MELTEM GÜNAY İstanbul – Karaciğer nakli yapan birinci Türk tabip unvanına sahip olan, dünyanın en iyi cerrahları ortasına ismini yazan ve “Dünyada yaşayan en yenilikçi 20 çocuk cerrahı” listesinde yer alan Türkiye’nin “Altın neşteri” 80 yaşındaki Prof. Dr. Münci Kalayoğlu, dolu dolu yaşadığı yılları kendi kaleme aldığı “Hatırda Kalanlar” isimli kitabında anlattı. Remzi Kitabevi’nden çıkan kitabında gelecek kuşaklara ilham olacak anılarını anlatan Prof. Dr. Kalayoğlu, Türk siyasi hayatının karmaşa devirlerinde geçen gençlik yıllarını, Ankara, New York, Pittsburgh, Madison, İstanbul çizgisindeki yaratıcı ve üretken meslek ömrünü kaleme aldı.

Mühendislik olmayınca…

Prof. Dr. Kalayoğlu eşine az rastlanılan “Münci” isminin “kurtarıcı” manasına geldiğini paylaştığı kitabında, mevtten döndüğü bebeklik devrinde yaşadıklarını da anlattı. Öğretmen annesi ve savcı babasıyla ilgili anıları da kaleme alan Prof. Dr. Kalayoğlu, tıp fakültesi okumasına yol açan yaşanmışlıkları şöyle aktarıyor:

“Mühendis olmak istiyordum. İstanbul Teknik Üniversitesi’nin imtihanına girdim lakin matematiğim çok iyi olduğu halde heyecandan 625’in karekökünü 25 yerine 15 yazmışım. Kazanamadım Teknik Üniversite imtihanını. Annem ‘Fen Fakültesi’ne git’ dedi. Ben de matematik kısmına kaydoldum. Bir hafta sonra babam geldi, Tıbbiyeye gitmiş bakmış. Bu sefer de babam tıp okumamı istemiş, imtihanların gününü öğrenip bana ‘Yazılı imtihan var, çabucak git kaydol’ dedi. Ankara Tıp Fakültesi imtihanına girdim. En yakın arkadaşlarım mühendisliği kazanmışlardı, bir nevi depresyondaydım. O başla tıp fakültesi imtihanına girdim. Yazılı imtihana 150 kişi girdi, 50 kişi alıyorlardı. Bir gün babam geldi ‘Gel bir öpeyim seni’ dedi. Halbuki her gün Tıp Fakültesi’ne gidip imtihan sonuçları asıldı mı diye bakıyormuş. O gün 49’uncu sırada Tıp Fakültesi’ni kazandığımı görünce koşa koşa meskene gelmiş. Tıp Fakültesi’ne kaydoldum. Bir tek annem ağlıyordu ‘Bu çocuk zayıf bir çocuk. Kan, irin görünce dayanamaz, asabı bozulur, kaldıramaz’ diye. Ne bilsin annem o vakitler oğlu dünyanın en kanlı ameliyatlarını yapacak, iki eli neredeyse bir kan gölünün içinden çıkamayacak.”

‘Hayatımdaki tek hırsızlık’

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde okurken yaşadığı ekonomik ezaları da yazan Prof. Dr. Kalayoğlu, hayatındaz birinci ve tek hırsızlığını “Okuldaki iskeleti alıyoruz konutta çalışıyoruz, olmuyor. Ayhan’la bir gün Mamak’a gittik. İki tane kafatası çıkardık. Kese kâğıtlarına koyup getirdik. Güzelce yıkadık, sabunladık, tertemiz ettik. 28 tane kemik var kafatasında, sağlı sollu onlar ayrılıyorlar. Anatomi dersinin en sıkıntı kısmı kafatası delikleri. Onların hepsini öğrendikten sonra kafatası bulamayan arkadaşlarımıza veriyoruz” diye anlatıyor. O imtihandan çok iyi not aldığını söyleyen Kalayoğlu, fakülteyi bitirdikten sonra Hacettepe Tıp Fakültesi’nde ihtisasa başlaması ve sonrasında girdiği birinci karaciğer ameliyatı ile Amerika’ya gidişi de ayrıntılandırıyor. Amerika’da İngilizcesi çok iyi olmadığı için zorlandığında Türkiye’ye dönmeye karar verdiğini fakat ailesinin dayanağıyla bu pürüzü de aşmak için çabaladığını anlatan Prof. Dr. Kalayoğlu, Türk kahvesinin lisan öğrenmeye katkısıyla ilgili de “Lisanı ilerletmekte, herkesle özellikle bayanlarla bir anda arkadaş olmamın da tesiri büyük oldu. Bu kapıyı da Türk kahvesi açtı” diyor.

