HİS ERDOĞAN – Dokuma, konfeksiyon, hazır giyim, örme, iplik üzere pek çok alanda Türkiye’nin ihracatı 30 milyar doları buluyor. Bilhassa Avrupa Birliği ülkelerinin bu bölümlerde güçlü tedarikçisi olan Türkiye, endüstrideki gereksinimlerini yerli hammadde ile karşılayıp gücünü pekiştirmek istiyor. Bu kapsamda şurası endüstrinin muhtaçlığı olan yaklaşık 1 milyon 700 bin ton civarında lif pamuk muhtaçlığının 2020/2021 pamuk üretim döneminde yalnızca 660 bin tonu yerli üretimden karşılanabildi. 1 milyon tonun üzerinde ithalat yapıldı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından pamuk paydaşlarıyla yapılan çalıştay akabinde geçen yıl ‘Tarladan Markaya Pamuk Çalıştayı Raporu’ yayınlanmış, bu hususta sorun ve tahlil tekliflerine dair değerlendirmeler yapılmıştı.

İSO İdare Heyeti Lider Yardımcısı İrfan Özhamaratlı, “Çiftçi art geriye ziyan ettiği için 2019 döneminde pamuk ekimini çok azalttı. Akabinde 80 kuruş olan prim takviyesi 1 lira 10 kuruşa çıkarıldı. Lakin son iki dönemdir kritik pamuk ekimi azalışı var. Öncelikli olarak prim dayanağının esnek olması gerekiyor. Çiftçiyi ziyan ettirmemeyi garanti edecek formda sağlanması şart” dedi. Türkiye’nin en iyi periyotta yıllık 1 milyon ton lif pamuk üretimi olduğunu hatırlatan Özhamaratlı, “Ancak genel olarak 800 bin ton üretim var. Geçen dönem ise 650 bin tonlara kadar düştü. Bizim bu 650 bin tonu iki katına çıkarıp, 1 milyon 200 bin ton yapmamız hiç sıkıntı değil” diye konuştu.

‘15 kat kıymet kazanıyor’

“Pamuk yerine öbür eser ekilebilir diyemeyiz” vurgusu yapan Özhamaratlı, “Neden stratejik eser diyoruz? Milyarlarca dolar getiren dokumacılık başta olmak üzere ilgili her dalın hammaddesi. Bu hammaddenin içeriden sağlanmasının ülkeler için nasıl bir güç olduğunu pandemide daha da iyi gördük. Pamuk çok katma kıymetli bir eser. 1 dolarlık pamuk 15 kat kıymet kazanarak esere dönüştürülüp ihraç ediliyor. Ne yapıp edip kesinlikle pamuk üretimini teminat altına almamız lazım. En önemli üreticiye aşikâr bir kâr garantisi verilmeli. Görünen o ki, bu yıl da geçen dönem düşük kalan oranda bir üretim olacak” dedi.

GDO’suz tanıtım

İrfan Özhamaratlı, Türkiye toprakları için pamuğun çok gerçek bir eser olduğunu anlatırken, şu değerlendirmeleri yaptı:

“Dünya ortalaması genel olarak dönüm başına 75-80 kilo üzere pamuk iken, bizim topraklarımızdan 450 kiloya yakın çıkıyor. Çiftçilerimizin gübreleme, sulama ve ilaçlamada yaptıkları yanılgılar var. Bunların giderek iyileştirilmesi konusunda çalışmalar yapılıyor. Ayrıyeten ana pazarımız olan Avrupa, sürdürülebilir üretimi destekliyor. Türkiye olarak GDO’suz pamuk üretiyoruz. Organik ve iyi tarım uygulamaları gelişiyor. Bunu rekabet ögesi olarak kullanmamız, bir adım önde olmamız lazım. GDO’suz pamuğumuzu belgeleyip onun katma pahasına ulaşabilmemiz, pazarlarımıza daha iyi tanıtmamız lazım.”

