Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, AYM Lideri Zühtü Arslan, Avrupa Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Lideri Faruk Kaymakcı ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Lideri Nikolaus Meyer-Landrut, Ankara’da ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Halde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi’ açılışına katıldı.

‘AYM KARARLARINA UYULMASI HUKUKUN EMREDİCİ HÜKMÜDÜR’

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, millet iradesinin devletin bütün kurumları üzerinde belirleyici olduğu demokrasiyi sabit kılmanın yolunun vatandaşın anayasa ile bağını canlı tutmaktan geçtiğini kaydederek AYM’ye kişisel müracaat metodunun bu noktada olumlu bir tesiri bulunduğunu belirtti. Bakan Gül, kişisel müracaatın demokratik bir hukuk devleti altında yaşama şuuruna önemli bir katkı sağladığını, bu sayede hukuk sisteminin hak ve adalet  hislerinin korunması yolunda değerli bir eşiği geçtiğini söyledi. Gül, “AYM kararlarının yasama, yürütme ve yargı organları için bağlayıcı olduğu özel bir yüküm altına alınmıştır. Hukuk devletinde ferdî müracaat sonucunda verilen karar yalnızca o somut uyuşmazlık tarafıyla sonuç doğurmakla kalmaz başka misal olaylarda da göz önüne alınır. Başka emsal olaylarda da hakim ve savcıların ihlal kararlarına uygun davranmaları HSK tarafından tekrar terfilerinde dikkate alınmaktadır. Herkesin AYM kararlarına uyması hukukun emredici kararıdır ve hukuk devletinin bir gereğidir. Bu hususta yaptığımız çalışmalarla bu kuralı takip ediyoruz” dedi.

‘ELEŞTİRİ ÖZGÜRLÜĞÜ DEMOKRASİNİN UNSURUDUR’

Gül, bununla birlikte mahkeme kararlarının bağlayıcılığı, kararların hiçbir biçimde eleştirilmeyeceği manasına da gelmeyeceğine işaret ederek, “Eleştiri özgürlüğü de demokrasinin bir ögesidir. Demokrasilerde yargı kararları eleştirilebilir, hukukun sonları içinde tartışılabilir. Yargı kararları içinde getirilebilecek bilimsel, makul, hukukî tenkitler temel itibarıyla yargının gelişimine de katkı sağlar. Yargı kurumu kamuoyundan gelen yansımaları adeta bir geri bildirim olarak değerlendirmelidir. Kamusal tartışmaya katkı sunan her türlü eleştiriye açık olmalıdır. Açılışını yaptığımız bu projenin bu konuda da kıymetli açılımlar getireceğine inanıyorum” sözlerini kullandı. 

‘BİREYSEL MÜRACAAT BÜYÜK BİR KAZANIMDIR’

AYM Lideri Zühtü Arslan da bireysel müracaatın uygulamaya geçmesinin 9’uncu yıl dönümü olduğunu belirterek proje ile kişisel müracaatın emeli olan objektif etkinin üzerinde durulmasına vesile olacağını söyledi. Arslan, ferdî müracaatın Türk hukuk sisteminde çok esaslı bir değişikliğe yol açtığını kaydederek, “Bireysel müracaat sayesinde anayasal hak ve hürriyetlere yönelik ihlal tezlerinin milletlerarası organlara taşınmadan, öncelikle ulusal sonlar içinde ele alındığı ve ihlallerin giderildiği tesirli bir hak arama yolu oluşturulmuştur. AYM’nin ferdi müracaat kapsamındaki incelemesi, temel hak ve özgürlüklerin garanti altına alınmasında ve geliştirilmesinde bireylere en üst seviyede müdafaa sağlamaktadır. Bu manada ferdî müracaat ülkemiz ve insanımız açısından büyük bir kazanımdır. Bu büyük kazanımı tesirli bir hak arama yolu olarak gelecek jenerasyonlara taşımak da başta AYM olmak üzere hepimizin ortak sorumluluğudur. Bu sorumluluğun gereklerinden biri ve tahminen de en başta geleni, kişisel müracaatın uygulanması sürecinde karşılaşılan meseleleri tespit etmek ve bunları çözmeye çaba etmektir” dedi.

‘İHLAL KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ ÖNEMLİ’

Zühtü Arslan ferdî müracaata ait zorlukların başında gittikçe artan müracaat sayısının geldiğini bildirerek şunları söyledi:

“Bireysel başvuruyu kabul eden ve başarılı bir halde uygulayan hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda müracaat yapılmamıştır. İspanya ve Almanya Anayasa Mahkemelerine yapılan 5-6 bin civarındaki yıllık müracaat mahkememize neredeyse bir ayda yapılan müracaat sayısına tekabül etmektedir. Dahası Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine 47 ülkeden yapılan müracaattan daha fazlası AYM’ye yapılmaktadır. Mahkememiz bu artan tüm gücüyle çalışmaktadır. 9 yıllık uygulama sonunda belirtmek isterim ki, ferdî müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak sürdürülmesi, yapısal birtakım önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemlerden tahminen de en kıymetlisi kişisel müracaatın objektif tesirinin anlaşılmasını ve hayata geçirilmesini sağlayacak adımların atılmasıdır. Bunun için de ihlal kararlarının gereği üzere yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede değerlidir.”

