Bir haftadır, ‘emeklilik fonlarına el koyulur mu, koyulmaz mı’ konusunu tartışıyoruz. Tartışma nereden çıktı?

Hürriyet’ten Noyan Doğan’ın yazısı:

Geçen pazartesi, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde, benim de katıldığım, kamu sigorta şirketlerinin birleşmesi nedeniyle düzenlenen Türkiye Sigorta Tanıtım Töreni’nde, Cumhurbaşkanı Erdoğan bir konuşma yaptı. Konuşmasının ortasında da, “Devletin takviyesi ve teşvikiyle fon fiyatı 154 milyar liraya ulaşan Kişisel Emeklilik Sisteminde yapılacak atılımlarla gerçek bölüme uzun vadeli ve düşük maliyetleri büyük bir kaynak sağlanabilecektir” açıklamasında bulundu.

Bunun üzerine kimi kesitler, ‘BES’teki birikimler özel bölüme kredi olarak verilirse sistem batar, sisteme itimat zedelenir’ söylemi üzerinden, ‘tasarruflara el koyulur mu, koyulmaz mı’ tartışması başlattı. Merasimin sonraki gün birçok meslektaşım ve tanıdıklar, ‘nedir bu işin aslı astarı, bir anlat, birikimlere el mi konulacak, özel kesime mi verilecek?’ diye arayıp, sordu. Arayanlara da anlattım, sizlerle de paylaşayım. Lakin evvel bir iki tespitte bulunayım.

154 MİLYAR LİRALIK FON

Cumhurbaşkanı’nın konuşmasındaki o kısmı paylaşayım. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Türk sigorta ve emeklilik bölümü ne kadar yüksek seviyede fon biriktirirse ülkemizin büyümesine ve kalkınmasına o derece takviye verecektir. Bilhassa hayat sigortaları ve emeklilik sistemi uzun devirli ve düşük maliyetli fon birikimine katkı sağlayan temel araçlardır. Devletin dayanağı ve teşvikiyle fon fiyatı 154 milyar liraya ulaşan Ferdî Emeklilik Sisteminde yapılacak atılımlarla gerçek bölüme uzun vadeli ve düşük maliyetli büyük bir kaynak sağlanabilecektir” dedi.

BES NE KADAR MUTEBER?

Aslında bu bahis birinci kere gündeme gelmiyor. Açılıp bakılırsa; 2019’un temmuz ayında, Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilen, 11. Kalkınma Planı’nda, yapılacaklar ortasında, “Emeklilik fonlarında tasarruf imkanları artırılarak, bu fonlarda oluşan kaynakların endüstrinin büyümesine yönlendirilmesi teşvik edilecektir” unsuru yer alıyor. Tıpkı biçimde, 2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programına da bakılırsa, gayeler ortasında, “Emeklilik fonlarında tasarruf imkanları artırılarak, bu fonlarda oluşan kaynakların endüstrinin büyümesine yönlendirilmesi teşvik edilecek’ diye yazıyor.

Pekala, neden bu türlü bir maksat kondu? Tasarrufların artmasının öncelikli yararı elbette bireyleredir lakin tıpkı vakitte iktisat için de kıymetlidir. Şöyle ki; iktisada uzun vadeli kaynak sağlanır, yatırımlar desteklenir, sermaye piyasaları derinlik kazanır, iktisat büyür, dış şoklara karşı kırılganlık azalır. Daha açık şöyle anlatayım. Şayet BES’teki fon büyüklüğümüz 500-600 milyar lira olsaydı, kurdaki dalgalanmalar bize vız gelir tırıs giderdi.

Gelelim, ‘emeklilik fonlarına el koyulur mu, bu fonlar gerçek kesimi fonlamada kullanılır mı?’ konusuna. Bilenler, BES’in güvenilirliğini biliyor lakin bilmeyenler için en kolay biçimiyle anlatayım. Emeklilik şirketine, aylık belli bir ölçü katkı hissesi ödeyerek sisteme giriyorsunuz; emeklilik şirketi size birikimlerinizin kıymetleneceği emeklilik fonları hakkında alternatifler sunuyor, fonunuzu kendiniz seçiyorsunuz. Yatırdığınız katkı hisselerini emeklilik şirketi portföy idare şirketine yönlendiriyor, sizin üzere öteki iştirakçilerin katkı hisseleri ile bu birikimler fonlarda, portföy idare şirketleri tarafından yönetiliyor.

TERCİH, DEVLET TAHVİLİ

Bu fonların içinde de yatırım aracı olarak faiz var, repo var, devlet tahvili var, hazine bonosu var, pay senedi var, döviz var, altın var. Yatırdığınız o katkı hisseleri da fonların içindeki bu yatırım araçlarına hisse ediliyor. Bunların hepsi de sistemdeki iştirakçiler tarafından an ve an takip ediliyor. Ferdi emeklilik hesapları ve fon varlıkları Takasbank bünyesinde saklanıyor. Tüm bu süreçler de Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sermaye Piyasası Konseyi, Emeklilik Nezaret Merkezi, Takasbank ve bağımsız kontrol şirketlerinin kontrol, nezaret ve denetimi altında yürütülüyor. Şunu da belirteyim, BES’teki şahısların birikimlerini değerlendirmeyi tercih ettikleri yatırım enstrümanları ortasında birinci sırayı devlet tahvili, hazine bonosu, kamu kira sertifikası alıyor.

Yani, bankadaki mevduat üzere bu paralar bir yerde değil; buna el koysunlar, alıp fabrika yatırımları için ona buna dağıtsınlar. Anlayacağınız, emeklilik fonlarına el koyulmaz, bir yerlere kaynak olarak aktarılmaz. Fakat illa da ‘istenirse koyulur kardeşim’ diye ısrar eden varsa, diyecek bir şeyim yok.

156 MİLYAR LİRANIN 20 MİLYAR LİRASI DEVLETİN!

Bugün için BES’te; 6.8 milyonu istekli sistemde, 5.5 milyonu da çalışanların girdiği otomatik iştirak sistemi olmak üzere toplam 12.4 milyon iştirakçi bulunuyor. Istekli sistemdeki fon toplamı 146.2 milyar lira. Bunun 127.1 milyar lirası iştirakçilerin fonu, 19.1 milyar lirası da devlet katkısı fon meblağı. Otomatik iştirakte ise toplam fon meblağı 10.5 milyar lira; bunun da 10.1 milyar lirası iştirakçilerin fonu, 329 milyon lirası da devletin koyduğu katkı fiyatı. Böylelikle BES’te toplam fon 156.8 milyar lira, bunun da 20 milyar lirası devletin koyduğu katkılardan oluşan fon. Bu 156 milyar liralık fonu da 23 emeklilik şirketi oluşturmuş durumda.