Senim Tanay Karakuş – Fazilet Şenol  / Milliyet.com.tr – İki doz Biontech aşısı olanların 3’üncü dozu ne vakit olacağı pek çok kişi tarafından merak ediliyordu. Türkiye’de hatırlatma dozlarıyla ilgili iki doz Sinovac aşısı olanlara üçüncü doz aşı tanımlaması yapılırken, Biontech aşısı olanlar içinse şimdi üçüncü doza gereksinim olmadığı belirtilmişti.

BİLİM ŞURASI KARARINI AÇIKLADI

Bilim Heyeti sonrası Bakan Koca yaptığı açıklamada, “Yarından itibaren mRNA aşısı olanlara risk kümelerine nazaran hatırlatma dozu uygulanacak. 2. doz mRNA aşısının üzerinden 6 aya kadar geçmiş sıhhat çalışanları, 18-60 yaş ortasındaki kronik hastalar, 60 yaş üstü bireyler hatırlatma dozu yaptırabilecek” sözlerini kullandı.

6 AY SONRA AŞININ MUHAFAZASI BÜSBÜTÜN BİTMİYOR

Amerika Birleşik Devletleri’nde Viroloji ve Biyoteknoloji Uzmanı olarak çalışan Dr. Semih Tareen, üçüncü doz Biontech aşısının gerekli olup olmadığıyla ilgili soruya, “Üçüncü doz kural değil lakin bilimsel datalar şunu gösteriyor, oluşan antikorların nötralize kabiliyeti 6 ay sonra daha az oluyor. Bu hayli olağan, şaşılacak bir şey yok. Fakat nötralize kabiliyetinin azalması antikorun büsbütün yok olduğu manasına gelmiyor. Yani ‘Aşılar 6 ay sonra korumuyor’ diyemeyiz” karşılığını verdi.

“Ancak nötralize düzeyi azaldığı için o seviyeyi 3’üncü bir dozla artırabiliyorsunuz” diyen Tareen’e nazaran, 3’üncü dozu olmak mantıklı. Virolog Tareen, “Söylediklerimiz Biontech Pzifer aşısı için geçerli. Biliyorsunuz Sinovac aşısı için durum farklı. Sinovac aşısının zati aktifliği Biontech’e kıyasla daha düşük ve bu yüzden de Sinovac aşısında üçüncü doz daha önemli” vurgusunu yaptı.

‘ÜÇÜNCÜ DOZDA DA YAN TESİR GÖRÜLEBİLİR, BU ÇOK NORMAL’

İkinci doz Biontech aşısından sonra ağır yan tesirler yaşadığını söyleyerek aşı olmaktan çekinenler için Tareen, “Bütün bu yan tesirler yayınlandı. Mesela ben de ikinci dozdan sonra ateş, titreme, halsizlik, yorgunluk üzere semptomlar yaşadığım için 1-2 gün yattım. Bu yan tesirler, bağışıklık sistemimizin çalıştığını, harekete geçtiğini gösteriyor. Hasebiyle üçüncü dozda da bu tıp yan tesirlerin görülme ihtimali var ve bunlar büsbütün olağan yan etkiler” dedi.

‘ŞİMDİLİK GÜNCELLEMEYE GEREK YOK’

Üçüncü doz Biontech aşısının içeriğiyle ilgili bir güncelleme olup olmayacağıyla ilgili, “Şimdilik bu aşının içeriğinin güncellenmesi gerektiğine dair bir bilgi yok” diyen virolog Semih Tareen kelamlarına şöyle devam etti:

“Hatta Güney Afrika Beta varyantına karşı güncellenmiş bir aşı çalışması yapıldı. Lakin görüldü ki bu varyanta karşı güncelleme yapmanın rastgele bir avantajı yok. O nedenle şimdilik elimizdeki aşıların pek aktif olduğunu söyleyebiliriz. Rastgele bir güncelleme şimdilik gerekmiyor. Alışılmış gelecekte ne olur bilemeyiz.”

HAYVANAT BAHÇESİNDE KORONA ALARMI

Öte yandan geçtiğimiz günlerde Denver Hayvanat Bahçesi’nde en az 11 tane aslan koronavirüs olduğu açıklandı. Kedi koronasının çok uzun yıllardır bilindiğini belirten Virolog Semih Tareen aslanların geçirdiği koronavirüsün kedi koronasıyla karıştırılmaması gerektiği kanaatinde. Kedi koronasının kedilerde, akciğerden fazla bağırsağa ziyan verdiğini ve ishale neden olduğunu söyleyen Tareen, “Koronavirüs ailesine aitler lakin koronavirüs ailesi altında zati binlerce çeşit koronavirüs var. Kedilerin, yarasaların, farelein hatta balinaların bile enfekte eden koronavirüsler var. Bunların hepsi birbirinden farklı” dedi.

