Seray Şahinler – Seramiğin kıymetli isimlerinden Candeğer Furtun’un 1960’lardan başlayan üretimini kapsayan işleri Arter’de düzenlenen stantta buluştu. Standın manası ise çok büyük… Çünkü uzun vakittir görmediğimiz Candeğer Furtun’un birinci retrospekifi bu. Stantta yer alan 100 eser, sanatkarın seramiğe dair özgün yaklaşımını yansıtıyor.

Candeğer Furtun retrospektifinin başkalarından bir farkı var. Sanatçı bugüne dek ürettiği hiçbir seramiği satmamış, koleksiyonlara sunmamış. 1960 tarihli bir vazo veyahut 2010 tarihli seramik “yumruk” yıllar boyunca atölyede bir ortadaymış. Bu stant hem sanatkarın kendi belleğine hem izleyicinin Candeğer Furtun sanatına hakikat yapacağı uzun bir yolculuk… 

Kültürden ilham

Küratör Selen Ansen, stantta kronolojik bir sıralamayla işleri bir bütün halinde sunmayı tercih etmiş. İki kata yayılan stantta yer alan seramikler, sanatkarın birinci devir örneklerindeki aşkı, kendini arayışı, Amerika yıllarını, Türkiye’deki üretim sürecini ve ustalığını bütünlüklü bir halde sunuyor.

Stantta yer alan işler, tarihe, inanca, vücuda, tabiata, toplumsal belleğe atıf yapıyor. Bilhassa tarihi referanslar sık sık karışımıza çıkan işlerden… Sanatçı inanca, mitlere, hayat biçimlerine eşlik eden formlara göndermede bulunuyor. Antik Yunan’ın Artemis’i, Anadolu’nun Kibele’sinden yola çıkarak biçimde verdiği Rahmet Tanrıçası, Kapadokya’daki Peri Bacaları’nın karakteristik yapısını benimseyen; tıpkı vakitte Osmanlı mezar taşlarından ilham alan vazolar bu işler ortasında.

Kabuk etrafında

Furtun’un sıkça referans verdiği bir öbür nokta ise “kabuk.” Açılışta sık sık toprakla ilgisine dikkat çeken Furtun için kabuk, bağlayıcı bir kavram. 1988 yılında Milliyet Sanat’a verdiği bir röportajda “Doğayı izlerken bile, her kabukta, tohumda ve taşlarda insan figürlerini görüyorum” diyen sanatkarın yarım asırlık seramiklerindeki “kabuk”ların izleyiciye söyleyecek çok kelamı var.

Candeğer Furtun’un işlerinde vücut kavramının da yer bulduğunu görüyoruz. İnsan vücudunun uzuvları stantta sıkça karşınıza çıkıyor ve zıt yüz tesiri yaratıyor.  Bilhassa -1. katta sanatkarın vücutla ilgisine ağırlaşıyoruz. Her ne kadar birbirine benzeyen formlar olsa da yakından baktığınız vakit her birinin en ince çizgilerle farklı olduğuna şahit oluyoruz. Sanatkarın kendi elinin kalıbını alarak oluşturduğu 45 seramikten oluşan “Alkış” serisi toplumda sesi çıkmayan bireylere ve karar düzeneklerine gönderme yapan, standın en çarpıcı işlerinden biri…  Stant 17 Nisan’a kadar ziyaret edilebilir.

İyi ki saklamışım

Türkiye’ye döndükten sonra ailesi tarafından tashih edilen bir dairede çalışmalarına başlayan Furtun, altı solo stantta yer aldı. Yapıtlarını ise hiçbir vakit satışa çıkarmadı. Furtun’un kendine hayran bırakan tevazusu bugünün sanat tartışmaları için güçlü bir dokunuş niteliğinde. Sanatçı bu yapıtları 60 yıl boyunca neden sakladığını ve satmadığını ise şu sözlerle anlatıyor: “O vaktin ruhunu taşıyan eserler… Bir hikayenin yapraklarını dağıtamazdım. Dağıtsaydım bir daha toplayamazdım. Bunu arkadaşlarımdan ve tecrübelerimden biliyorum. Stant açmak istedikleri vakit kimse aldığı seramiği geri vermiyordu. Ben de satmadım. Onun için yüz tane iş bir ortada. İyi ki bunları saklamışım zira kendimi görmek istedim. Ben neyim, ne yaptım hakikat mu eksik mi yanlış mı yaptım. En büyük eleştirmen kendim oldum.”

Sesimi Türkiye’den duyurmak istedim

1936 doğumlu Candeğer Furtun, Hoş Sanatlar Akademisi’nde Nurullah Berk’in atölyesinden 1957’de fotoğraf kolunda mezun oluyor. Akabinde seramik süreci başlıyor ve İsmail Hakkı Oygar’ın atölyesinde aldığı eğitimle 1959 yılında seramik eğitimini tamamlıyor. 1961’de o yıllarda seramik evrimi geçiren Amerika süreci başlıyor. Furtun birinci periyot seramikleriyle ABD’de büyük beğeni topluyor ve stant açıyor. Bir stant daha açması isteniyor lakin Türk olduğu için standa sıcak bakılmıyor. Sanatçı o periyot yaşananları şu sözlerle anlatıyor: “Oradaki seramik ihtilalini yansıtan yapıtların benim seramiklerimin üzerindeki tesirini gördüm. Bunları Amerikan halkıyla paylaştım. Çok da tanınan oldu. Ancak Türk olduğumu öğrenince bana kusura bakma dediler. Ben Amerika’da kalmayacaktım; bütün bildiklerimi Türkiye’ye getirecektim ve bütün imkânsızlıklara karşın ne yapacaksam burada yapacaktım. Orada kalsaydım Türk kökenli ABD vatandaşı olacaktım. Halbuki bütün eksiklere karşın Türkiye’nin sesini duyurmak istedim. Yurt dışına gittiğiniz vakit ben Türkiye’den geliyorum deyince fevkalade ilgi gösterirlerdi zira çinileri biliyorlardı ve çinilere hayrandılar. Başka bir değer kazanıyordunuz…”