HABER ARAŞTIRMA – Lityum iyon pillerinin geri dönüşümünde maliyeti yüzde 30 düşüren projeleriyle ABD’den ödül aldı. ABD’de lise seviyesinde dünyanın en büyük bilim müsabakası özelliğini taşıyan Regeneron ISEF Bilim ve Mühendislik Yarışması’na (International Science and Engineering Fair) bu yıl TÜBİTAK’ın takviyesiyle Türkiye’den, 14 proje (8’i bu yıla ilişkin, 6’sı ise pandemi nedeni ile geçen sene yarışamamış) ile 19 öğrenci katıldı. Kovid-19 nedeniyle sanal ortamda düzenlenen yarışta Türkiye, 13 proje ile 16 öğrencinin ödül almasıyla büyük muvaffakiyet elde etti. Müsabakanın “Enerji: Sürdürülebilir Malzeme ve Dizayn” kategorisinde kimya öğretmeni Gülay Demirci’nin danışmanlığında lityum iyon pillerinin geri dönüşümünde maliyeti yaklaşık yüzde 30 düşüren projeleriyle katılan Antalya Ted Koleji öğrencileri Beliz Kargı ve Zeynep Bayındır dünya üçüncüsü oldu. Bronz madalya alarak ülkemize madalya kazandıran tek proje olma özelliğine sahip olan öğrenciler, üniversiteye imtihansız yerleşme hakkı elde etti.

İki yıllık çalışma

Proje koordinatörü kimya öğretmeni Gülay Demirci şunları söyledi: “Cep telefonları, insansız hava araçları, elektrikli araçlar ve şarj edilebilen birçok elektronik eşya, lityum iyon pili içeriyor. Her geçen gün bu pahalı lityum ve kobalt kaynaklarını çöpe atıyoruz. Projemizin maksadı, ekon omik bedeli yüksek lityum ve kobalt bileşiklerini, atık lityum iyon pillerinin katodundan geri dönüştürmek ve grafiti ise anodundan geri kazanarak kullanılabilir ikincil lityum iyon pil elde etmekti. Bu sayede her yıl yüksek fiyat ödenen grafit, lityum ve kobalt bileşiklerinin ithalatını azaltarak iktisada katkı sağlamasını hedefledik. Mevcut prosesimizde de en büyük maliyeti ‘Li’ metalini geri kazanmak için kullanmamız gereken ‘LiOH’ oluşturuyor. Lityum kaynaklarının sonlu olması lityum bileşiklerinin değerli olmasına sebep oluyor. Bu sorunu birden fazla kimyasal karıştırarak çözmeye çalıştık, maliyeti yaklaşık yüzde 30 azalttık. Çalışmamız iki yıl sürdü, pandemi nedeniyle de kuvvetli bir süreç yaşadık. Bu süreçte bize takviye olan okulumuza, laboratuvar imkanlarını bize sunan Akdeniz Üniversitesi hocalarından Doç. Dr. Edip Bayram ve Prof. Dr. Numan Hoda ve gruplarına, İstanbul Teknik Üniversitesi hocalarından Prof. Dr. Servet İbrahim Timur hocamıza teşekkürü bir borç biliriz.”

‘Her gün deney yaptık’

Cep telefonlarının tükenen pilini değiştirdiklerinde bunların geri dönüştürülmediğini görerek projeye başlayan öğrencilerden 11. sınıf öğrencisi Zeynep Bayındır (17), “Yaptığımız araştırmalarda teknolojinin geliştirilmeye açık olması için bu usul bir projenin yapılmasının koşul olduğunu biliyorduk. Geleceğe bizim de bir katkımız olsun istedik. Hafta içi-hafta sonu demeksizin her gün deney yaptık. Yılbaşında herkes kutlamalara hazırlanırken biz çalıştık. Eforumuzun karşılığını almaktan daha hoş bir şey olamazdı. Sevinçten attığım çığlıkları tüm kentte duyulmuş olabilir. Hacettepe Tıp Fakültesi’nde okumak istiyorum” dedi.

‘Emeğimizin karşılığını aldık’

Beliz Kargı (18) da, “Bu projeyle yakın vakit içerisinde dünyada büyük bir sorun haline gelecek olan lityum iyon pillerinin geri dönüşümünün bütün ülkeler açısından yapılabilir hale getirmeye çalıştık. Her hafta 1 yahut 2 gün laboratuvarda çalıştık. Bu süreç elbette okul derslerimizden ve şahsî vaktimizden fedakarlık yaptık. Bu kadar uzun süren emeklerimizin karşılığını almak çok büyük bir memnunluk. Kazandığımızı öğrendiğim anki heyecan ve sevinç sözlerle anlatılamaz. Yıllardır çalıştığım bir hedefin sonunda mükafatı almak çok gurur vericiydi” diye konuştu.