Müzeyken mescide çevrilen ve yarın açılışı yapılacak Kariye Camii’nin son manzarası tartışmalara neden oldu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı (İBB) Yetenekli Polat, Kariye fresk ve mozaiklerinin kapatılmış halini toplumsal medyadan paylaşınca, yapının tüm özelliğinin kaybolduğuna yönelik reaksiyonlar geldi. Polat, Twitter hesabından, “Dünya sanat tarihinin baş yapıtlarından Kariye’nin fresk ve mozaiklerinin kapatılması ne yazık ki yapının karakterini ve sanatsal bedelini öldürecek vasıfsızlıkta” paylaşımında bulunurken, Milliyet’e yaptığı açıklamada da, “Kariye Camii, Vakıflar Genel Müdürlüğü uhtesinde ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kullanımında bulunuyor. Tarihi yapı İBB’nin yetki alanı dışında olduğundan rastgele bir tüzel teşebbüs yahut müdahalemiz kelam konusu olamaz. İstanbul’un en değerli kültürel mirasının durumunu kamuoyunun dikkatine sunmak istedik” tabirlerini kullandı.

‘Izdırap veriyor’

Polat’ın paylaştığı manzarayı Milliyet’e kıymetlendiren mimarlık tarihçisi Prof. Dr. Zeynep Ahunbay da, Kariye’deki manzaraların önümüzdeki günlerde Dünya Miras Komitesi’nin toplantısında gündeme geleceğini ve Türkiye için olumsuz yansımalar yaşanacağını söyledi. Prof. Ahunbay,

“74 yaşındayım. Her vakit ülkemin aydınlığa ulaşacağına, insanlarımızın tarihi doku ve çevreyi koruyacaklarına inandım. Ne yazık ki cehalet devam ediyor. Bize emanet kalan mirası katlediyoruz. Artık söyleyecek kelam bulamıyorum. Çok üzgünüm. İstanbul’un kültürel, tarihi mirası maalesef ideolojik nedenlerden ötürü ziyan görüyor. Kariye, Bizans’tan günümüze miras kalmış en değerli kültürel hazinelerden biri. Bu kadar kıymetli bir kültürel mirası estetikten uzak ve asıl pahalarını ortadan kaldıracak halde düzenlemek inanılır üzere değil. Hiç kimse tarihi, kültürel varlıkları bu kadar aşağılama hakkına sahip olamaz. Kariye İstanbul’un en çok mozaik ve freski olan kilisesi. Ayasofya’dan bile daha çok freskin olduğu yapıta reva görülen bu uygulama ızdırap veriyor. Yazık, çok yazık” diye konuştu.

Listeye giren birinci eser

Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Kurulu Türkiye Ulusal Komitesi tarafından yapılan açıklamada, “Kariye’nin de içinde bulunduğu İstanbul’un Tarihi Alanları, 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne, Türkiye’nin listeye giren birinci miras alanlarından biri olarak kaydedilmiştir. 1985 yılı prestijiyle Dünya Mirası statüsüne sahip olan Kariye, gerek mimarisi, gerekse mozaik ve freskleriyle üniversal bir bellek ve bedeldir. Dünya Mirası statüsüne sahip varlıkları en iyi formda korumak, yönetmek, fizikî ve entelektüel erişime açık tutmak, kültür varlığının tarihi, mimari, sanatsal ve kültürel kıymetlerini tüm insanlıkla paylaşmak taraf devletin sorumluluğundadır” denildi.

‘Anıtsal yapıyı örtmek yanlış’

Yüksek mimar Dr. Doğan Hasol şu değerlendirmeyi yaptı: “Türkiye öncelikle bir mimarlıklar ülkesidir. İsmi bilinen 42 uygarlık, 3 bin antik kent ve Dünya’nın Yedi Harikası’ndan ikisi bu topraklarda bize emanet edilmiş, emsalsiz bir arkeoloji ve mimarlık birikimidir. Çeşitli devir ve uygarlıkları yansıtan tarihî, kültürel yapıtlara sahip çıkamıyoruz. Kariye’deki manzara yürekler acısı. Bu eserler dünya mirasıdır ve bu cins yapıtları olduğu üzere korumak insanlık misyonudur. Yapıtın ruhuna karşıt değişiklikler yapmaya hakkımız yok. Kariye çok özel bir yapı. Harika mozaik ve freskleri bünyesinde barındıran bir anıtsal yapıdan kelam ediyoruz. Örterek kullanmak yanlışsız değil. İznik ve Trabzon’daki Ayasofya müzeleri mescide çevrildi, lakin esnaf kan ağlıyor. İznik, üçüncü Hristiyan Konsili’nin toplandığı yerdi. Bu nedenle otobüslerle Hristiyan ziyaretçiler gelirdi lakin artık gelen, giden yok. Bu uygulamalarla ülkemizi ziyaret etmeyi düşünen turistleri de kaçırıyoruz.”

Fotoğraf: Ozan Güzelce