Covid-19 salgını, tüm dünya üzerinde yayılmaya ve korkutmaya devam ediyor. Ülkemizde 21 Eylül’de yüz-yüze eğitimin başlaması planlanırken, yaz tatiline gidenler sonbaharla birlikte konutlarına döndüğü için salgının artışı bu insan hareketlerinden olumsuz etkilenecek. Bir de havaların soğuması nedeniyle grip, soğuk algınlığı üzere mevsimsel enfeksiyonların ortaya çıkacak olması aileleri çocuklarının bağışıklık sistemi için tedbir almaya zorluyor. Bu üç tesirli tehlike karşısında çocuk bağışıklık sistemini korumak-desteklemek için Sıhhat Bilim Şurası üyeleri Prof. Dr. Ateş Kara, Prof. Dr. Hasan Tezer ile çocuk sıhhati uzmanları Prof. Dr. Ayper Somer, Prof. Dr. Güldane Koturoğlu, Dr. Cihan Avaroğlu aileleri uyardı. Uzmanlar “Uzun yıllardır çocuk bağışıklık-gelişimi için ailelerin birinci tercihi balık yağı olmuştur. Balık yağının havadaki oksijenle buluşması oksidasyona, bu da koku, içerik, aktifliğinin azalmasına neden olur. Çocuk içmek istemez. Bu nedenle kullanımında oksijenle birleşmemesi için aktüel teknolojilerle üretilen tercih edilmelidir” dedi.

“BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN ZIRHI: OMEGA 3”

Sıhhat Bilim Heyeti üyesi Prof. Dr. Ateş Kara, sonbahar mevsimi, yüz-yüze eğitim sürecinin yaklaşması, Covid-19 sürecinde artan hadiselere karşı aileleri uyardı. Bu devirde çocuklarda bağışıklık sisteminin kesinlikle desteklenmesini gerektiğini, mevsimsel olarak enfeksiyon sıklığının artmasının doğal bir süreç olduğunu söyledi. Kara, bağışıklık sistemi üzerinde balık yağı tesiri ile ilgili araştırma sonuçlarını da yorumlayarak kelamlarına şöyle devam etti;

“Normal şartlarda bir çocuk 6-8 yaşına kadar olan devirde yılda 6 ila 8 defa üst teneffüs yolu enfeksiyonu geçirebilir. Çocukların sağlıklı gelişim süreci içinde belli oranda yağlara gereksinimi vardır. Bu süreç aslında anne karnına düşmeden evvel başlar. Beyin ve bağışıklık sisteminin oluşum ve gelişimi, işlevlerinin devamı, sonların birbirleri konuşabilmesi, bağlantısının de en ülkü biçimde devamı için kesinlikle gerçek oranda DHA’ya, muhakkak oranlarda da EPA’ya muhtaçlığı vardır. Omega 3, EPA, DHA’nın dışarıdan çocuğa bir halde verilmesi gerekir. Zira Omega 3 yağ asitleri bedende sentezlenmeyen, dışarıdan alınması gereken uzun zincirli yağ asitleridir. Yapılan bilimsel çalışmalarda anne karnında, doğum sonrasında Omega 3 alımının bebeğin bağışık sistemini güçlendirerek ileride ortaya çıkması muhtemel hastalıkları önlemede faydalı olduğunu gösteriyor. Ayrıyeten Omega-3 eksikliği yaşayan bebeklerde ileri ki yaşlarda kronik hastalıklar, kalp damar sistemi hastalıkları, şişmanlık, tip 2 diyabet, kanser üzere hastalıklar öbür bebeklere oranla daha fazla görüldüğü belirtiliyor.”

“EPA-DHA ORANI ÇOK ÖNEMLİ”

İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ayper Somer, çocuk gelişiminde Omega 3 ve EPA-DHA oranının çok kıymetli olduğunu söyledi. Prof. Dr. Ayper Somer kelamlarına şöyle devam etti:

“Omega 3 yağ asitlerinin en kıymetli iki bileşeni EPA ve DHA’dır. Bilhassa beyin dokusunda DHA oranı daha yüksektir. Çocuk gelişim sürecinde çok değerli misyonu üstlenen Omega 3 muhtaçlığının karşılanması için haftada en az iki kere her biri 250 gr olacak biçimde yağlı balık, bitkisel olarak keten tohumu, semizotu üzere yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller vs. tercih edilebilir. Lakin beslenme ile her vakit kâfi Omega 3 gereksinimi karşılanmayabilir. Bu durumda Omega 3 takviyesindeki EPA/DHA oranlarına kesinlikle dikkat edilmelidir. Çoklukla önerilen günde 250-300 mg EPA+DHA’dır. Yetişkinler için EPA, gebeler, emziren anneler ve çocuklar için DHA kıymeti değerlidir. Beynin yüzde 60’ı yağ, bu yağı oluşturan Omega 3 yağ asidi DHA’dır. 2014 yılında Oxford Üniversitesi yaptığı denetimli bilimsel deneyde Omega 3’ün beyin hücreleri ortasındaki boşluklardan daha kolay atlamasını sağlayarak; öğrenmeyi çabuklaştırdığı, hafıza ve dikkat yeteneğini geliştirdiğini ortaya koydu.”

