MELTEM GÜNAY İstanbul

Türkiye’de 2 Mart’tan bu yana uygulanan “kontrollü normalleşme” ile birlikte artan olay sayısı “kısmı kapanmayı” beraberinde getirdi. Aşılama kampanyası, alınan tedbirler, uygulanan kontroller ve ikazlara karşın ağır toplum hareketliliğinin yanı sıra çok kolay tedbir olarak sunulan maske ve toplumsal uzaklık üzere kurallar da uygulanmadı. Bunun sonucu olarak da Türkiye’nin bir çok kentinde hadise artışı yaşandı.

Birleşik Krallık Salgın Bilim Şurası (SAGE) üyesi Profesör Susan Michie, salgınla gayretin tam gerçekleşebilmesi için aşının kâfi olmayacağını bunun yanında insan davranışlarının da değişmesi gerektiğini söyledi. Bu yıl Sakıp Sabancı Memleketler arası Araştırma Mükafatları Heyet Özel Ödülü’nü de alan Londra Üniversitesi Akademisi ve Birleşik Krallık Salgın Bilim Konseyi (SAGE) üyesi Profesör Susan Michie, pandemiyle birlikte yaşanan değişimleri kıymetlendirdi. “İlaçlara, farmasötik kaynaklara ayrılan kaynaklar çok kıymetli lakin bu tek araç değil elimizde” diyen Michie, şunları söyledi:

Motivasyon, kabiliyet

“Yeni mutasyonlar ortaya çıkıyor, aşı belirli bir yere kadar geliyor yeni aşılar bulunana kadar bir şeyler yapmamız gerekiyor. Aşı tek başına kâfi değil insanların davranışlarını değiştirmeleri gerekiyor. Kovid-19 salgını nedeniyle tüm dünyada hükümetler insanların davranışlarını değiştirmelerini istedi. Fizikî ara koymak, maske takmak, kendimizi izole etmek üzere değişik davranış alışkanlıkları edindik. Lakin kurallara bağlılık kabiliyet, fırsat ve motivasyona bağlı. Bu üç nokta davranışları direkt etkiliyor. Psikologlar, Kovid-19’un üstesinden gelmek için davranışları manaya ve değerlendirmede kıymetli bir rol oynuyor. Vatandaşların davranışlarını değiştirmek istiyorsak evvel sıhhat profesyonellerinin, iş verenlerin ve siyasetçilerin davranışlarını değiştirmemiz gerekiyor. Öncelikle siyaset yapıcıların davranışlarını değiştirmesini hedeflemeliyiz.

Değişimi sağlamanın birinci adımı davranışları değiştirmek için tavsiyelerde bulunmaktır. Araştırma kümemiz insanların davranışlarını değiştirmelerini sağlayan 93 farklı teknik belirledi. Bu tekniklerin kullanımı toplumlara, şartlara ve değiştirilmesi istenen davranışlara nazaran değişiyor. Örneğin, karantina kuralına uyulmasını istiyorsanız para cezası üzere sistemlerle motivasyonu artırmayı değil toplumsal, finansal ve uygulamaya yönelik kaynakları artırmak üzere metotlarla fırsatları geliştirmeyi hedeflersiniz. Bu noktada sağlam liderlik değerli. İrtibat dürüst açık ve şeffaf olmalı. Yalnızca ne yapılacağını söylemeyi değil, bu tavsiyenin münasebetini de vatandaşa anlatmak gerek. Toplumu iyi tanımak, onları dinlemek ve karar alma sürecine dahil etmek gerek. Hükümetler her vakit bizlerin önerdiklerini yapmazlar ancak biz en iyi tavsiyeleri vermeye çalışıyoruz. Umarım Türkiye’de de hükümet davranış bilimi uzmanlarından, psikologlardan yararlanıyordur. Bugün hiç kimse ve hiçbir hükümet kendi başına kendini koruyamaz.”

‘Eski normali istemiyoruz’

Londra Üniversitesi Akademisi’nde sıhhat psikolojisi alanında araştırmalar yürüten Susan Michie, Davranış Değişimi Araştırmaları Merkezi’nin yöneticiliğini yürütüyor. Artık toplumların “eski normale” dönmek istemedikleri söyleyen Michie, bu tespiti şöyle ayrıntılandırdı:

“Çünkü bu eski olağan bizi salgına bu kadar açık hale getirdi. Biz bundan ders almak istiyoruz ve bundan sonrası için dirençli toplumlar oluşturmak istiyoruz. Zira bu son salgınımız olmayacak maalesef her vakit bu cins şeyler olacak. Ekosistem bu formda devam ettikçe kırılganlığımız ve yeni salgınlar devam edecek. Bu yüzden toplumlarımızı daha dirençli hale getirmemiz ve toplumlarımızı değiştirmemiz gerekiyor. Bunu tartışmamız ve bununla ilgili insanları dinlememiz gerekiyor.

Bu pandemi sürecinde çok yalnızlık oluştu. Farklı topluluklar farklı toplumlar bu hususla farklı formlarda başa çıktı. Kimileri çok iyi başardı kimileri başaramadı. Beşerler toplumsal varlıklardır ve biz dokunmaktan temas etmekten kucaklaşmaktan hoşlanırız. Beşerler bunu özledi. Teknoloji bir çok şeyi kolaylaştırıyor ancak Zoom bize o insan sıcaklığını veremiyor.”