‘İNSANLARA NASIL BULAŞIYORSA…’

Semih Tareen kedi koronasının insanlara geçmediğini ancak insanların koronavirüslerinin kedilere geçebildiğini de belirtti. “Kovid-19’a sebep olan SARS-CoV-2 esasen daima mutasyona uğruyor” diyen Tareen, bütün canlıların her gün mutasyon geçirdiğini ve virüsün mutasyona uğradığı için kedileri ve aslanları enfekte etmediğini belirtti. Aslanlara bulaşan virüsün beşerden beşere nasıl geçiyorsa, beşerden hayvana da o formda geçebileceğini belirten Tareen, “Koronavirüs nasıl ki insanlarda teneffüs hastalığına sebep olabiliyorsa, birtakım hayvanlarda da buna neden olabilir. Kediler, aslanlar da bunlar arasında” açıklamasını yaptı.

‘HAYVANLAR İÇİN AŞI ÇALIŞMASI YOK’

Virolog Semih Tareen, laboratuvar deneylerinde bilim insanlarının dağ gelinciği yahut hamster üzere hayvanları model olarak kullanıp koronavirüs üzerine çalıştıklarını da belirtti. Bütün bu çalışmalara karşın hayvanlar için şimdi bir korona aşısı geliştirilmediğini söyleyen Tareen, hayvanlar için aşı geliştirilmemesinin sebebini Kovid-19’un hayvanlarda risk oluşturacağı istikametinde bir telaş olmamasına bağladı. Veterinerlik çalışmalarında başka koronavirüsler cinsleri için de aşı çalışmaları olduğunu söyleyen Tareen, “Örneğin, kedilerdeki kedi koronavirüsünden korunmak için muhakkak bir cins aşı var, o zati veterinerlikte de kullanılan bir şey” sözlerini kullandı.

DAHA ÖLÜMCÜL MÜ OLUYOR?

Hayvanlarla ilgili yapılan başka bir araştırma ise hayvanlardan insanlara geçen hastalıkların gitgide daha ölümcül olacağı istikametinde. Bilim insanları en az 8 kuş gribi cinsinin dünyada dolaştığını ve yeni salgının koronavirüsten daha tehlikeli olabileceğini söyledi. Virolog Semih Tareen ise bu gelişmeleri ‘sansasyon’ olarak nitelendirdi. Semih Tareen, “Aslında hayatın başından beri salgınlar vardı. Dünyanın her yerinde yeni salgınlar daima oluyor. Biz virologlar bunları daima takip ediyoruz” dedi.

‘RİSK EVVELCE DE VARDI, ARTIK DE VAR’

Bilhassa kuş gribi üzere hayvanlardan insanlara geçen viral salgınların her vakit insan sıhhatini tehdit edebilecek olduğunu söyleyen Tareen, “Burada yeni fevkalâde bir şey yok. Yalnızca Kovid-19’dan ötürü beşerler daha bunu bilir hale geldiler ve Kovid-19’dan ötürü da haber kanalları sansasyonel bir formda bu haberleri paylaşıyorlar. Halbuki değişen bir şey yok. Risk evvelce de vardı, artık de var” diyerek hususa açıklık getirdi.

BİR SONRAKİ PANDEMİ DAHA MI TEHLİKELİ OLACAK?

Bilim insanlarının bir sonraki pandeminin koronavirüsten daha tehlikeli olabileceği telaffuzlarına karşı ise Semih Tareen, “Pandemiler daima oldu ve daima olacak.  Zaten geçmişte daha ölümcül salgınlarla karşılaştık. Mesela 2012’deki MERS salgını yüzdesel olarak daha ölümcüldü. Yani olay başına ölen insan sayısı daha fazlaydı. Ondan evvel 2002 yılındaki SARS koronavirüsü salgınında tekrar olay başına vefat sayısı daha fazlaydı ve geçmişte de insanlık, ölümcül bir sürü salgınlarla karşılaştı. Alışılmış ki Kovid-19’dan daha ölümcül olabilir ya da daha az ölümcül olabilir, bunu bilemeyiz. Bütün bu ihtimaller var” tabirlerini kullandı.

‘BİZ ŞU AN ŞANSLIYIZ’

Semih Tareen hayvanlardan insanlara geçen bir virüsle ikinci bir pandeminin olabileceğini ekleyerek, “Yani biz şu an şanslıyız. Zira kovid-19 üzerine ilaveten ikinci bir gribal enfeksiyon pandemisi çıkmadı. Tahminen de yaşanmamasının sebebi alınan önlemlerden dolayı” dedi. 