‘Aslan, aslında daha ferdi müracaat başlamadan, verilecek hak ihlali kararlarının gereklerine ait tartışmaların başladığını hatırlatarak, “AYM, açılan bir iptal davası üzerine verdiği kararda kişisel müracaat yolunun mahiyetine ait değerli tespitler yapmıştır. Mahkemeye nazaran kişisel müracaatta yapılması gereken yalnızca bir hakkın ihlal edilip edilmediğini tespit etmekten ibaret değildir. Ferdi müracaat yolu bir yandan ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını ve ihlalin yol açtığı zararın giderilmesini, öbür yandan da bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlalinin önlenmesini gerektirmektedir” dedi. 

‘HEDEF BATAKLIĞI KURUTMAK’

Arslan, kişisel müracaat kurumunun sonuncu maksadının, kişisel müracaat sonucu verilen kararların tesirli bir formda uygulanmasıyla yeni ihlallerin önlenmesi olduğunu bildirerek şunları dedi:

“‘Bataklık’ metaforunu kullanacak olursak, ferdî müracaatın amacı tek tek sivrisinekleri yok etmek değil, onları üreten bataklığı kurutmaktır. Ferdi müracaatın bu objektif hedefini gerçekleştirme konusunda yasama, yürütme ve yargı olarak hepimize değerli misyonlar düşmektedir. Bu vazifelerin muhatabı ihlalin kaynağına nazaran yönetim, yargı yahut yasama olabilmektedir. Şayet hak ihlali idari bir süreçten kaynaklanmış, yargı kararıyla da bu ihlal giderilememiş ise veyahut ihlal direkt yargı kararından kaynaklanmışsa AYM yine yargılamaya karar verebilmektedir. Bu durumda öncelikle yine yargılama yapılmak suretiyle ihlale yol açan karar kaldırılacak ve ihlali giderecek biçimde yeni bir karar verilecektir. AYM, ihlalin ve sonuçlarının giderilmesine yönelik olarak yargılamanın yenilenmesi kararı verdiğinde, derece mahkemelerinin yargılamayı yenilemekten öbür seçenekleri bulunmamaktadır. Mahkememizin kararlarında vurgulandığı üzere bu durum Anayasa ve kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur” dedi.

‘YASAMANIN YASAL DEĞİŞİKLİĞİ YAPMASI GEREKİR’

Arslan, esasen yargılamanın yenilenerek somut ihlalin giderilmesinin de kâfi olmadığını vurgulayarak, “Aynı yahut benzeri mevzularda yeni ihlallerin önlenmesi için yönetimin ve tüm yargı mercilerinin yeni müracaatları beklemeden ihlal kararında belirlenen temellere uygun halde davranmaları gerekmektedir. Bu durum ferdi müracaatın objektif tesirinin bir gereğidir. Öteki yandan ihlalin yönetimin yahut yargının kararından değil de şahsen kanundan kaynaklandığı durumlarda ise yine yargılama yapılmasının bir manası olmayacaktır. Bu durumda yapılması gereken ihlale neden olan kanun kararının kaldırılması yahut değiştirilmesidir. Münasebetiyle ihlalin kanundan kaynaklandığı hallerde yasama organının harekete geçerek gerekli yasal değişikliği yapması özellikle yeni ihlallerin önlenmesi bakımından hayati derecede önemlidir” diye konuştu. 

‘HER İHLAL KARARI ANAYASA’YA TERSLİK TESPİTİDİR’

Arslan, AYM’nin her ihlal kararının tıpkı vakitte bir Anayasa’ya terslik tespiti olduğunu belirterek, “Bu nedenle tespit edilen karşıtlığın giderilmesi ve yeni karşıtlıkların önlenmesi devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşlarının vazifesidir. 4 yıllık bir uygulama mühleti olan projenin, AYM ile paydaşlar ortasındaki yapan diyaloğun geliştirilmesine ve ferdî müracaatın özellikle objektif tesirinin daha iyi anlaşılmasına çok kıymetli katkılar yapacağına inanıyorum. Eminim proje bu istikametiyle, ferdi müracaatın ülkemiz insanına hizmet eden tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak sürdürülmesine katkı sağlayacaktır” dedi.