norovirüs enfeksiyonuna yakalanan bireylerin de ishal diyetine uyması; katı yağ ile yapılmış yemekler, kızartmalardan uzak durması ve bol su tüketmesi önerilebilir. 

Uzm. Dr. Akif Çelik: Bilhassa beslenmede ishali durdurmaya yönelik kimi destekler alınabilir. Bu kapsamda probiyotikler, bilhassa patates, muz, makarna üzere potasyumdan varlıklı besinler tüketilmeli. Bu besinler birebir vakitte potasyum kaybını da önler. Bağırsaklarda meydana gelen hasarı azaltmak için çinko değerlidir. Uzun periyodik ishallerde çinko eksikliği meydana gelebilir. Bu nedenle çinko desteği yapılmalı.

Semptomatik tedavi dediğimiz kusmayla, ishalle kaybettiğimiz sıvıları, bedenimizin ihtiyacı olan suyu tekrar yerine koymak gerekir. Bedendeki su kaybını önlemek gerekir. Kusmayı önleyen ilaçlar hekim nezaretinde alınmalıdır. Çok kusma durumunda ise tekrar tabip nezaretinde serum takılması gerekiyor.