Koronavirüse karşı bütün dünyada olduğu üzere Türkiye’de de aşı geliştirme çalışmaları devam ediyor. Erciyes Üniversitesi’nde geliştirilen aşı, Türkiye’deki en ileri seviyeye gelmiş çalışmalardan biri. Tıbbi terminolojiyle tabir edecek olursak ‘faz-1 aşaması’na gelen aşı, sağlıklı istekli insanlarda uygulamaya başlandı. Bu evre aşının ‘güvenlik açısından’ incelendiği periyot. Yani yan tesirleri olup olmadığı denetim ediliyor. 44 istekli üzerinde 5 Kasım’da birinci doz aşıların yapılmaya başlandığı andan bugüne kadar aşıdan olumlu sonuçlar alındı.

21 GÜNDE 2 DOZ

Hürriyet’ten Musa Kesler’in haberine nazaran aşı uygulaması 21 gün ortayla iki doz olarak yapılıyor. Bu nedenle birinci istekli için 2’nci doz da 21 günlük bu mühletin dolduğu 26 Kasım’da yapıldı.

Geriye kalan tüm gönüllülerin 2’nci doz aşıları birinci dozdan sonraki 21’inci günde yapılacak ve tekrar olumlu çıkarsa 15 Aralık’tan sonra ‘faz-2’ etabına geçilecek. Faz-2 sürecinde güvenlik denetimleri devam ederken aşının ‘etkinliğini’ gösteren incelemeler de yapılacak. Yani virüse karşı ne seviyede kollayıcı olacağı ve virüse karşı ne seviyede uğraş ettiği belirlenecek.

Bu süreçte faz-1’de olduğundan daha çok sayıda istekli ile çalışılacak. Şayet faz-2’de olumlu neticelenirse faz-3’e geçilecek. Faz-3 çalışmaları ise Erciyes Üniversitesi’nin de dahil olacağı birçok farklı merkezin iştirakiyle yürütülecek. Sıhhat Bakanlığı’nın tertibinde ulusal ve milletlerarası seviyede çalışılacak. Binlerle tabir edilen sayıda gönüllüler üzerinde uygulanacak. Bunlar ortasında yabancı ülkelerdeki gönüllüler de olacak. Aşı üzerinde çalışmalar bir taraftan devam ederken bir taraftan da ‘acil kullanım izni’ ile kullanılmasına başlanacak.

Erciyes Üniversitesi bünyesindeki ‘İyi Klinik Uygulama ve Araştırmalar Merkezi’ne (İKUM) giderken bu sürecin heyecanı içindeydim. Merkez 1999 yılında kurulmuş. Milletlerarası seviyede çalışmalar yürütüyor. Gönüllüler burada aşılanıyor ve aşının sonuçları çok farklı kategoriler üzerinden burada takip edilip raporlanıyor. Kümeler halinde bir süreklilik içinde çalışıyorlar.

PROF. DR. MUSTAFA ÇALIŞ: ‘İLK DOZLARDA HİÇ YAN TESİR GÖRÜLMEDİ’

Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış, birinci dozun yapıldığı 44 gönüllüde hiçbir yan tesire rastlanmadığını söylüyor:

“Birkaç hastamızın enjeksiyon yerinde çok hafif kızarıklık ve çok az ağrı oldu, o kadar. Esasen olağan aşılarda bundan daha fazlası olur. Bu beklenen bir şeydi. En kısa müddette, 15 Aralık’ta artık faz-2’ye geçmek istiyoruz.”

SORUMLU BİR BİLİM İNSANI

Aşı çalışmalarını muvaffakiyetle yürüten Erciyes Üniversitesi Aşı Araştırma ve Geliştirme Merkezi (ERAGEM) Müdürü Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, alanındaki en deneyimli isimlerden. Anadolu’da çok can alan zehirli kenelere karşı da başarılı bir çaba yürütmüş bir mikrobiyolog. Sakin, temkinli ve özgüvenli bir duruşu var. Büsbütün aşı çalışmalarına odaklanmış durumda. Bilim ahlakından ve bilim insanı sorumluluğundan ödün vermiyor. Bugüne kadar basına direkt hiçbir demeci yahut açıklaması olmadı.

BİZİM AŞIDA EKSİ 70’E GEREK YOK

Çalışmaların yapıldığı laboratuvarları ve gönüllülerin yattığı kısımları gördükten sonra sıra işin çok daha heyecanlı kısmına geldi; aşıların koruma edildiği kısma… Prof. Dr. Aykut Özdarendeli’nin grubuyla gecesini gündüzüne katarak hazırladığı ‘aşı adayı’, koridordaki odalardan birinde ‘C1’ ve ‘C2’ kodlu dolapların içinde koruma altında. 2-8 santigrat derece ortasındaki sıcaklıkta korunan aşıların dünyadaki benzeri aşı adaylarından en kıymetli farklarından biri de bu. Birtakım örneklerdeki üzere -70 derecede saklanması gerekmiyor. Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış’a nazaran bu aşının taşınması ve de korunması için çok kıymetli bir avantaj. Çalış ‘Evdeki buzdolabında bile saklanabilecek’ diyor.

İŞTE YERLİ AŞI

Doçent Dr. Zafer Sezer, dolaptaki aşı tüplerinden birini azami ihtimam ve ihtimamla dolaptan çıkardı. Bu küçücük tüpte aylar süren ve daha da sürecek bir emeğin mahsulü vardı. Her bir tüpün üzerinde kendi özel seri numarası bulunuyor. Dolaplarda özel muhafaza altındaki tüpler sonraki süreçteki gönüllüleri bekliyor. Çabucak yan taraftaki raflarda ise gönüllülerden alınan numuneler var. Tüplerin üzerinde rastgele bir isim yok. Gönüllüler numaralarla kaydediliyor. ‘1 numaralı gönüllü’, ‘10 numaralı gönüllü’ halinde. Heyecanla geçen bu birkaç dakikalık süreç, birebir vakitte devasa bir emeğe ve özverili bir çabaya de şahitlikti. Merkeze heyecan ve merak içinde girmiştim. Ayrılırken geleceğe dair inancım ve umudum daha da artmıştı.