‘Masraflı bir ürün’

Türkiye’de pamuk ekili alanların tek başına yaklaşık 2 milyon dekarına yakınına sahip olan Şanlıurfa’da bu yıl evvelki dönemlerle paralel bir pamuk ekimi yapılacağı kestirim ediliyor. Şanlıurfa Ticaret Borsası Lideri Mehmet Kaya, Türkiye kütlü pamuk üretiminin yüzde 45’ini karşılayan Şanlıurfa’nın hissesinin bu yıl yüzde 50 olmasını beklediklerini söyledi. Bölgedeki pamuk topraklarının sulanabilir alanlar olduğunu anlatan Kaya, bu nedenle yağış eksikliğinden kaynaklanan bir sorun görülmediğini lisana getirdi. Lider Kaya, şunları söyledi:

“Yıllardır üretici ile çeşitli programlar gerçekleştiriyoruz, eğitimler veriyoruz. Ekimi, toplaması, bakımı ilacı, gübresi, sulaması yani her alanda bilgi alışverişi sağlıyoruz. Bu açıdan daima daha iyi duruma geldiğimizi söyleyebilirim. Çiftçiler ve tarım çalışanları zati pandemi koşullarındalar, bu şiddetli sürece karşın üretmeye devam ediyorlar. Lakin artan maliyetleri epeyce önemli duruma geldi. Pamuk çok masraflı bir eserdir. Öncelikle desteklemelerin artmasını ve bu dayanakların vaktinde ödenmesi çiftçi için çok pahalı. Pamuk üzere her alanda, her şeyi değerli bir eseri içeride yeteri kadar üretmek için birlikte çalışmalıyız.”

Sürdürülebilir gelir arayışı

Adana Ticaret Borsası Lideri Şahin Bilgiç, bölgedeki pamuk ekiminin geçen döneme misal gerçekleşeceğini düşündüklerini belirtirken, çiftçilerin son yıllarda alternatif eserlere olan yönelişine dikkat çekti. Bilgiç, “Aslında üretici 2020/2021 döneminde pamuktan para kazandı lakin bir sonraki yıl nasıl olacağını bilmiyor ve sürdürülebilir bir gelir arayışında. Bu nedenle bölgenin eser deseni çok süratli bir değişimde. Ekili alanların yüzde 30’u narenciye oldu. Üretici nereden sürdürülebilir bir kar alıyorsa onu tercih ediyor. Bir sene kazanıp bir sene kazanmamak sıkıntı geliyor. Buğday, mısır, soya ve ayçiçeği ekili alanlarda da artış görüyoruz” dedi.

“Pamuk borsası olarak kurulduk” diyerek bir hatırlatma yapan Lider Bilgiç, borsa amblemlerinde olduğu üzere pamuk üreticisi bir kent olmaya devam etmek istediklerini söyledi. Bilgiç, “Pamuktaki her üretim kaybı ülke ekonomimiz için de kayıp. O yüzden biz çiftçimiz kazansın, eksin isteriz. GAP, Çukurova ve Ege’de bu alanları korumalıyız. Gereksinimimizin yüzde 70’ini karşılar hale gelmeliyiz. Üretici için üretim koşulları aslında zorlaştı. Maliyet artışlarına bir tahlil geliştirmemiz gerekiyor” diye konuştu.

Sorun ve tahlil teklifleri

– Prim dayanağının ekim vakti öncesi belirlenmesi ve ödemelerin vaktinde yapılması.

– Beklenmedik aksiliklerin ortaya çıkması halinde dönem sonunda bu oran revize edilmeli.

– Destekleme sistemi, kaliteyi ve sürdürülebilirliği öncelerken, pamuğu alternatif eserlere ve fiyat dalgalanmalarına karşı muhafazalı.

– Pamuk ekim alanları birleştirilerek büyütülmeli, ölçekten kaynaklanan maliyetler minimuma çekilmeli.

– Çiftçiler, sulama, gübreleme, ilaçlama ve hasat mevzularında eğitilmeli, bütün süreçlerde bilgilendirmeli.

– Yerli ıslah pamuk çeşitleri tohumculuğu, vergi muafiyeti vb. teşviklerle desteklenmeli.

– Lisanslı depoculuk yaygınlaştırılmalı.

– Çırçır fabrikaları modernize edilmeli, standartlar getirilmeli.