Aykut Ferah – Milliyet Arkeoloji Proje Danışmanı

Dünyada her şey üzere tarih dediğimiz geçmiş de insan eseridir ve onun için vardır. Tarih bir aynadır, ortada bir ona bakarak dünü, bugünü ve yarını görüp, şekillendirip, anlamlandırabilir. Anadolulular olarak ne şanslıyız ki yeryüzü coğrafyasında geçmiş kültürel miras ve niyet eserleriyle bugüne ve geleceğe taraf verme niteliğinde eserler ve örnekler gösterebileceğimiz yegâne topraklarda doğmuş Anadolu medeniyet dairesinin mirasçılarıyız. Dün, Anadolu için medeniyet feneri üzeredir. Hem bugüne ışık tutarak günümüzü aydınlatır hem de ışığıyla yarınlara ulaşarak geleceğe yönelik tasalardan sıyrılmamıza vesile olur. Anadolu, medeniyet tarihinde çok sefer dünyanın siyasi, askeri ve bilim odaklı başkan kara modülü olmuştur. Bu medeniyetlerin en kıymetlilerinden biri de bu ayki kapak hususumuz olan Hitit Devleti’dir. Hattuşa’da küçük bir siyasi yapı olarak kurulan fakat vakit içerisinde siyasi hâkimiyetini hem batıya hem de doğuya gerçek aktararak büyük bir uygarlık haline gelen Hitit uygarlığı, varlık gösterdiği sürece Anadolu’da güçlü bir egemenlik alanı yaratmış ve uyguladığı başarılı siyasi ve askeri stratejiler ile birçok devleti denetimi altına almıştır

Kıymetli katkılar

Hititler Anadolu’da yaşayan birden fazla küçük krallığı hâkimiyeti altına almış ve uygarlıklarının yıkılışına kadar Anadolu’ya devlet idaresi, siyaset ve diplomasi geleneği ile ilgili değerli katkılar sunmuşlardır. O periyottaki diplomasi geleneğini, günümüz kaideleri ile kıymetlendirmek elbette ki mümkün değildir. Fakat diplomasiyi, müzakereler ve elçiler seviyesinde görüşmeler yoluyla iki topluluk ortasındaki ilgileri yapılandırma sanatı olarak ele aldığımızda, Hititlerin çağının en kıymetli diplomasi örneklerini sundukları yadsınamaz bir gerçektir. Adalet, istikrar, nizam ve huzur her vakit değer verilen bahisler olduğu için, bu doğrultuda düzenlemeler yapılmasına her periyot dikkat edilmiştir.

Kadeş Antlaşması

Hitit Devleti üzere büyük bir tertibi yönetmek doğal olarak, etraf ülkeler ile bağ içinde olmayı gerektirmekteydi. Bu bağları düzenleyen ve azımsanmayacak sayıda olan devletlerarası yazışmalar ise ekseriyetle çivi yazılı tabletlerle yapılıyordu. Bu mutabakatlardan en kıymetlisi elbet M.Ö. 13. yüzyılın başlarında III. Hattuşili ve II. Ramses ortasında imzalanan Kadeş Antlaşması’dır. Hitit-Mısır Ebedi Barış Antlaşması olarak da bilinen Kadeş Antlaşması, Hitit Devleti’nde diplomasinin en az savaş stratejileri kadar değerli bir silah olduğunu da kanıtlayarak tarihteki bilinen birinci memleketler arası barış antlaşması olmuştur. Karar sürdüğü periyot boyunca birçok siyasi ve diplomatik strateji ile başarılı bir yol izleyen ve bu sayede de güçlü devlet statüsüne erişen Hitit uygarlığı, bu barış antlaşması ile bir sefer daha diplomatik muvaffakiyet örneği sergilemiştir. Kadeş Antlaşması gerek iki büyük devlet ortasında gerçekleşen birinci diplomasi örneği olması gerekse iki büyük güç ortasında barış, eşitlik, saldırmazlık ve iyi komşuluk münasebetlerini temel alan birinci antlaşma olması bakımından hem uygarlık tarihinde hem de memleketler arası bağlantılar disiplininde büyük bir kıymet arz etmektedir. Antlaşma birinci diplomatik metin olmanın ötesinde, içerdiği kararlar gereği antlaşmanın bağlayıcılığı, milletlerarası barış ve güvenliği temel alması, bu doğrultuda bir ittifaktan bahsetmesi açısından hem memleketler arası alakalar hem de milletlerarası hukuk açısından değerli bir pozisyona sahiptir.

Bugüne yansıması

Tarih tekerrürden ibarettir ve barışa en çok muhtaçlık duyduğumuz günlerde, daha birkaç gün evvel, “Yurtta sulh, cihanda sulh” diyen Mustafa Kemal Atatürk’ün evlatları olarak Rusya-Ukrayna savaşı taraflarını Antalya’da bir ortaya getirerek diplomatik yolları zorluyor olmamız Hititlerden bu yana gelen Anadolulu genlerimizdendir.

İstanbul Arkeoloji Müzelerinde

Çağdaş diplomasinin temeli olmasından ötürü büyütülmüş bir kopyası New York’taki Birleşmiş Millet Binası’nda da sergilenen, Mısır’da tapınakların duvarlarına da kazınan muahedenin bir nüshası Boğazköy kazılarında bulunmuş olup günümüzde MüzeKart’ınız ile ziyaret edebileceğiniz İstanbul Arkeoloji Müzelerinde görülebilir.