Senim Tanay Karakuş – Gonca Kocabaş / Milliyet.com. tr – Hava kirliliğinin gezegenimiz için büyük bir sorun olduğunu biliyoruz, uzmanımıza her şeyden evvel hava kirliliğinin nasıl anlaşılabileceğini sorduk. TTD Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Üyesi Uzm. Dr. Nilüfer Aykaç, hava kirliliğinin, ölçüm istasyonlarında topoğrafik ve meteorolojik faktörleri de hesaba katılıp standardize edilerek belirlendiğini lisana getirerek, “Türkiye’de hava kirliliği, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından genel olarak partikül unsur (PM10), kükürtdioksit (SO2), karbon monoksit (CO), azotdioksit (NO2) ve ozon (O3) kirleticileri ile izleniyor” dedi. Dioksin ve furan üzere sıhhati tehdit eden birçok hava kirleticisi ise maalesef rutin olarak ölçülüp raporlanmadığını söz eden Aykaç, “Türkiye’de hala ne yazık ki PM2.5 (ince partikül) için kabul edilmiş ulusal bir hudut paha bulunmuyor, her istasyonda ölçüm yapılmıyor” diyor.

‘KENTLERDE HAVA KİRLİLİĞİNE YOL AÇAN 30’DAN FAZLA KİRLETİCİ VAR’

Aykaç, iç ve dış ortam hava kirliliğini birbirinden başka olarak ele almak gerektiğini ve iç ortam hava kirliliğinin daha çok yoksullukla bağlı olduğunu ve bunun da bilhassa bayanlar ile çocukları etkilediğini lisana getiriyor.

Kelamlarına devam eden Aytaç, “Kentlerde hava kirliliğine yol açan 30’dan fazla temel kirletici vardır. Partikül unsur, kükürtdioksit, nitrojendioksit, karbonmonoksit ve ozon hava kirliliğine yol açan en temel 5 kirleticidir. Dünya nüfusunun yüzde 99’u Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) müsaade verdiği yeni hava kalitesi kıymetlerinin karşılanmadığı yerlerde yaşıyor” tabirlerini kullanıyor.

2020 Türkiye vilayet il hava kirliliği haritası

‘ESENYURT VE MECİDİYEKÖY HAVA KİRLİLİĞİNİN EN YÜKSEK OLDUĞU YERLER’

Türkiye’deki kentlerin ve ilçelerin hava kirliliği seviyesine de değinen Aykaç, “Türkiye’de kâfi ölçüm yapılan tüm vilayetlerimizde hava kirliliği önemli bir sorun olarak önümüzde duruyorç İstanbul’da Esenyurt ve Mecidiyeköy’de hava kirliliğinin daha yüksek olduğu, Şile üzere daha yeşil alanlarda hava kirliliğinin daha az olduğu söylenebilir” açıklamasında bulunuyor.

‘HAVA KİRLİLİĞİ AZALIRSA HAYAT MÜHLETİ 2 YIL UZAYABİLİR’

Hava kirliliğinin insan sıhhatine olan tesiri üzerine de yorumlarda bulan Uzm. Dr. Nilüfer Aykaç, hava kirliliğinin en başta teneffüs, kalp damar hastalıkları ve hudut sistem hastalıklarına sebep olduğunu ve bu hastalıkların her yıl 8 milyon kişinin erken vefatına yol yol açtığını vurguluyor.

Hava kirliliğinin global olarak azaltmasıyla, insanlarda ortalama ömür mühletini 2,2 yıl uzayabileceğinin de altını çizen Aykaç, “Bilimsel araştırmalar, bilhassa kalp ve teneffüs sistemi hastalıklarından kaynaklı ölümlerin hava kirliliğiyle direkt temaslı olduğu ve hava kirliliğinin azaltılması halinde ölümlerin de önlenebileceğini gösteriyor” diyor.

Dr. Nilüfer Aykaç, yaşanan tüm ekolojik meselelerin tahlil noktasının “sürdürülebilir kalkınma” bakış açısının yerine sürdürülebilir bir gelecek ve ömürden geçtiğini söylüyor.  Aykaç’a nazaran kalkınma, insanların ve tabiatın ahenkli bir halde birbirlerini besleyerek, insanı tabiatın sahibi değil bir kesimi olarak kabul ederek, biyoçeşitliliği, çeşitlilik içinde birliği ve tıpkı vakitte hayat niteliğini yükseltmeyi hedefleyerek sağlanabilir. Aykaç, “Bu nedenle tabiatla dost, fazla gücün tüketimine hassas bireyler olmalıyız” yorumunda bulunuyor.

DSÖ, BEDELLERİNİ GÜNCELLEDİ, İŞTE SONUÇ…

Geçmiş yıllara baktığımızda dünya genelinde yaşanan değişimlere de değinen Aykaç, “Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), hava kalitesi hudut kıymetlerini 2005’de tanımladı ve ortadan 16 yıl geçtikten sonra hava kirliliğinin sıhhat tesirleri konusunda yapılan çok sayıda araştırmaya dayanarak bu kıymetleri güncelledi. DSÖ, önerilen hudut bedellere uyulduğu takdirde her yıl global olarak milyonlarca mevtin ve PM2.5 olarak bilinen ince partiküllere bağlı ölümlerin yaklaşık yüzde 80’inin önlenebileceğini belirtiyor” açıklamasında bulundu.