“OKSİDASYONA DİKKAT”

Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Cihan Avaroğlu, balık yağı ve oksidasyon konusunun geçmişinin aslında uzun yıllara dayandığını söyledi. Mevzu ile ilgili olarak Dr. Cihan Avaroğlu şunları söyledi: “İzlanda, Güney Kore, Yeni Zelenda, Avusturalya’da yapılmış çok sayıda bilimsel çalışmaların sonuçlarına nazaran; uzun zincirli ve doymamış yağ asitleri olan Omega 3 balık yağları oksidasyona daha da yatkındır. Ayrıyeten Omega 3 balık yağlarında raf ve kullanım ömrü ortasındaki fark gözden kaçırılmamalıdır. Üretim etabı tamamlanan eserin son kullanıcıya kadar olan müddette kıymet kaybına uğramaması, tüketicinin kullanmaya başladığı andan itibaren eserin bitimine kadar olan müddette de aktifliğini yitirmemesi gerekir. Halbuki balık yağlarında tüketicinin kapağı açması ile birlikte oksidasyon başlar. Kaldı ki bir defa açılıp, bırakılmaz, günlük olarak kullanılır. Bu durum göz önüne alındığında Omega 3 balık yağlarının ne kadar süratli oksidasyona uğrayarak renk, koku, görünüm, tat ve içerik olarak değişime uğrayacağı aşikardır. Yaklaşık 20-24 günde kıymetlerde bozulma başlar. Doğal olarak da çocuk içmek istemez. Bu nedenle aktüel teknolojilerle üretilmiş, tek tek paketli formlar tercih edilmelidir.”

“OMEGA 3 ÖĞRENMEYİ KOLAYLAŞTIRIR”

Sıhhat Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Hasan Tezer balık yağının çocuklarda hiperaktivite-dikkat eksikliği-odaklanma mühleti ile ilgili bilimsel çalışmaları yorumladı. Prof. Dr. Hasan Tezer bahisle ilgili şunları söyledi:

“Araştırma sonuçları Omega 3 yağ asidinin bilginin beyin hücreleri ortasındaki boşluklardan daha kolay atlamasını sağlayarak; öğrenmeyi çabuklaştırdığı, hafıza ve dikkat yeteneğini geliştirdiğini ortaya koydu. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) sorunu yaşayan çocuklarda konsantrasyon zahmeti, çok motor aktivitesi üzere çok çeşitli bulgular görülebilmektedir. 2018 yılında yapılan sistematik bir derlemede DEHB olan çocuklarda Omega 3 seviyelerinin eksik olduğu, alımın artırılması ile klinik semptom ve bilişsel performansları iyileştirdiğine dair ispatlar vardır. Ayrıyeten esansiyel yağ asitleri eksikliğinin saldırgan/agresif davranışlar için de bir risk faktörü̈ olduğu ileri sürülmektedir. Avrupa Besin Güvenliği Otoritesi (EFSA) 2-18 yaş ortasında çocuklar için günlük 250 mg EPA+DHA ölçüsünde Omega3 alımını öneriyor. DHA çocuklarda beyin işlevlerini güçlendirdiği için DHA bedelinin EPA’ya nazaran daha yüksek olmasına dikkat edilmelidir.”

BEYİN-GÖZ SIHHATI İÇİN OMEGA 3

‘Esansiyel Yağlar ‘olarak da tanımlanan Omega 3, EPA, DHA ile ilgili bugüne kadar yapılan çalışmaların ışığında Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Güldane Koturoğlu gebelik süreci, bebeklerde beyin-göz sıhhati hakkında bilgi verdi. Anne ve baba adaylarını uyaran Koturoğlu kelamlarına şöyle devam etti:

“Bebeğin sağlıklı dünyaya gelmesi ve bunu sürdürebilmesinde anne karnındaki beslenmesi çok kıymetlidir. Organlar dokulardan, dokular hücrelerden oluşur. Hücrenin çocuğun bilişsel, görme işlevlerini yerine getirebilmesi için o hücrenin tam olması gerekir. Bu da lakin hücrelerin yapıtaşında bulunan Omega 3, DHA’yla gerçekleşir. (Omega-3 yağ asitleri; EPA-DHA’dır) Retinadaki DHA birikimi doğumla tamamlansa da beyindeki birikim doğumdan sonraki birinci iki yıl boyunca devam eder. Burada bilinmesi gereken nokta; çocuğun sağlıklı gelişimi için balık yağının kıymetli bir role sahip olduğu, balık yağının da balığın yağ dokusundan elde edildiğidir. Zira DHA denilen esansiyel yağın en iyi kaynağı balıktır ve haftada iki kere 150-250 gram balık yenmelidir. Derin deniz balıklarının dışında ülkemizde sardalya, uskumru, hamsi de Omega 3 vardır. Balık dışında ise keten tohumu, semiz otu üzere bitki-sebzelerde bulunur. Bunlar tüketildiğinde de kâfi olmayabilir. Bu durumda dışarıdan dayanak alınmalıdır. Zira her balık yenildiğinde Omega 3 alınmış olunmaz.”

“ETİKET OKUMAYI ÖĞRENMEK GEREKİYOR”

Uzman Eczacı Levent Gökgünneç tüketiciyi şuurlu olması konusunda uyardı. Gökgünneç, “İnsan hayatının her periyodunda Omega 3 farklı bir rol üstlendiği için destek koşuldur. Lakin Omega 3 kelam konusu olduğunda dünya pazarında bir kirlilik yaşanıyor. Eczaneden emniyetli olanı bulup, almak zorlaştı. ‘Omega 3 satıyorum’ diyen çok sayıda markanın içeriğinde Omega 3 yok. Omega 3, EPA-DHA kelam konusu olduğunda biraz kıymetli bir ham hususlar hasebiyle çok ucuz olduğunda bilinmelidir ki Ayçiçek yağı alınması ihtimali yüksektir.

Üzerinde 1000 miligram yazdığında gerisini çevirip bakmak gerekir. Zira balık yağında önerilen oran 250-300 miligram EPA-DHA seviyesinde ağırlaşmıştır. Buna dikkat etmek gerekir” dedi.