Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, geçtiğimiz hafta Tekirdağ’daki Koçak Farma Tesisleri’nde, Kovid-19 yerli aşı çalışmalarının yürütüldüğü laboratuvarda incelemede bulunarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile imajlı görüşme yapmış ve çalışmalara ait bilgi vermişti. Bakan Koca, daha sonra Hürriyet Gazetesi müellifi Ertuğrul Özkök’e verdiği röportajında “Bu salı günü çok değerli bir gün. Zira o gün Türkiye’de, insan üzerine uygulanacak birinci aşının 1000 dozluk üretimi tamamlanacak.” Sözlerini kullandı. İşte Bakanın muştusunu verdiği o tesisleri ve aşı çalışması hakkındaki tüm ayrıntıları Firmanın CEO’su ve İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Hakan Koçak, geçtiğimiz Temmuz ayında birinci kere DHA ile paylaştı. Yüksek güvenlikli laboratuvarları ve aşının üretim proseslerini de DHA kameraları ile paylaşan Dr. Koçak, tesisin birebir vakitte Kovid tedavisinde kullanılan tüm ilaçların üretimi ve aşı çalışmasının tıpkı çatı altında yapıldığı tek merkez olduğunu da vurgulamıştı. 

HEM İLAÇ HEM AŞI ÜRETEN TEK TESİS

Dr. Koçak,  “Firmamızda Kovid 19 tedavisi ile ilgili hem birçok ilacı üretiyor hem de aşı çalışmaları yürütüyoruz. Hidroksiklorokin (sıtma ilacı), favipiravir (antiviral ilaç), enoksaparin ve dipiridamol (pıhtı önleyici ve kan sulandırıcı ilaçlar), deksametazon (kortizon), azitromisin (antibiyotik) üzere Kovid tedavi protokolünde yer alan ilaçların hepsini üretiyoruz ve birebir vakitte hastaların dayanak tedavisinde kıymetli bir yeri olan serumları da Ayazağa’daki tesislerimizde tam kapasiteyle üretmeye devam ediyoruz. Kısaca Kovid 19 ile gayrette ülkemize yerli ve ulusal üretimle tam takviye vermeye çalışıyoruz” demişti.

“YÜKSEK GÜVENLİKLİ LABORATUVARDA ÜRETİM DE YAPABİLECEĞİZ”

Aşı projesinin de büsbütün kendi firmalarına ilişkin olduğunu anlatan Dr. Koçak, şu bilgileri verdi: “Firmamız aslında aşı üretiminde yıllardır tecrübesi olan bir firma. Virüs aşıları konusunda hayli uzun yıllardır tecrübemiz var. Bu çalışmamızı yürüten bilim insanları da kendi bünyemizde yer alan alanında hayli uzman bireyler. Biz Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onaylı ar-ge merkeziyiz. Burada yaklaşık 100 bilim insanı çalışıyor ve bunların bir kısmı da bu Kovid aşısı projesini yürütüyor. Aşı çalışmalarımızı yürüttüğümüz BSL 3 yani yüksek biyogüvenlik düzeyi olan laboratuvarımızda aşı üretim alanımız da mevcut. Burada yapılan aşı çalışmaları sonuçlandığında, üretimini de yeniden kendi bünyemizde, kendi tesislerimizde yapacağız. Türkiye’de hem laboratuvar hem de yüksek biyogüvenlik seviyesinde aşı üretim imkanı olan tek merkeziz.”

Dr. Koçak, 3 ay içerisinde insan denemelerine de başlayacaklarını açıklayarak insanlardaki Faz çalışmalarına geçeceklerini belirtmiş, “Bu faz çalışmaları da yaklaşık 6 ay sürecek. Sonuçlar olumlu olursa 2021’in ortalarında bizim aşımız da kullanım için hazır olacak. Hayvan çalışmalarında aşı hem deney hayvanlarına değişik dozlarda uygulanıyor, hem de hayvanlarda bağışıklık yanıtı oluşturuyor mu, rastgele bir yan tesir oluşuyor mu; bunlara bakıyoruz. Şu ana kadar yaptığımız çalışmalar pek iyi sonuçlar verdi. Bağışıklık cevabı uygun seviyede oldu, yan tesir de gözlemlemedik. Fakat asıl bağışıklık karşılığını insanlarda yapılacak olan faz çalışmalarında göreceğiz. Dünyada yürütülen başka aşı çalışmalarında da ne kadar müddetliğine bağışıklık oluşturacağına dair şimdi net bir sonuç yok. Fakat aşılar insanlara uygulandıktan sonra takip edilecek ve 6 aylık, 1 yıllık, 2 yıllık dönemlerde antikor seviyeleri saptanarak ne kadar müddetle devam ettiği ortaya çıkacak” demişti.