‘SATIŞI VE AVLANMASI YASAK OLAN HAYVANLAR YÜZÜNDEN…’

“Hayvanlardan insanlara geçebilecek virüslerden nasıl korunabiliriz?” sorusuna Semih Tareen, “Bu durum evcil hayvanlar için değil de daha çok yabani hayvanlar için geçerli” yanıtını verdi. Tareen, koronavirüsün de avlanması yasak olan hayvanların avlanılması ve etlerinin satılmasından kaynaklı yayıldığını tabir etti ve bu durumu, “Mesela koronavirüsler yarasalardan yayılıyorlar ve mağaralara giren beşerler, mağaralardaki yarasaların dışkısının kurumuş tozunu soluyarak oradan virüsleri kapabiliyorlar” diyerek örnekledi. Bu üzere virüslerin önüne geçmek için ise şuurlu hayvancılığın kıymetli olduğunu belirten Tareen, çok farklı hayvan cinslerinin bir ortaya gelmemesi gerektiğinin de altını çizdi.

‘5’İNCİ PANDEMİK KORONAVİRÜSÜ YAŞIYORUZ’

Semih Tareen virüslerin laboratuvardan geldiğine dair olan telaffuzlara ise “Gerek toplumsal medya gerekse kimi haber kaynakları olsun ortada bir kanıt olmadan hâlâ bu haberin peşinden gidiyorlar” diyerek reaksiyon gösterdi. Yaşadığımız pandeminin birinci olmadığını ve 5’inci pandemik virüsü yaşadığımızı belirten Semih Tareen, “Bu virüslerin laboratuvardan geldiğine dair hiçbir kanıt yok. Bütün kanıtlar, bu virüsün de tabiattaki yarasalardan direkt ya da dolaylı olarak insanlara geçtiğini gösteriyor” diye konuştu.

‘LABORATUVARDAN ÇIKMASI ÇOK ZOR’

“Virüslerin laboratuvardan sızma ihtimali var lakin bu ihtimal çok çok düşük” diyen Tareen, birebir vakitte bu durumun çok sıkıntı bir ihtimal olduğu da belirtti. Semih Tareen, “İnsanlara bulaşması tehlikeli olabilecek virüslerin çalışmalarının yapıldığı yerlerde çok iyi müdafaalar var. Hani o denli muhafazalar var ki kaza olsa bile engelleyecek ya da  o insanın virüsü kapıp diğerlerine yaymasını engelleyecek tedbirler mevcut. Münasebetiyle bu risk çok az, doğal sıfır değil lakin bu türlü bir risk çok az” diyerek ölümcül ve bulaşıcı virüslerden tabiatta çok olduğunu ve bilim insanlarının bu virüslerle çalıştığını belirtti.

‘HADİ BEN VİRÜS YAPAYIM ÜZERE BİR ŞEY YOK’

Virüsleri daha iyi tanımaya gerek olduğunu ve salgınlara böylece daha iyi hazırlanılabileceğini belirten Tareen, “Ancak bu türlü yoktan ‘Hadi işte ben ölümcül bir virüs yapayım’ üzere bir şey olma ihtimali pek yok. Zira virüs yaratmanın bir tanımı yok. Zati beşerler bu türlü şeyler yapmayı çok iyi bilmiyor zira en iyi laboratuvar, tabiattaki laboratuvar. Yani tabiatın kendisi bu cins deneyleri aslında her gün yapıyor ve bunu biz tabiatta daima görüyoruz” açıklamasını yaptı.

MESLEĞİNİ VİRÜS ARAŞTIRMALARINA ADADI

Dr. Semih Tareen, Amerika Birleşik Devletleri’nde Viroloji ve Biyoteknoloji Uzmanı olarak çalışıyor. Üniversite eğitimini Seattle’da University of Washington’da tamamladı. Doktorasını da University of Washington’da ve Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde Moleküler Biyoloji üzerine ve AIDS’e sebep olan HIV ve emsal virüsler üzerine yaptı.

Semih Tareen, yirmi yıldan fazladır virüsler üzerinde araştırma yapıyor. ABD’de bir biyoteknoloji şirketlerinde baş yönetici olarak çalışıyor ve grubuyla bir arada kanser ve öteki hastalıklara karşı virüsleri kullanarak gen ve hücre terapisi geliştiriyor. Araştırmaları ‘Molecular Therapy’ ve ‘Journal of Virology’ üzere kıymetli bilimsel mecmualarda yayınlandı.