Kanser tedavisinin en güçlü silahlarından biri olan ‘cisplatin’ etken unsurlu ilaca karşı gelişen direnç, hastaların hayatlarını tehlikeye atıyor. Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Ceyda Açılan Ayhan, bu direnci geri çevirmek için savaş açarken, çalışması ICGEB (International Centre for Genetic Engineering) tarafından üç yıllığına fon almaya hak kazandı.

‘Elimiz güçlenecek’

Cisplatin etken unsurlu ilacın tüm dünyada kemoterapi tedavilerinin yarısında kullanıldığını ve ilacın çok tesirli olduğunu belirten Dr. Ayhan, çalışmasının amacını şöyle anlattı: “Testis kanserinde birinci başlarda hayat kurtarma muvaffakiyet oranı yüzde 10 iken, bu etken unsurlu ilacın kullanılmaya başlamasıyla yüzde 85’lere çıkıyor. Lakin kimi hastalarda bu ilaca karşı direnç oluşabiliyor. Biz o vakit kanser tedavisinde en iyi silahlarımızdan birini kaybetmiş oluyoruz. Hücreleri böylesi bir ilaca tekrar hassas hale getirebilirsek savaşta elimiz güçlenecek. Bizim çalışmamızın çıkış noktası da bu.

İlacın etken hususu DNA hasarlayıcı olduğu için tedavide de hastanın DNA’sı hasar alıyor.Kanser hücreleri olağan hücrelere nazaran daha sık bölündükleri ve
DNA tamir eden sistemleri olağan hücreler kadar iyi çalışmadığı için, cisplatin tedavisi sonucunda ölüyorlar. Buna rağmen kanser hücreleri, ilaç nasıl çalışıyorsa onun tesirini geri çevirecek yollar bularak direnç kazanıyorlar. Bu yollardan bir tanesi ilacın hücre içine alınmasını engellemek, yahut dışarı atılmasını sağlamak. Biz çalışmamızda ilacın dışarı atılımı durumuna odaklanmış durumdayız. Diğer ilaçlar ile tedaviyi destekleyerek kanser hücrelerini öldürecek ilacın hücreden dışarı atılmasını engellemeye çalışıyoruz.”

Amaç ilaç bulmak

“Aslında şimdiden birinci çalışmaları tamamladık ve birkaç molekül tespit ettik, artık bu sonuçları tekrar ederek cisplatin direncini geri çevirmeye çalışacağız. Birinci sonuçlarımız çok olumlu. Klinikte yer edinebilecek yeni tedavilere imza atmak sonuncu gayemiz. Bunu yaparken klinikte kullanılan kimi ilaçların yeni tesirlerini de inceliyoruz. Projemizin asıl yenilikçi kısmı ise moleküllerin halinden çok maksatları.

Kullandığımız kütüphane bir epigenetik ilaç kütüphanesi. Epigenetik ilaçlar kanser tedavisi için çok yeni gündeme gelmeye başladı ve birkaç kanser tipi için de onaylandı. Biz epigenetik değişikliklerin geri çevrilmesi ile cisplatin direncini de geri çevirebilmeyi ümit ediyoruz. Bu değişimi yapabileceğimiz ilaç moleküllerini tarıyoruz.”

Üç yıllığına fonlandı

Dr. Ayhan’ın projesi ICGEB (International Centre for Genetic Engineering) tarafından üç yıllığına 45 bin euroya bütçelendi. Projede şu anda doktora öğrencisi Barış Stant ve uzman araştırmacılar Dr. Buse Cevatemre ve Dr. Hamza Syed çalışıyor. Tıpkı vakitte University of Pittsburgh’da öğretim üyesi olarak misyon yapan, lizozom biyolojisi konusunda uzman Prof. Kirill Kiselyov da projenin ortak isimlerinden.