Birinci nakil heyecanı

Amerika’da çalıştığı hastanede yaşadığı değişik olayları da ayrıntılarıyla lisana getiren Prof. Dr. Münci Kalayoğlu, Türkiye’deki akademisyenlik yıllarını, evliliğini ve Pittsburg’a ikinci gidişine kitabının ikinci kısmında yer veriyor. Prof. Dr. Kalayoğlu, kitapta birinci başarılı karaciğer naklini yapan Dr. Thomas Starzl ile nasıl çalışmaya başladığını da anlatırken, Dr. Starzl ile Atlanta’dan aldıkları ve Pittburgh’a getirerek naklettikleri karaciğerin öyküsünü de ayrıntılarını kitabından öğreniyoruz. İki yıl boyunca, 168 defa uçakla karaciğer almaya gidip Pittburgh’a döndüğünü ve Dr. Starzl’ı asiste ettiğini söyleyen Prof. Dr. Kalayoğlu, 1983 yılında Wisconsin’de organ nakli kısmını kurdu. Nakledilecek organların korunmasında kıymetli rol oynayan Wisconsin Solüsyonu’nu insanlarda birinci defa kullanan Prof. Dr. Kalayoğlu, kitapta, dünyada bir birinci olan ve çok nadir hastalığa yakalanan 14 aylık bebeğe birebir anda karaciğer ve ince bağırsak operasyonunu ve tekrar dünyada birinci defa domuz karaciğerinin insan ömrünü kurtarması operasyonunu da anlatıyor. Prof. Dr. Kalayoğlu, kitabında, Güney Amerika’da yaptığı karaciğer naklini, başarılı geçen operasyon sonrasında diğer bir tabibin verdiği yanlış ilaç nedeniyle hastanın mevtini ve sonrasında yaşananları da lisana getiriyor. Kitapta birbirinden farklı ve değerli olayları anlatırken Prof. Dr. Kalayoğlu’nun Amerikalı hekimleri “tespih çekmeye” nasıl alıştırdığını da okuyucusuyla paylaşıyor.

‘Atatürk yaşardı’

Prof. Dr. Münci Kalayoğlu’nun kitabında ‘Atatürk bugün kurtarılabilir miydi?’ sorusununun cevabını da bulmak mümkün. Kalayoğlu, bu soruya kitabında “Atatürk’ün karaciğeri küçülmüş, sirozunun Hepatit’ten kaynaklanma ihtimali var. Lakin bundan daha kıymetlisi Atatürk bugün hasta olsaydı karaciğer nakli yapılır ve yaşardı. Yani bugünkü imkanlarla kurtulurdu” cevabı veriyor.

Ameliyathanede Tatlıses

Ünlü cerrah kitabında hayatına sevinç katan anıları da bizlerle paylaşıyor. ABD’de ameliyat sırasında müzik dinleyen grubuna yaptığı sürprizi Prof. Dr. Kalayoğlu şöyle anlatıyor:

“Ameliyat benim için ibadet üzeredir, ameliyathane ise mabet. Bizim gençler bazen ameliyat sırasında müzik dinlemek isterler. Şöyle klasik müzik falan dinleseler neyse, istedikleri müzik rap stili müzikler. Ses çıkarmam ben de onlarla birlikte dinlerim. Lakin Wisconsin’de olay artık yüksek sesle ve müsaade almaksızın her an her şekil müzik dinlemeye dönünce bir gün meskenden bir kaset getirdim ve tam müziğe koyacakları sırada ‘Çocuklar bugün müzik benden, ben de sevdiğim kaseti getirdim, biraz da benim sevdiği müzikler çalınsın’ dedim. O gün ameliyathanede ameliyat boyunca İbrahim Tatlıses çaldı. Hiç seslerini çıkarmadan işlerini yaptılar. Ameliyat son derece başarılı geçti fakat bir daha benim ameliyatlarımda tam bir sessizlik hakim oldu, ameliyathanede müzik dinlemek kimsenin aklının ucundan bile geçmedi.”

‘Çok çalışmalı, iyi lisan bilmeliyiz’

Kitabını Kovid-19 pandeminde yazan ve BioNTech aşısını geliştiren Türk asıllı bilim insanları Prof. Dr. Hasret Türeci ve Prof. Dr. Uğur Şahin’e teşekkür eden Prof. Dr. Münci Kalayoğlu, gençlere şu öğütlerle yol gösteriyor:

“*Genç arkadaşlarıma devamlı çalışmalarını öğütlerim. Zira öğrenmenin yaşı yok. Çok çalışmalıyız. Çok iyi lisan bilmeliyiz. Yenilikleri anında öğrenip ülkemizde uygulamaya geçmeliyiz. Bildiklerimizi yeni kuşaklara aktarmalıyız. Öğrenmekten öğretmekten korkmamalıyız. ‘Ben ben’ dememeliyiz. O kadar çok öğretilecek ve öğrenilecek yenilikler var ki şayet beşere yatırım yaparsak ileride çok çıkarımız olur. Her sabah kalktığımda ameliyata girmek beni memnun ediyor. Ameliyata girmesem de en azından hastanede olmak. Öteki ne yapmak isterim ki. Ben, sabah geç kalkıp golfe giden insanlardan olamam. Bütün bilgilerime yazık olur. Bilgilerimi o yahut bu halde yeni doktorlara aktarmam gerekiyor.”

Sadri Alışık’tan ‘Bir Münci’ şiiri

Sinema yıldızı Sadri Alışık’a başarılı bir operasyonla karaciğer nakli yapan Prof. Dr. Kalayoğlu şöyle anlatıyor:

“Sadri Bey’e sordum, ‘Şimdiye kadar ne kadar içtiniz’ diye. ‘Hani şu mazot taşıyan tankerler vardır bilir misin? İşte o tankerleri dolduracak kadar, 20 ton falan’ dedi. Hakikaten hastaya baktım, yüzüne baktım, tetkiklerini gördüm ve oradaki hocalara, benden konsültasyon isteyen ağabeylerime fikrimi söyledim. Sadri Alışık ‘Bir ‘Münci’ (kurtarıcı) geldi, beni kurtardı’ diye şiir yazmış. Sonra ben Amerika’ya döndüm. Tekrar berbatlaşmış, komaya girmiş. Alışık’a Wisconsin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 7 saat süren bir ameliyat sonucu karaciğer nakli yaptık.”