Aykaç, DSÖ’nün yeni kılavuzunda, gözlemlenebilir en düşük maruz kalma düzeylerinde bile insan sıhhatine ziyanlar olduğunu gösteren ispatlar olduğunu tabir ederek  güvenli bir hava kirliliği düzeyi olmadığı konusunda ihtarda bulunulduğunu da söylüyor.

HASTALIK YÜKÜNÜ AZALTMANIN YOLU BURADA GİZLİ

“Hava kirliliği, sıhhat için en büyük çevresel risklerden biri” diyen Aykaç, kelamlarını şöyle sürdürüyor: “Ülkeler hava kirliliği düzeylerini azaltarak inme, kalp hastalığı, akciğer kanseri ve astım dahil hem kronik hem de akut teneffüs yolu hastalıklarından kaynaklanan hastalık yükünü azaltabilirler.”

21. yüzyılda iklim değişikliği global sıhhat için en büyük tehdit. Aykaç, uygarlık tarihi boyunca iklim değişikliğine yol açan atmosferdeki karbondioksit gazının bilhassa sanayi ihtilali sonrası süratle artış gösterdiğini belirtiyor. O denli ki 1985 yılından 220 yılına kadar olan süreçte de bu artış katlanarak sürmüş ve şayet bu gidişata müdahale edilmezse çok daha kritik vakitler yaşayabiliriz.

Global iklim krizine neden olan en başta karbondioksit gazı üzere sera gazlarının atmosferdeki oranları bu süreçte de yükselmeye devam ediyor. İklim krizinin direkt ve dolaylı yollarla sıhhatimizi etkilediğini söyleyen Aykaç, bu durumun hastalıklara, ölümlere yol açtığını belirterek, “Sera gazı emisyonlarının en değerli kaynağı insandır. Fosil yakıt kullanımı, orman yangınları, sentetik gübre kullanımı, endüstriyel faktörler ve hayvancılıktır” diyor.

Hava kirliliğinin koronavirüsü tetikleyip tetiklemediği de karşılığı en merak edilen sorular ortasında. Pekala, koronavirüs ile hava kirliliği ortasında bir ilişki var mı? “İçinde yaşadığımız bu çağ, ekolojik sistemi yıkıma sürükleyen ve geleceğimizi büyük yok oluşa taşıyan bir çağ” diyen Dr. Nilüfer Aykaç, çarpıcı yorumlarda bulundu.

HAVA KİRLİLİĞİ İLE KOVİD-19 ORTASINDAKİ İLGİ İSPATLANDI

Aykaç, “Bir yılı aşkın bir müddettir Kovid-19 pandemisinin yıkıcı tesirinin sürdüğü ülkemizde salgına bağlı gelişen ölümlerin hava kirliliği ile direkt bağlı olduğu da bilimsel olarak ispatlanmış bir gerçektir” diyerek şöyle konuştu:

“Kovid-19un daha fazla görüldüğü yerlerde yüksek PM2.5 (ince partikül), NO2 (azot dioksit) ve CO2 (karbondioksit) olan bölgeler olması bir tesadüf değildir. Solunan havada asılı kalan partiküler husus dışında kükürt dioksit, azot dioksit, karbon monoksit ve ozon üzere kirleticilerin de SARS-CoV-2 virüsüne karşı olan hassaslığı ve hastalığın şiddetini arttırdığı gösterilmiştir.Bu kapsamda Türkiye’den yapılmış bir araştırmada, havada asılı kalan küçük partiküllerde SARS-CoV-2 virüsünün gösterilmiş olması dikkat cazip.”

Yüksek seviyede hava kirliliğinin, bedenin havadaki virüslere karşı doğal savunmasını etkileyerek insanların viral hastalıklara yakalanma mümkünlüğünü artırdığını belirten Aykaç, “Bu bağlantı koronavirüs için de söylenebilir” diyor.

‘BİRÇOK DELİL VAR’

Orman yangınlarının karbondioksit emisyonunda büyük bir artışa yol açtığı raporlandı. Bunun sıhhatimiz üzerinde kısa ve uzun vadede nasıl sorunlar yaratabilir? Yaz boyunca tüm dünya da olduğu üzere Türkiye’de yaşanan orman yangınlarıyla ilgili de yorumda bulunan Aykaç, dumanın içinde gözle görülemeyen ve kanserojen olan parçacık hususlar nedeniyle sıhhat tehdidi oluşturan bir karışım olduğunu tabir ediyor.  Aykaç’a nazaran kısa müddet bu dumana maruz kalanlarda göz ve üst ve alt  solunum yolu etkilenmesiyle başlayıp akciğer işlevinde azalma, akciğer enfeksiyonları , bronşit, astım ve öbür akciğer hastalıklarının alevlenmesi üzere daha önemli sıhhat sıkıntıları yaşanabiliyor. Aykaç, “Ayrıca  çeşitli kalp damar hastalıklarını ağırlaştırdığını, hatta erken ölümlere neden olduğunu gösteren ziyadesiyle delil mevcuttur” diyerek uzun vadede de sıhhate tesiri noktasında elde hudutlu bilgiler olduğunu söylüyor.