AŞI ÜRETİM KAPASİTESİ MUHTAÇLIĞA NAZARAN ARTIRILABİLECEK

Şayet çalışmalardan başarılı sonuçlar alınırsa aylık yaklaşık 6 milyon doz aşı üretim kapasiteleri olduğuna da vurgu yapan Dr. Hakan Koçak, gereksinime nazaran bu kapasitenin daha da artırılabileceğine işaret ederek “Çalışmalarımız istediğimiz üzere olumlu bir halde sonuçlanırsa, aşı üretim çalışmalarına daha evvelce de başlayıp muhakkak bir stok da yapabiliriz. Yani ülkemizde aşının üretimi açısından bir problemimiz yok” diye konuştu.

ANA LABORATUVARDAKİ REAKTÖR ASIL ENDÜSTRİYEL ÜRETİMİ SAĞLAYACAK

Koçak Farma yerli Kovid aşısı bilim takımında yer alan Veteriner Tabip ve Viroloji Uzmanı Dr. Engin Alp Önen ise aşı çalışmasında kullandıkları virüsü Sıhhat Bakanlığı’ndan temin ederek aşı geliştirme çalışmalarına başladıklarını anlatmış ve şu bilgileri paylaşmıştı: “Sağlık Bakanlığı’ndan aldığımız karakterize edilmiş virüs suşunu, hücre sınırlarını enfekte virüs bankalarında tutuyoruz ve bunları eksi 86 derecedeki özel dolaplarımızda saklıyoruz. Ana hücre bankasından başlayarak çalışma hücre bankaları ve daha sonra bir serinin üretimine hakikat yola çıkıyoruz. Laboratuvardan son esere kadar devam eden bütün süreçler bu formda başlıyor. Aşı denemeleri için temin edilen virüs farklı proseslerle evvel birkaç litre hacme ulaştırıldı. Ana laboratuvarımızdaki reaktörde başlangıç üretimini daha büyük çapta, endüstriyel boyuta getirme imkanımız oluyor. Yani 100-200 bin doz aşı üretebilmek için daha yüksek hacimlere çıkılması gerekiyor. Üretilecek olan aşı dozuna nazaran başlangıçtaki 500 mililitrelik ya da birkaç litrelik hacimler, 20-25, gerekirse 250 litreye kadar yükseltiliyor ve laboratuvar hacminin dışında endüstriyel boyutta üretim yapılmasını sağlıyor. Bu sayede de yüzbinlerce, hatta milyonlarca doz aşı üretimi mümkün oluyor.”

“DAHA İNANÇLI OLDUĞU İÇİN İNAKTİF AŞI İÇİN ÇALIŞTIK”

Dr. Önen, inaktif aşı teknolojisini kullanmayı tercih ettiklerini belireterek bunun nedenini de şöyle açıklamıştı: “Çünkü bu teknoloji asırlardır var olan, kolay uygulanabilir ve milyonlarca doz üretim yapmaya imkan tanıyan bir prosedür. İnaktif aşılar tıpkı vakitte virüsün tamamı inaktif edilerek kullanıldığı için, daha fazla antijenik yapı içeriyor. Bu da aşının aktifliğini yükseltiyor. İnaktif yani zayıflatılmış virüsle yapılan canlı aşılar, yüzyıllardır üretilen ve kullanılan, üzerinde derin bir deneyimin elde edildiği aşılar. Kâfi bağışıklığı oluşturduğu ve gereğince de inançlı olduğu günümüze kadar biliniyor. Biz de bu nedenle Kovid’e karşı bu teknikle aşı geliştirme kararı alarak yola çıktık.