1926 yılında Paris’te doğmuş, İstanbul  Taşkışla’da bir Cumhuriyet çocuğu olarak mimarlık okumuş, 50’lerde İtalya’da Rönesans mimarisi üzerine çalışarak doçent olmuş, 60’larda Amerika’da çeşitli üniversitelerde öğretim üyeliği yaparken profesör olmuş, sonraki yıllarda milletlerarası bağlarını bir yazıya sığdırılması mümkün olmayacak biçimde daima sürdürmüş, çeşitli ülkelerde, üniversitelerde konuk öğretim üyeliği yapmış, Ağa Han Mimarlık Mükafatı yürütme komitesinde yer almış, American Institute of Architects’e yabancı gurur üyesi seçilmiş, çok sayıda müdafaa konseyinde başkanlık yapmış, dört yabancı lisan bilen gerçek bir dünya insanı Doğan Kuban.

Onun 70’lerde dekanlık yaptığı yıllarda ben de İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde öğrenciydim. Fakültede “Mimarlık Tarihi ve Onarım Enstitüsü”nü kurmuştu. Mimarlık tarihi dersimizin de hocasıydı. O yıllarda Divriği Külliyesi ile ilgili çalışmalarına da başlamıştı. (Divriği Külliyesi daha sonraki yıllarda UNESCO tarafından müdafaa altına alınacak, eşsiz bezeme işçiliğine sahip taç kapıları olan bir Selçuklu yapıtıdır.) Benim Divriğili olduğumu derslerde öğrendikten sonra bana bu eşsiz yapıtın korunması ile ilgili çeşitli mesleksel öğretiler anlattı. Müdafaa öncelikli bakış açısından bir öğrenci olarak o vakit çok etkilendiğimi hatırlıyorum.

Kentsel ve yapısal korumacılık

Uzun yıllar sonra 2007 yılında memleketim Divriği’ye mesleksel bir katkım olması dileğiyle kapısını çaldım. Divriği Külliyesi ile ilgili tutkuyla yaptığı çalışmaları yazdığı kitapları daima takip etmiştim. Ne yapabilirim diye ona sorduğumda “Bir sarsıntıda ya da öteki bir biçimde yapının hasar görmesi halinde elimizde kâfi doküman yok, yapıyı belgeleyelim” diye cevapladı. Özel tekniklerle, fotoğraf sanatkarı mimar Cemal Emden tarafından fotoğraflanan, daha sonrasında ismini “Cennet’in Kapıları” olarak isimlendireceğimiz fotoğraf standı ve kitap (YEM Yayınları 2010) ortaya çıktı, bu vesilesiyle geçirdiğimiz tüm vakitlerde, onca yıl sonra onunla öğrenci öğretmen alakamızı yine yaşama fırsatını elde ettim.

2011 yılında Unesco daveti ile Paris’e “Cennet’in Kapıları” standını açmak için birlikte gitmiştik. Doğan Kuban’ın Fransızca sunumuyla yapılan stant açılışından sonra onun doğduğu meskene gittik. Yolda giderken ‘ders’ tekrar devam ediyordu. Ortadan 85 yıl geçmiş olmasına karşın kapı numarasından cephe renklerine kadar yapının birebir formda korunduğundan şimdi görmese de emindi. “Giriş basamak mermeri tahminen biraz erimiştir fakat onu bile korumuşlardır” diyordu. Sahiden de öyleydi. İşte daima anlattığı kentsel ve yapısal ölçekte korumacılık tam da bu türlü bir şey olmalıydı. Doğduğu kentin ve binanın bu müdafaacı anlayışa böylesine iyi bir örnek teşkil ediyor olması hocayla ne kadar da bağdaşan, manalı bir durumdu.

Şuur ve birikim

Divriği Külliyesi’nin kuzey taç kapısının önünde korunamamış ve erimiş Selçuklu bezemelerini bana kederle anlatırken o gün 85 yaşında olan hocamın gözlerinin dolduğunu hiç unutmuyorum. O, kendi alanında dünyayı çok iyi bilen bir meslek adamı olarak bu şuur sayesinde ülkesinde var olan pahası hepimizden çok daha iyi anlıyor ve gelinen noktadan keder duyuyor, duygulanıyordu. Demek ki ona “Osmanlı Mimarisi”, “Sinan’ın Sanatı ve Selimiye”, “Türk Hayatlı Evi”, “Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı”, “Divriği Mucizesi”, “Cennetin Kapıları”, “İstanbul Bir Kent Tarihi” üzere saymakla bitmeyecek onlarca eşsiz kitabını yazdıran da daima bu şuur ve birikimdi.

O, hayatı boyunca kendisine sunulan milletlerarası tüm imkanları reddederek memleketinde kalmayı tercih etmiş ve ülkesi için kendi alanında üretmekten ve bilgilerini aktarmaktan, paylaşmaktan hiç vazgeçmemiş gerçek bir dünya insanıydı.

Bizler Doğan Hocamızı yapıtları ile daha iyi anlayarak ve onu yeni jenerasyonlara aktararak ışığını taşımaya devam edeceğiz.