Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanan ‘Evden İçeri Bir Dünya; Türkiye’de Ev-Eksenli Çalışanlar’ isimli rapor, meskende çalışmanın toplumsal cinsiyet rolleriyle biçimlendiğini ortaya koydu.

Koronavirüs salgınıyla birlikte daha yaygın bir çalışma biçimi olarak daha fazla gündeme gelen konuttan çalışmayla ilgili ILO Türkiye Raporu, meskende çalışmanın toplumsal cinsiyete dayalı boyutlarını ortaya koyuyor. ILO’nun 177 Sayılı Meskende Çalışma Sözleşmesi’nin kabul edilişinin 25. Yılı vesilesiyle küresel seviyede hazırladığı ‘Evde Çalışma: Görünmezlikten Beşere Yakışır İşe (2021)’ başlıklı raporun Türkiye ile ilgili kısımları Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Saniye Dedeoğlu tarafından hazırlandı.

Fiyatsız bakımlar

Rapora nazaran, dünyada ve Türkiye’de genelde fiyatsız bakım işlerinin birçoklarını bayanlar yüklendiğinden, bir kısım konut eksenli çalışan bayan için konuttan çalışma, gelir getirici fırsatlar ile bakım sorumluluklarını birleştirmenin bir yolu. Lakin bu durum hem avantaj hem de dezavantaj getiriyor. Yeniden rapora nazaran bilhassa kesim başı çalışan bayanlar meskende yaptıkları çalışmayı kendi mesken içi rollerinin bir uzantısı olarak görmekte ve meskende çalışmanın bu formda algılanması bir taraftan ev-eksenli kesim başı çalışma için ödenen fiyatları düşürürken öbür taraftan bayanların garantisiz ve muhafazasız çalışmasıyla sonuçlanmaktadır.

Raporun ortaya koyduğu bir öbür durum ise; freelance çalışanların değerli bir kısmının konutta çalışmayı kurumsal çalışmanın hiyerarşisinden bir kaçış, bir özgürlük olarak seçmesi; kesim başı çalışmanın da bayanlar için ev-kadını olarak küçük de olsa bir gelir elde edebilmenin tek yolu olarak belirmesidir.

Rapordan başlıklar

TÜİK’e nazaran, 2016 yılında, tüm özel kesim çalışanlarının yüzde 2,6’sı meskende çalışmış; meskende çalışanların yüzde 89’u ise bayan.

Türkiye’de konutta çalışmanın bayan hükümran yapısı yanı sıra tüm çalışanların yüzde 87’si kayıt dışı olarak çalışmış. Konutta çalışmanın kayıt dışı ve bayan yüklü tabiatı olduğu görülürken, kayıtlı olarak konutta çalışanların ise yalnızca yüzde 13’ü bayan.

TÜİK 2016 datalarına nazaran meskende çalışanların yüzde 68,6’sı 40 yaşın üzerinde. Meskende çalışanların yüzde 16’sı ise 35 yaşın altında.

Meskende çalışanların yüzde 49,6’sı ilköğretim mezunu iken, yüzde 13,8 ise hiç tahsil görmemiştir. Tüm meskende çalışanların yüzde 9,3’ünü oluşturan üniversite ve daha yüksek seviyede eğitim diplomasına sahip olanlar ise konutta çalışan personellerin yüksek eğitimli kısmını oluşturmakta.

TÜİK 2016 datalarına nazaran; meskende gerçekleşen işlerin dala nazaran dağılımı şu haldedir: mesken personelliği, dokumacılık imalatı, binalar ile ilgili hizmetler ile etraf düzenlemesi faaliyetleri ve giyim imalatıdır.

İş garantisi yok

Uzaktan freelance çalışanlar, daha kısa saatler çalışmak için freelance olarak çalışmaya başlamış olsalar bile iş akışını ve gelirlerini teminat altına almak için yeniden uzun saatler çalışmak zorunda kalmakta.Uzaktan freelance çalışanlar, daha kısa saatler çalışmak için freelance olarak çalışmaya başlamış olsalar bile iş akışını ve gelirlerini garanti altına almak için yeniden uzun saatler çalışmak zorunda kalmakta.Parça başı fiyatların belirlenmesinde ev-eksenli çalışanların bir pazarlık gücü yokken, kendilerine işi getiren aracılara yüksek komiteler ödemek zorunda kalırken, freelance çalışanlar ise fiyat konusunda bir pazarlık gücüne sahip olabilmektedir.Freelance çalışanların değerli bir kısmı meskende çalışmayı kurumsal çalışmanın hiyerarşisinden kaçış, bir özgürlük olarak seçerken, modül başı çalışma bayanlar için ev-kadını olarak küçük de olsa bir gelir elde edebilmenin tek kanalı.