Bilakis beyin göçü projesiyle ABD’deki Rockefeller Üniversitesi’nden, Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’ne dönen Dr. Serkan Belkaya, karaciğer yetmezliğinin genetik şifresini çözmenin peşinde. Dr. Belkaya, “Karaciğerdeki hastalıkların genetik şifresini çözmek yeni ilaç ve tedavilerin yolunu açacak” diyor. 

ODTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nü bitirdikten sonra çalışmalarını University of Texas Southwestern Medical Center ve Rockefeller Üniversitesi’nde sürdüren Dr. Belkaya, yaygın olarak görülen viral hastalıkların çocukların birçoklarında hafif seyretmesine karşın birtakım çocuklarda ağır bir hastalık tablosuyla ortaya çıkmasının genetik bir mutasyondan kaynaklandığını gösteren araştırmalar yaptı. Hepatit A enfeksiyonu geçirdikten sonra karaciğer yetmezliği nedeniyle hayatını kaybeden bir çocukta, bunun hastanın interleukin-18 bağlayıcı proteinindeki kalıtsal bir bozukluktan kaynaklandığını tespit eden Dr. Belkaya’nın bu buluşu, tıp literatürüne girdi. Mevte kadar gidebilen akut karaciğer yetmezliğinin genetik bir nedeninin olabileceğini ıspatladığını anlatan Dr. Belkaya, Türkiye’de sürdüreceği çalışmaları Milliyet’e anlattı.

Protein keşfi

TÜBİTAK 2232 Memleketler arası Başkan Araştırmacılar Programı kapsamında 11 yıl sonra Türkiye’ye döndüğünü lisana getiren Dr. Belkaya, “Genetik hastalıklar çalışma alanıma giriyor. Çocuklarda az görülen, viral yahut sebebi bilinmeyen karaciğer yetmezliğinin genetik ve moleküler sistemlerini anlamaya çalışıyorum. Karaciğerdeki hastalık sistemlerini göstermek, genetik şifrelerini çözmek bize yeni ilaç ve tedavilerin yolunu açacak. Birebir vakitte genetik tanıya da yardımcı olacak” diye konuştu.

Bedende bir inflamasyon olduğunda bedenin bunu baskılamak için interleukin-18 bağlayıcı protein salgıladığını lakin bu baskılamanın sağlanamadığı durumda mevte kadar gidebilen bir tablo ile karşılaşılabildiğini söyleyen Dr. Belkaya, “Bu interleukin-18 bağlayıcı protein, bedende salgılandığı için insülin üzere üretmek mümkün, hatta üretilmiş bile. Bu proteinin romatizmal hastalıklarda tedavisel kullanımının faz 3 çalışması sürüyor. Ben çalışmamda bu protein eksikliğinin karaciğer yetmezliğine sebep olduğunu gösterdiğimde ise yeni bir alan açıldı. Bu ilacın karaciğer yetmezliği olan hastalarda da kullanılabilmesinin önünü açtı” dedi.

Öbür az hastalıklar da sırada

Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü (EMBO) Heyetim Dayanağı almaya hak kazanan 8 bilim insanından biri olan Dr. Belkaya, Türkiye’de ender olarak görülen öteki genetik hastalıkları anlamak için de çalışacaklarını lisana getirerek kelamlarını şöyle sürdürdü; “EMBO dayanağı bize bu bahiste katkı sağlayacak. Türkiye’de akraba evliliklerinin çok olması hastalıkların genetik geçişli olabileceğini düşünmemiz için değerli bir sebep. Bilhassa çocukluk çağında az görülen enfeksiyöz yahut enfeksiyöz olmayan inflamatuar hastalıkların genetiğini araştıracağız. Bu bütün az hastalıkların genetik olacağı manasına gelmiyor lakin birtakım hastalarda genetik olabilir diye bir hipotezimiz var ve bunu test etmeye devam ediyoruz. Benim ülkeye dönüş gayem da bu hastalıklarla genetik mutasyon ortasındaki nedensel bağları çalışmam, bu vakte kadar yurtdışında yapılan bu çalışmaları ülkemize taşımak ve bu alanda öncü bir laboratuvar kurarak ülkemize katkı sağlamak. Karaciğerin yanı sıra kan, kalp, deri, beyin ya da akciğer hastalıklarına yol açan enfeksiyonların da altta yatan genetik sebeplerini çözmeye çalışıyorum.”

Dayanaklarla büyüyeceğiz

EMBO’dan 3 ila 5 yıllık müddette yıllık 50 bin avro fon aldığını söyleyen Dr. Belkaya, bu fonun hem Türkiye’nin bilimsel alanda tanınırlığını artırmak hem de öbür araştırma kümeleri ile iş birliği yapmanın kapısını açtığını belirtti. Türkiye’ye bu üzere dayanaklarla geri dönen genç bilim insanlarının Türkiye’yi bilimde ileri taşıyacağına inandığını kaydeden Dr. Belkaya, “Tersine beyin göçü çok kıymetli. Ülkemizde standardı yükseltecek çok kaliteli buluşların ve yayınların oluşmasını sağlayacak. Burada hoş bir bilim ikliminde çalışıyorum ve ilerleyeceğimize inanıyorum. Birebir vakitte da öğrencilerimiz için rol model oluyoruz” dedi.