Bir taraftan salgınla konutta geçirilen müddetin artması, öteki taraftan sağlıklı beslenmeye verilen değerle birlikte meyve tüketimi/talebi hayli yüksek. Lakin tam da bu periyotta fiyatlar, meyveyi tüketici için neredeyse ‘lüks’ haline getirdi. 7 liraya elma, 9 liraya ayva, 12 liraya muz, 9 liraya nar, 10 liraya portakal neredeyse piyasanın ‘normal’i oldu. Daha uygun fiyatlı eserlerin birçok ise ya üçüncü sınıf ya da dökme olarak tabir edilen cinsten. Pekala üretici bölgelerde neler oluyor? Gelin tüm kış meyvelerinin en iyisinin üretildiği bölgelere kulak verelim, son üretici fiyatlarını alalım. Semt pazarı ve market fiyatlarıyla karşılaştıralım.

Bu dönem narenciyede fiyat artışı kaçınılmaz görülmüştü. Çok sıcaklar erkenci çeşitler üzerinde kıymetli kayıplara neden olmuş, akabinde ise bölgede yaşanan çok yağış ve fırtına da kimi bahçeleri vurmuştu. Beklendiği üzere oldu… Finike portakalı yani en iyi portakal için 10 lira olarak sunulan fiyat, başka çeşitlerde 7-8 lira aralığında bulunuyor.

Taklitçi de kazanıyor

Lakin kıymetli bir ıstırap var. Finike’nin 10 liradan satıldığını görenler, Mersin’den Adana’dan daha düşük fiyata aldığı portakalı da ‘Finike’ diye satıyor. Tüketici hem yanıltılıyor, hem de daha fazla para ödüyor. Antalya Finike Ziraat Odası Lideri Halil Sarıçobanoğlu, “Hepsini Finike diye satıyorlar. Serik’ten alınan Mersin’den alınan gelip burada Finike markası vuruluyor. Tüketici de, marka da ziyan görüyor. Finike, düzgün kabuklu olur, posası ağızda erir” dedi.

Son tüketim bilgilerine bakıldığında bölgedeki narenciyenin dönem sonuna kadar tüketiciye yeteceğini belirtirken Sarıçobanoğlu, fiyatlara ait şu değerlendirmeyi yaptı:

“Portakal kolunda 3 liraya alındı. Masrafı, tüccar kârı ile buradan 4.5 liraya çıkıyor. Yani büyükşehirlerde en iyi portakal için bu devirde en fazla 7 lirayı uygun görüyoruz. Limon üreticide 2 lira, münasebetiyle İstanbul’da 5 lira olağan görülebilir. Nar ise buzhanelere 2.5-3 liradan konuldu. Bir kısmı çürük çıkabilir. Bu maliyetlerle ve tüketimdeki talebi fırsat bilip fiyatı artırıyorlar. Portakalda eserin maliyeti bize aslında 1.5 lira iken, bir de iklim ziyanı nedeniyle bu maliyet 3 lirayı buldu. Kâr etmeden satıyoruz. Ortacılar ise hem çiftçiden fazla kazanıyor, hem tüketiciye iki misli fiyata yediriyor.”

?

‘Çıkma ayva’yı satıyorlar

Geyve Ziraat Odası Lideri Süleyman Pınar, ‘ayvanın başkentinden’ son bilgileri paylaşıyor. Şu anda üreticide çok az ayva kaldığını belirten Pınar, birçoklarının tüccar tarafından alındığını hatırlattı. Pınar, “Şu anda üreticiden 3-4 liraya çıkıyor. Markette 10 liranın üzerinde olduğunu görüyoruz. Hatta birinci çıkışında üreticiden 1 lira 70 kuruş ile 2.5 lira ortasında satılmıştı. Yani o fiyattan alan da tekrar 10 liraya satıyor” dedi. Pazarda markette karşımıza 3-4 liraya satılan ayvalar da çıkıyor. Pınar, şunları söylüyor: “Biz bunlara ‘çıkma’ ayva deriz. Yani iyisi ayrıldıktan sonra kalan, fabrikalara meyve suyu vs için gönderilen ayvadır. Dördüncü sınıf… O çıkma ayvanın bile 3-4 lira olması çok garip.”

2.5 liraya çıktı 10 lira oldu

Bu devrin dikkat çeken meyvelerinden biri de nar. Üreticiden birinci çıkış fiyatı 2.5 lira olan nar, yer ayırt etmeksizin 9.5-10.5 lira ortasında fiyatlara satılıyor. Siirt Nar Üreticileri Birliği Lideri İzzettin Kurum, şu an toptan fiyatın 3.5 lira olduğunu hatırlatırken, “Tüccarlar, ‘Buz haneye koyduk, büyük kısmı çürüyor, onun maliyetini de fiyata ekliyoruz’ diyorlar. Bizim narlarımızdan 100 taneden biri bile soğuk hava deposunda çürümez. Tüketicileri çeşitli algılarla, mazeretlerle kandırmak istiyorlar. Bütün çiftçiler mağduruz fakat birilerinin iyi para kazandığı kesin. Ortada 4-5 kat fark olması hiçbir durumla açıklanamaz. Bu kaidelerde en fazla 6 lira makul bir fiyattır” diye konuştu.

‘Elmayı alan yok’ ancak…

Elma da bu yıl tüketiciyi yalnız bıraktı. Pazarda 5, markette 7 liranın altında fiyata elma bulmak sıkıntı. Antalya Kumluca Ziraat Odası Lideri Hidayet Kökce, “Elma 2 lira ancak alan yok” derken; bir taraftan üreticinin güç durumda bırakıldığını, öbür taraftan ise tüketicinin uygun fiyata bol eserden yoksun bırakıldığını lisana getiriyor.

‘Direkt tüketiciye ulaşmalı’

Çiftçiden düşük fiyata alınan zerzevat meyvenin tüketiciye ulaşana kadar değiştirdiği ellerin denetim edilemediğini belirten Adana Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, ilçelerin büyüklüklerine nazaran ana arterler üzerinde kira yükü olmayan küçük hâl alanlarının oluşturulmasının faydalı olacağını söyledi. Doğan, “Üreticiden çıkan eser kamyonla direkt bu hal alanlarına taşınır ve tüketiciyle buluşur. Şu anda mandalina kol fiyatı 2.5-3 lira, portakal 2.5 lira, greyfurt 2.5 lira” dedi.

‘Girdi maliyeti % 50 arttı’

Halil Sarıçobanoğlu, çiftçilerin üretime orta vermeden her şartta toprağında olduğunu anlatırken, bu karşılık artan girdi maliyetleriyle gayret ettiğini söyledi. Sarıçobanoğlu, “2020’de 2019 yılına nazaran maliyetlerimiz yüzde 50 artmıştır. Gübre, mazot üzere değerli kalemler bizi zorluyor. Yeni eseri bu şartlarda nasıl ekeceğimizi kara kara düşünüyoruz. Bu mevzuya esaslı bir tahlil bulunması, bizler için çok önemli” dedi.

Tahlil önerileri…

Tarladan sofraya ulaşan zincir tüm sınırlarıyla denetlenmeli.

Üreticiye maliyetleri konusunda gerçek ve vaktinde dayanak sağlanmalı.

İklim ve mevsimsel tesirler takip edilmeli.

Tüccar- komiteci, marketlerin alım ölçüleri ve alım/satım faturaları incelenmeli.

Küçük üreticinin korunması ve tüketiciye ulaşımının kolaylaştırılması sağlanmalı.

YARIN: TEMEL BESİNDE ‘TEMEL’ SORUN FAZLA KÂR MI?